Geenstijl

Er is voorshands alle reden om ernstig bezorgd te zijn

D66 heeft met een flinke winst op 17 maart het initiatief verworven in de verkenningen voor een nieuwe regering onder premier Rutte, wiens vvd zowaar nog groter werd dan in 2017. De kiezers van beide partijen hebben hun goedkeuring gegeven aan nog vier jaar verdere globalisering met het klimaat als speerpunt, bestuurlijke schaalvergroting in Brussel ten koste van soevereiniteit en klein-communale inspraak, en een zorgwekkend diep gecultiveerde desinteresse in het zorgvuldig bewaken en onderhouden van onze democratie en rechtsstaat.

Dat komt - deels - omdat de achterban van D66 en vvd geen individuele hinder ondervindt van deze bewegingen (of er goed van kunnen leven). Dat is niet per definitie laakbaar - we zouden het allemaal zo goed willen hebben als deze burgers. D66 is namelijk een partij voor mensen die ontiegelijk tevreden zijn met zichzelf. Hun kiezers zijn Citroën-rijdende NRC-lezers die de goedkoopste belbundeltjes bedingen. Boomers, dus, die bulken van het geld, op de bank en in afbetaalde koophuizen. En de vvd is ook zo’n partij geworden. Niet zo oud maar niet minder welvarend, iets minder consultancy en iets meer grootbedrijf, meer BMW en Audi dan Citroën en Tesla en liever gewoon KPN dan beknibbelen met Tele2, maar de gemene deler is dat het mensen zijn waar het goed mee gaat. Die geen recht hebben op toeslagen en dus ook het onrecht in die systemen niet meemaken. 

Het zijn mensen die toeslagontvangers sneller zullen minachten als pauperige ruifgraaiers, dan deze Belastingdienst-gedupeerden zien als burgers met gelijke rechten die door hun eigen overheid gekneveld en geruïneerd werden en worden. Het toeslagenschandaal leek in ieder geval op geen enkele manier van invloed op de verkiezingsuitslag: niemand houdt van het invullen van belastingpapieren of de vergunningen-bureaucratie voor een verbouwing, maar er hebben simpelweg te weinig mensen écht last van disfunctionerende overheidsonderdelen om voor een nieuw sociaal contract te stemmen. Eentje waar de naam van Rutte niet meer naast de voordeurbel van het Torentje prijkt.

Toch is die dankzij de vvd voort gloeiende veenbrand van bestuurlijke onverschilligheid een gevaar voor de sociale cohesie van dit hele land. Helaas hielden we onze laatste verkiezingen middenin een pandemie en daardoor behaalde Rutte - met zijn uiterlijke uitstraling als ervaren, stabiele leider - een geflatteerde zege omdat veel Nederlandse kiezers nou eenmaal graag hun eigen verantwoordelijkheid uitbesteden. Maar amper een week sinds die verkiezingen zijn de haarscheuren (of regelrechte breuklijnen) in ons bestuurlijke bassin alweer onmiddellijk zichtbaar. In anekdotes en incidenten die oppervlakkig lijken, maar tot diep in de bestuurslagen zijn doorgesijpeld en daar ongekende erosie aan de fundamenten van ons bestuurlijk en rechtsstatelijke systeem toebrengen. Erosie die niet zal worden afgestopt door nog vier jaar leiderschap van een partij die een maatschappelijke visie heeft afgezworen ten faveure van eigen lijfsbehoud.

Ondertussen maakt het publieke polderlandschap steeds meer water en het zijn de kiezers van vvd en D66 die Mark en zijn medemachthebbers hun inmiddels onbegrensde arrogantie verschaffen. De arrogantie om D66-freule Kajsa Ollongren, die als minister vier jaar lang als sloophamer van de burgerinspraak fungeerde en diverse bruggen tussen burger en bestuur opblies, tot verkenner van Rutte IV te benoemen. De arrogantie om VVD partijcrimineel Annemarie Jorritsma - Henry Keizer met iets minder kilo’s - aan haar zijde te benoemen.

Arrogantie die gelukkig op hilarische wijze werd afgestraft door een reeks coronabesmettingen op het Binnenhof, veroorzaakt door boven ons gestelden die zich dermate onschendbaar lijken te wanen dat zelfs een pandemie hen niet kan deren. Als bijkomend gevolg van de eerste positieve test die Ollongren in vier jaar doorstond, kregen we ook nog een gratis blik op haar verkeerd vastgehouden notulen - een blunderverdubbelaar die haar de positie als verkenner heeft gekost. En die van Jorritsma aansluitend ook, omdat die met haar hautaine kwek verklaarde niet in quarantaine te gaan. Zelf-isolatie is voor het plebs.

Achter al die hilariteit zit de treurigheid van tien jaar woekerende schaamteloosheid van bestuur. Formatieverkenners die het uit de Kamer werken van het best functionerende controlerende Kamerlid op hun agenda hebben staan, zijn niet bezig met het landsbelang van goed bestuur in een functionerende democratie, maar plotten een voorbedachte politieke moord op een gekozen volksvertegenwoordiger die naar de zin van de zittende macht zijn controlerende taak iets te serieus neemt.

Pieter Omtzigt, die met 342.000 voorkeursstemmen een groter persoonlijk kiezersmandaat heeft dan Ollongren ooit zal hebben, had gelijk toen hij in het debat over het aftreden van Rutte III ons land vergeleek met maffiastaatje Malta. Het enige verschil is dat politieke moordpogingen hier onderdeel uitmaken van de formatievoorbereidingen en de media geen controlerende, maar een faciliterende functie hebben om dergelijke beschadigende fluistercampagnes te versterken - en daarmee de formatiebelangen gratis hebben gediend - hallo Wouter de Winther.

Ondertussen is ons pandemiebeleid een totale vvCdA-puinhoop, komen de prikken niet snel genoeg door en wil Rutte het vetorecht van EU lidstaten op de helling zetten - een opvatting die we nergens in het vvd-programma kunnen terugvinden maar die wel nóg meer macht overhevelt naar een ideologische moloch die elke crisis in de afgelopen twintig jaar zelf heeft veroorzaakt en sowieso heeft verergerd - corona incluis, omdat Brusselse Brexit-rancune zwaarder weegt dan mensenlevens.

Nog vier jaar van deze door D66 en CDA-backstabbers gesteunde Rutte Doctrine is een electorale vergissing die velen op de lange baan nog heel zuur op zal breken. Behalve als het heel goed met je gaat en/of je uitermate tevreden bent met jezelf. Maar solidariteit en maatschappelijke cohesie zijn geen luxeproducten in een vrije, open samenleving. En een sociaal contract kun je niet op individueel niveau afkopen.