Geenstijl

Eenmansleger. Geuzennaam die partijleiderschap in de weg staat?

Misschien was het zijn teleurstelling dat Wopke Hoekstra geen kandidaat wilde zijn (want die is kalm, zakelijk en inhoudelijk sterk). Misschien was het de gedachte dat de partij na de muisgrijze maar degelijke Sybrand Buma geleid moet gaan worden door een Pabo-patjepeeër op popiejopie-patta's. Wie weet is het allemaal één grote fuk joe naar het CDA partijbestuur, dat hem ooit onverkiesbaar dacht weg te schrijven op plek plusminus 162 van de lijst, die de dossiertijger aan de ketting proberen te houden en die zijn controlerende taak als Kamerlid altijd wat trachten af te knijpen omdat opportunisme in de politiek nou eenmaal meer waard is dan openheid.

Maar in het zichtbare ongemak waarmee Omtzigt zichzelf in het plaatje van de partijleiderstrijd schildert, herken je hoe dan ook zijn oprechtheid. Pieter is geen wandelende propagandaposter die ik-vorm-vlogjes maakt, elk fotomomentje aangrijpt en precies weet welke lege woorden je moet gebruiken om heel duur en betrokken te klinken zonder écht iets te zeggen. Pieter wil geen self-kickende selfiestick voor video's vol schmier-retotiek, de heer Omtzigt wil de "taaie, saaie details" van een pensioenakkoord - en als econometrist snapt hij die nog ook.

Omtzigt, altijd getergd, soms emotioneel en natuurlijk zo autistisch als zo'n knikkende hond op de hoedenplank. Maar ook: immer onvermoeibaar, altijd oprecht en zonder enige terughoudendheid om de coalitie - waar zijn eigen partij momenteel onderdeel van uitmaakt - scherp en op inhoud te controleren. Zijn woede-uitbarsting (die maar niet écht wilde exploderen) van twee weken terug was daarvan een heerlijk voorbeeld:

(Ja ja, azijnzeikers, hij stemt altijd braaf met de fractie mee, maar denk eens mee andersom met hem: in ons Coronacafé legde hij uit *waarom dat is, dat het intern ook geven en nemen is, en dat de fractie derhalve ook wel eens met hém meestemt. Politiek bedrijven in een Kamer met 150 leden is nou eenmaal geen eenmanszaak.) *

Vlotte vlogger met een goeie camerakop
De reacties op zijn kandidaatstelling zijn - zeker voor CDA-begrippen - overweldigend. Tot ver buiten de kaders van de christendemocratie staan mensen op hun balkon te klappen voor misschien wel het beste Kamerlid der Kamerleden. Maar, zo mompelde iemand op het terras tijdens onze vrijmibo, is het wel verstandig om je beste verkoper directeur van de afdeling te maken? Wat win je er mee als je beste verkoper zijn werk niet meer kan doen? Zo'n Toeslagendossier is geen 'dat doen we er in de avonduren ff bij'-zaakje, laat staan het oprollen van een complete corrupte regering op Malta, zoals hij vorig jaar deed. De macht controleren is een dubbel-voltijds occupatie, is het wel wenselijk om Omtzigts dure tijd te gaan verspillen aan het leiden van een fractie? En stel dat hij het wordt (wat gezien de wensen van het partijbestuur en de geringe interne democratie bij het CDA), willen we hem dan echt als premier zien eindigen?

Die vraag tekent misschien de tragiek van de politieke tijdsgeest: er zijn te weinig Pieters, om Pieter te vervangen. Individuele Kamerleden die met een rechte rug, een goed moreel kompas en een ijzeren doorzettingsvermogen hun dossiers, portefeuilles en/of stokpaardjes blijven berijden. Renske Leijten, bijvoorbeeld, of Ronald van Raak. Beiden SP'er, en dat is niet geheel toevallig: in die partij is idealisme nog iets waard, en idealisme is wat je nodig hebt om overeind te blijven in de cynische politieke werkelijkheid. Maar bij de middenpartijen, noem ons er één die doet wat Pieter doet? Ze zijn er niet, en de spoeling wordt alleen maar dunner naarmate het ambt van volksvertegenwoordiger afglijdt tot een gelegenheidsfunctie waarin je enerzijds een vlotte vlogger met een goeie camerakop moet zijn, en anderzijds die kop de hele dag op het beulsblok van de fractiediscipline rust, waar het ieder moment genadeloos afgehakt kan worden onder het digitale zwaard van de publieke opinie. Vele volksvertegenwoordigers piepten er in de afgelopen jaren tussentijds tussenuit, om onopvallend bij ngo's of in het bedrijfsleven te verdwijnen.

Juichen met een dubbel gevoel
Omtzigt als premierskandidaat - los van een voorkeur voor (of afkeer van) het CDA: in een ideale wereld klinkt het fantastisch, zo'n inhoudelijk ijzersterke man, te autistisch om oneerlijk te kunnen zijn, met grote dossierkennis en een goed geopend oog voor zowel de 'kleine regio' als de 'grote belangen'. Met voorkeursstemmen uit voornamelijk zijn eigen Twentse regio kwam hij in de Kamer als controleur van de regering, maar ook zijn zetel in de Raad van Europa, en de daaraan verbonden controlerende taak, wordt door hem uitermate goed gevuld. Een politicus die zijn medevertegenwoordigers altijd scherp houdt, en zelfs een beetje eerlijker maakt.

We staan onvoorwaardelijk te juichen voor de redenen waarmee Omtzigt zich kandideert: meer inhoudelijke politiek, waarbij oneliners niet de norm vormen maar ondergeschikt zijn aan langetermijnvisies, en waarin belangen tussen burgers en bestuur eerlijker worden geworden. Maar als we zelf dan ook echt eerlijk moeten zijn, vragen we ons af of Pieter Omtzigt niet per definitie beter geschikt is als controleur van de macht, dan als uitvoerende macht. Want, en nu gaan we zelfs zo'n stoffige ouwe pijproker uit Trouw citeren: "Het beslissende inzicht zou moeten zijn dat tegenmacht de macht niet ondermijnt, maar juist ten goede komt." En dat weet Omtzigt zelf ook wel, want hij deelde via Twitter de beschouwing waar dit citaat het slotwaard van vormt.