Geenstijl

De gasrotonde kostte tien miljard en faalt. Gewoon geflopt

Aardolie & aardgas zijn schoolvoorbeelden van een totaal gebrek aan prijselasticiteit: zelfs extreem hoge prijzen leiden nauwelijks tot uitvallende vraag, mensen moeten nu eenmaal hun pand verwarmen of naar hun werk. Het energietekort dicteert de prijs, alleen voldoende aanbod kan de prijs temperen. Helaas kost meer produceren of structureel minder nodig hebben jaren.

Nederland probeerde op zeventiende-eeuwse wijze zichzelf het middelpunt te maken met de gasrotonde. Gasnetten internationaal aan elkaar koppelen, zodat we verschillende aanbieders tegen elkaar uit kunnen spelen en wat we niet zelf nodig hebben met winst doorverkopen. De rotonde kostte tien miljard en faalt. Gewoon geflopt. De Rekenkamer zag het sinds 2012 fout gaan.

China heeft een extra vraag naar vloeibaar aardgas dankzij de internationale roep om minder kolencentrales plus een boycot van Australische kolen. Zonder diplomatieke milieulobby en kleine handelsoorlogen met deze communistische heilstaat was de vraag naar gas en de gasprijs een stuk lager. China verbood crypto-delving voor meer controle op geld en minder vraag naar elektriciteit.

Poetin wil via de omstreden Nord-Stream-pijpleiding via Scandinavië meer leveren, en hopelijk tapt Oekraïne niet te veel gas af dat is verkocht aan Europa uit de zuidelijkere gasleiding. Helaas is dat tegen het zere been van de VS, die liever niet hebben dat Rusland ergens geld aan verdiend. Groningen is pas een optie als het echt gaat vriezen. Overal op de rotonde is het gas duur en op.

Een gezin ziet dankzij geopolitieke spelletjes en slechte planning haar energienota met honderden euro's stijgen. Voor de mensen die leven van maand tot maand, betekent dat een maandje zonder boodschappen. Binnen het klimaatakkoord wordt gesproken om woningen gedwongen gasloos te maken, zonder een echte visie wie de kosten van tienduizenden euro's per woning betaald.

Milieudefensie klopt graag bij Shell aan, onder andere met een trol-video dat Shell met olie zou stoppen. Nu hebben we net in het Verenigd Koninkrijk een experimentje gedaan met iets minder olie aan de pomp, en dat was niet goed voor de sfeer. Het heeft mijn voorkeur een energietransitie wat rustiger, goedkoper en gecontroleerd te doen. Vooral omdat complete wijken niet te redden zijn.

Shell voorspelde de vorige oliecrisis, investeerde toen niemand dat deed en werd door deze gok een van de grootste oliebedrijven. Dat deze actie niet herhaald is, zegt iets over het investeringsklimaat. De hetze tegen olie plus de onzekerheid over de pandemie blokkeerde alle investeringen in nieuwe energiebronnen en het aanleggen van voorraden. Nu zitten we met tekorten...

Dankzij deze hoge gas- en elektriciteitsprijzen is veel meer duurzame energie rendabel, maar deze stijgende energieprijzen mochten nooit worden aangenomen in een financieringsaanvraag. Dit heeft veel nuttige projecten nodeloos vertraagd of geblokkeerd. Aangezien we nu niet mogen aannemen dat de prijs hoog blijft, vertraagt de energietransitie nogmaals. We blijven afhankelijk van import.

Problematisch is dat gascentrales functioneren als back-up tegenover fluctuerende duurzame energiebronnen. De wind waait niet altijd, en gasturbines kunnen snel genoeg af- en bijschakelen, daarom zijn er sinds 2010 veertien gebouwd. Een energiemix van wind & gas is nu een feestje van subsidies en woekerprijzen. Duitse (gesloten) kerncentrales waren goedkoper.

Genoeg duurzame energie is een lange termijnoplossing, die al stagneert op voldoende personeel, vergunningen en ons overbelastte elektriciteitsnet. Op de kortere termijn moeten we het hebben van vraaguitval, dat bedrijven en burgers geen gas of elektriciteit meer afnemen omdat ze het niet kunnen of willen betalen. Energiearmoede is geen probleem, maar een barbaarse methode.  

De oplossing voor sociale woningbouw is simpeler, als er maar 1 eigenaar in het spel is, hoort een verplichting tot een volledig geïsoleerde woning. De terugverdientijd van spouwmuurisolatie was 3 tot 5 jaar, van dubbelglas tien jaar, maar bij deze gasprijzen halveert dat. Het is onzinnig en gevaarlijk om dure uitkeringen en toeslagen letterlijk af te fakkelen in tochtige huurwoningen.

De markt beloonde een paar speculanten die gokten op hoge prijzen en hun voorraden konden verkopen. De markt veroorzaakt ook vraaguitval. Burgers en bedrijven kunnen het stoken niet meer betalen. De markt straft ons genadeloos voor een strategische fout, wij zijn te afhankelijk van andermans fossiele brandstoffen, werden chantabel en worden nu tot het gaatje afgeperst.

Er wordt geroepen dat de markt regeert, maar die blijkt behoorlijk bijziend. Kwartaalcijferfetisjisme heeft het gewonnen van de private planeconomie. Er zijn een hoop investeerders die enorme kansen hebben laten lopen. Niet in de laatste plaats het rijk die liever elk jaar geld weggeeft om te blijven stoken, in plaats van de regie pakt, samen investeert en zorgt dat het doelmatiger kan.

De arbeidsmarkt is duidelijk: Een timmerman heeft een beter salaris en betere baankans dan een psycholoog of pedagoog. De energietransitie en klimaatadaptatie zijn beide processen die beginnen bij de studiekeuze van pubers. Daar zit de toekomst, die moeten alle mooie plannetjes gaan uitvoeren, daar zit de oplossing. Windmolens en zonnepanelen groeien niet vanzelf.

Manipuleren van gasprijzen is handwerk.

PS: Thermostaatfoto via minimamevrouw met een Oud Huis