Geenstijl

Ja Dat Mag Je Zeggen, maar je moet het wel goed zeggen

Dikastrocratie, kent u die uitdrukking? Als u die uitdrukking kent, dan kan dat zomaar komen door Thierry Baudet die ook wel snapt dat de Uil van Minerva harder gaat fladderen van een mooie Griekse uitdrukking in plaas van D66-RECHTERS ROT OP. Baudet heeft het, een tikkeltje dramatisch, over een 'machtsgreep' van de rechterlijke macht en zijn tegenstanders hebben het, een tikkeltje dramatisch, over de bijl aan de wortel van de rechtsstaat. Een mooi moment voor een stukje staatsinrichting van GeenStijl Staatsinrichting Redactie.

Wat nogal storend is, is dat zijn tegenstanders Baudet voortdurend buiten de orde proberen te plaatsen, enkel en alleen omdat hij durft te zeggen dat bepaalde uitspraken van rechters hem niet aanstaan. Niet zelden slaan die tegenstanders Baudet dan met de trias politica om de oren, omdat er in Nederland een absolute scheiding der machten zou moeten bestaan. Alsof de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht niets met elkaar te maken mogen hebben en een gekozen volksvertegenwoordiger geen mening zou mogen hebben over uitspraken van ongekozen rechters. 

Maar de kern van onze rechtsorde is nou juist niet een scheiding van machten, het gaat om controle van de macht. Niet alleen controleert de wetgevende macht (de Kamer) de uitvoerende macht (het kabinet), maar het overgrote deel van de wetten wordt juist door de uitvoerende macht (op ministeries) geschreven en dan weer goedgekeurd door de wetgevende macht. Verder worden rechters uiteindelijk gewoon door de Staat (dus: de uitvoerende macht) betaald en (zie boven) door de Kamer aangesteld, hoeveel terughoudendheid er verder ook vereist is in individuele zaken (en hoe schokkend het is dus ook is als er over eventuele bemoeienis wordt gelogen). En rechters doen, gelukkig, ook uitspraken over hoe de Staat zich gedraagt tegen individuele burgers of groepen. 

Dat is zelfs de essentie van de rechtsstaat: dat ook juist de overheid zich aan haar eigen wetten moet houden. Rechters zijn er bij uitstek om de absolute macht van de overheid in te tomen, of die absolute macht nu de wil van een corrupt kartel is of de wil van de meerderheid. Daarom moeten die rechters er zeker van zijn dat ze na een voor de politiek vervelende uitspraak niet zomaar op straat komen te staan. Als het kabinet in strijd met gerechtelijke uitspraken handelt, of ministers zich bemoeien met individuele zaken: dan wordt de rechtsstaat bedreigd.

(En daarom is het kinderopvangtoeslagschandaal ook zo'n schandaal. Een van de grootste en sterkste onderdelen van de uitvoerende macht overtrad op grote schaal de wet. En de rechter, die burgers tegen dit machtsmisbruik zou moeten beschermen, geloofde de leugens en vervalste gegevens van de Belastingdienst en negeerde het verhaal van kapotgemaakte ouders. Dat is dubbel rot in de rechtsstaat.)

Tegelijkertijd is het helemaal niet zo erg als er politici zijn die vinden dat er in dit land te veel bepaald wordt door rechters of internationale verdagen. Als politici al geen mening meer mogen hebben over de uitspraken van rechters, wie dan nog wel? Aan hen immers de schone taak om te zorgen voor andere uitkomsten. Dat kan door wetten die andere uitspraken van rechters opleveren, of door een regering aan te stellen die niet, zoals bij de PAS, in strijd met de wetgeving handelt. En aan hen ook de schone taak om de groeiende invloed van rechters als een probleem aan te kaarten en dat probleem binnen de rechtstaat op te lossen. Politici die dat bepleiten, verdienen een beter weerwoord dan de grijsgedraaide plaat van de trias politica.

Het wordt vreemd als die politici (zoals Hiddema hier) zelf de trias politica van stal halen om te zeggen dat de rechter niet op de stoel van de politiek mag gaan zitten, terwijl ze zelf wel op de stoel van de rechter gaan zitten door te zeggen dat die bepaalde uitspraken niet mag doen. In plaats van klagen over de groep die de Urgenda-uitspraak heeft afgedwongen, zou het Hiddema sieren als hij pleit voor het schrappen van de doorwerking van internationale verdragen uit de Grondwet. Maar ja. Voor zoiets heb je (volgens de wet) een tweederdemeerderheid nodig.