Geenstijl

De muntunie is nu de facto in een schuldenunie veranderd

Zoals al eerder beschreven is op dit blog, zit de wereld opgescheept met een schuldenprobleem. Één van de manieren om daarvan af te komen is schuldkwijting. Het kwijtschelden van schuld is niks nieuws (schuldjubileum) en is iets waar vanuit economenland al aardig wat aandacht naar uit is gegaan (zie bijvoorbeeld Steve Keen in dit redelijk recente interview) sinds de kredietcrisis van 2008. Ook het IMF heeft recent dit soort geluiden laten horen. Echter, waar het IMF impliciet over ontwikkelingslanden had, is er nu een coalitie die hetzelfde wil voor de gehele eurozone!

Er is nu dus een coalitie van meer dan honderd economen en politici die de ECB oproepen om een groot gedeelte van de schulden die zij in bezit heeft kwijt te schelden. Het zou dan met name om de staatschulden van eurolidstaten gaan die de ECB heeft opgekocht om zodoende deze landen niet te laten failleren (zo kocht de ECB in 2020 een groot gedeelte van alle nieuwe staatsschulden; zie hieronder).

De corrumperende werking van het alleenrecht op het printen van geld blijkt al tijden te sterk en lijkt zich te versnellen. Nu, onder aanvoering van de Weimar Coalitie, lijkt de EU/EMU steeds meer oren te hebben naar dergelijke noodgrepen (maar er is nog (gespeelde?) verdeeldheid).  Mocht zij de gekozen (Latijnse) lijn doorzetten en zich verder inlaten met deze Coalitie van economen en politici en/of soortgelijke voorstellen invoeren, dan wordt het verleden compleet genegeerd; waar de EU (en daarmee de eurozone) de mond vol heeft over spookbeelden uit het verleden, lijkt zij al tijden blind te zijn voor de door haar gekozen eindbestemming: Weimar.

Weimar slaat natuurlijk op de Weimar Republiek. Na de Eerste Wereldoorlog werd de Weimar Republiek verantwoordelijk gehouden voor de herstelbetalingen aan de Entente. Deze moesten gedaan worden in goud, omdat men niet met extra geprinte marken betaald wilde worden. Daardoor probeerde de Republiek dit met een omweg: zij printte marken en kocht daarmee dollars en dan goud. Hierdoor verloor de mark aan waarde ten opzichte van de dollar (en andere valuta) waardoor de Republiek steeds meer marken moest printen om dezelfde hoeveelheid goud te kunnen kopen.

Op een gegeven moment ging het gewoon niet meer en staakten de Duitsers de herstelbetalingen. Hierdoor bezetten de Belgen en de Fransen het Ruhrgebied om zo de productie van grondstoffen op te eisen als vorm van herstelbetaling. Daarop riepen de Duitse regeringsleiders de Duitse werknemers op om te staken. Om dit effectief te maken betaalde de Republiek de salarissen door. Met geprint geld natuurlijk...  
Waar ongeveer 50 mark omgeruild kon worden voor 1 dollar in 1920, was de wisselkoers in 1923 4,2 biljoen mark voor één dollar. De papieren mark was dus ganz kaputt gemacht; iets wat ook goed te zien is in het verschil tussen de papieren mark en de gouden mark (zie hieronder) of de hoeveelheid marken die nodig waren om een brood te kopen (zie hieronder).

Aan deze Weimar-periode hebben de Duitsers een zowat genetische afkeer van monetair goochelen overgehouden. Echter, tijd heelt alle wonden en blijkbaar gumt het ook harde lessen uit. Sinds de Duitsers hun harde Deutsche Mark hebben moeten offeren op het altaar van de eurozone, om zo Franse instemming te krijgen voor de unificatie van Oost- en West-Duitsland, is de weg naar Weimar wederom ingezet.

De hoop die sommige economen hadden in het hoogste Duitse gerechtshof om de o.a. de Maastricht criteria te bewaken en de onafhankelijkheid van de ECB te waarborgen (hallo Lex!), bleek een wassen neus. Voor de introductie waren er genoeg economen die genoeg kanttekeningen hadden gezet bij de introductie van de euro, waaronder toenmalig Nederlandse Bank President André Szász, maar de politiek legde die deels terzijde.

In een gesprek met één van onze politici die nauw bij dit proces betrokken was, werd mij verteld dat politici de EU en EMU (eurozone) nooit hebben gezien als een financieel of economisch project. Het waren politici zoals Kohl en Mitterrand die “beelden” hadden over hoe Europa eruit zou moeten zien en daar werd dan naar gehandeld. Zij waren blind voor de economische, financiële, culturele, juridische, demografische, linguïstische en topografische verschillen of dachten dat deze makkelijk te overbruggen waren.

Wat in ieder geval duidelijk is, is dat de eurozone tot nog toe alleen divergerend heeft gewerkt door de voornoemde verschillen. Immers, de euro past per definitie een one-size-fits-all beleid toe op zeer verschillende lidstaten, dus leidt dat niet tot convergentie maar juist tot het omgekeerde. Één kledingmaat voor verschillende personen met verschillende lichaamsvormen zorgt er juist niet voor dat deze personen er allemaal uniform goed gekleed uitzien..

Deze problemen moesten dus achteraf elke keer weer worden gladgestreken; het welvarende Noorden moest het Zuiden helpen. Na 2008 werd dat maar al te duidelijk door de kredietcrisis, maar sinds het herstel na de crisis, heeft de ECB de hulplijnen naar het Zuiden open moeten houden. Nog in 2019 werden de hulplijnen zelfs uitgebreid en toen kwam Corona…

Het hek lijkt inmiddels volledig van de dam en de muntunie is nu de facto in een schuldenunie veranderd. Met de recente oproep om wellicht meer dan een biljoen euro aan staatsschulden kwijt te schelden door de Weimar Coalitie, is het beeld nu compleet. Het ironische is dat deze coalitie juist de situatie rond de uiteindelijke kwijtschelding van een groot deel van de Duitse oorlogsschulden aanhaalt als voorbeeld en daarmee ook indirect wijst naar de rol van het Verdrag van Versailles als veroorzaker van de Tweede Wereldoorlog.

Ironisch, want zonder de euro hadden de Zuidelijke landen nooit zoveel schulden kunnen maken. Verder is door de euro het lot van de sterke landen vast gelast aan die van de zwakke. Deze opgelegde solidariteit is net zoiets als drenkelingen die elkaar allemaal vastklampen, waardoor ze gezamenlijk zinken. Het alternatief, dat de sterkere drenkelingen de zwakkere loslaten, zal bij de familieleden van laatstgenoemde groep veel kwaad bloed zetten. Dus we verzuipen of krijgen een scheuring in Europa met dank aan de euro. Het lijkt er sterk op dat we terug gaan naar de vorige eeuw. Vraag is alleen welk jaartal.