Geenstijl

Is het een keer niet de Schuld van GeenStijl

Door de Covid-19 fallout zullen vele economieën in zwaar weer geraken en 150 miljoen mensen in armoede doen belanden (in 2021), aldus de Wereldbank. Volgens de Wereldbank zitten nu al 73 ontwikkelingslanden in betalingsproblemen, of zijn ze hard op weg die status te bereiken. Al in 2019 was de helft van alle ontwikkelingslanden onder deze noemer te scharen. Nu Covid-19 een tweede lockdown heeft afgedwongen, zal de situatie alleen nog maar verder verslechteren.

Nu kan de lezer denken dat dit een ver-van-mijn-bed-show is, maar dat is helaas niet het geval. De hoofdeconome van de Wereldbank, Carmen Reinhart, stelt dat schuldeisers de schulden van deze landen voor een groot deel moeten kwijtschelden. Hoe eerder dit gebeurt hoe beter. Maar deze schuldeisers, dat zijn wij!

De reden dat snelheid is geboden, is dat een land dat in schuldproblemen komt, vaak in een langgerekte neerwaartse spiraal belandt. De schuldeisers leggen steeds meer druk op de bedrijven en regering in kwestie waardoor het beleid van voornoemde partijen alleen nog maar gericht is op dit probleem. Andere beleidsmogelijkheden die bedrijven en het land op de lange termijn zouden kunnen doen herstellen, die krijgen de kans niet.

In plaats daarvan worden de belastingen verder verhoogd, wordt er monetair gerommeld en komen er meer reguleringen, zijn er ontslagen, wordt er ingeteerd op kapitaal en zo verder om de schuldenlast maar dragelijk te maken. Deze maatregelen hebben juist het tegenovergestelde effect van wat werd beoogd: de economie wordt verstikt en/of verder in het zwarte circuit geduwd. Uiteindelijk, na een uiterst langzaam maar zeer destructief proces, kunnen de schuldenaren het niet meer aan en zullen zij failleren. 

Vaak zijn de schuldeisers dan pas bereid water bij de wijn te doen; er valt immers niet veel meer te halen. Reinhart doelt dus op deze mechaniek die uiteindelijk slecht uitpakt voor zowel de schuldenaar als voor de schuldeiser. Het is dus beter dat schuldeisers inzien dat hoe eerder een schuldsanering plaatsvindt, hoe beter het voor iedereen is. 

Hoewel ik het volledig met haar eens ben, zie ik toch wel enkele problemen waar zij wel erg licht overheen stapt. Veel van de schuldeisers van deze bedrijven en regeringen in ontwikkelingslanden zijn institutionele partijen uit het Westen. Dit is dus waarom het geen ver-van-uw-bed-show is: onze banken, onze verzekeraars en onze pensioenfondsen zitten direct of indirect in veel van deze probleemleningen. Als zij deze deels of grotendeels moeten kwijtschelden, dan slaat dat een gat in het eigen vermogen. De impact kan zodanig groot zijn (of het kapitaal bij deze partijen is zodanig klein) dat een dergelijke actie tot een golf van herkapitalisaties, premieverhogingen en pensioenkortingen zal leiden. Aangezien de kwijtscheldingen ook nog eens nagenoeg gelijktijdig zullen plaatsvinden, krijgen we 2008 in het kwadraat op bezoek. 

Omdat het Westen nu alle monetaire en fiscale teugels laat vieren om zo de impact van de zich nu ontwikkelende economische crisis te verzachten, zullen veel van deze institutionele partijen sowieso al in de problemen komen. Dat deze partijen dan ook gelijktijdig schulden zullen kwijten die in derdewereldlanden uitstaan, zie ik dus als een onmogelijkheid. 

En dit brengt mij bij het tweede punt waar Reinhart óf overheen stapt, óf dat zij te makkelijk denkt te tackelen. Allereerst zullen de institutionele partijen het proces van schuldsanering zo lang mogelijk willen traineren om zo hun kapitaalratio niet nog verder te laten verslechteren. Ook al weten zij dat het beter zou zijn voor hen om de Reinhart-route te nemen, er is nu gewoonweg geen ruimte voor. Wat dat betreft is de situatie van deze schuldeisers niet zo veel anders dan die van de schuldenaren; ze kunnen geen kant op. 

Verder speelt hier een soort prisoner's dilemma: de schuldeisers willen toegeven omdat dat in het voordeel kan uitpakken van andere schuldeisers. Ook zijn er partijen, zogenaamde vulture funds, die juist goedkoop deze schulden opkopen. Zij doen dit om via een langslepend juridisch steekspel zowel de schuldenaar als de andere schuldeisers te dwingen om hen een hogere prijs te betalen voor de schulden in hun bezit. 

Dit is overigens een probleem wat de Wereldbank wel ziet, maar de voorgestelde oplossing lijkt mij geen haalbare kaart. Zo stelt de Wereldbank voor om het voor deze partijen onmogelijk te maken om via juridische weg hun gram te halen. Maar dit betekent dat de wetten die bij deze schuldcontracten gelden (veel schulden vallen contractueel in verschillende landen/jurisdicties) niet alleen veranderd moeten worden (een enorme opgave), maar ook nog eens retrospectief moeten gaan gelden op al bestaande schuldcontracten. 

Al met al rept Reinhart over goede maatregelen, alleen ontbreekt de wil en de financiële ruimte bij schuldeisers om deze ook uit te voeren. Vast staat wel dat onze financiële sector enorme klappen gaat krijgen. Ik voorzie vele banknationalisaties (past mooi in de 'sterkere staat'-retoriek van de VVD), pensioenpremiestijgingen, pensioenkortingen, stijgende verzekeringspremies en kortingen op toegezegde uitkeringen, en zo verder. Omdat een gemiddelde recessie 8 jaar duurt (voor sterke landen iets korter overigens) en we nu tegen een depressie aanlopen, kan dit hele decennium net zo dramatisch worden als 2020.