Geenstijl

Over twee weken alweer exact een jaar geleden dat Peterson bij ons aanschoof.

Daags na z'n roemruchte Channel 4-interview met Cathy Newman deed hij bij ons voor het allereerst zijn woordje over het interview en de nasleep ervan. Vervolgens bespraken we onze distillatie tot vijf punten van zijn filosofie: De centrale rol van de heldenmythe, de logos, het maken van de juiste offers, oriënteren op het hoogst haalbare doel en het minimaliseren van uw persona. Dat was heel leuk. En nu is het dus tijd voor ronde twee! Niet irl helaas, maar we kregen via MSN een berichtje 'hej alles goed heb je cam' en die hebben we. 

Onderstaand werken we even de onderwerpen uit die we vandaag hopen te behandelen.

**Een terugblik op 2018
**Een soort terugblik op 2017, maar dan op 2018.

**Narratief-substitutie in identity politics
**Eric Weinstein kwam eind september met de volgende observatie: safe spaces dienen niet ter bescherming van het individu, maar van een narratief dat contact met de buitenwereld niet kan overleven. Dat gaf te denken, dus legden we de volgende gedachte voor aan Peterson: in identity politics wordt de individuele ervaring ingeruild voor een collectief narratief van onderdrukking dat vaak helemaal niet overeenkomt met iemands werkelijke individuele positie in de maatschappij. Oftewel, in hypothese-vorm: Sylvana & Co worden als individu niet werkelijk zo erg gediscrimineerd als zij zeggen, maar zijn een belichaming geworden van een collectief narratief dat hun onderdrukking dicteert.

**Gladiator, archetypes, Kaïn en Abel en de corruptie-these
**Er is iets met die film en het heeft niets te maken met de vechtscenes. Waarom is die film zo diep gegraveerd in de psyche van vroege millennials? Aragorn, Hektor, Wallace, Spartacus en Leonidas zijn exact dezelfde archetypische figuren, maar waarom beklijft alleen Maximus Decimus Meridius écht? Wellicht heeft het te maken met de onderstaande drie punten, die culmineren in een these die op de achtergrond van de hele film loopt: Ongeacht hoe machtig, de pijn van iemand wiens ziel onherstelbaar gecorrumpeerd is, is nog veel groter dat de pijn van een rechtgeaard iemand wiens vrouw en zoon vermoord zijn en gedegradeerd wordt tot slaaf.

1- Eigenlijk gebeurt het in de eerste seconden van de film al. Maximus kijkt uit over het aanstaande slagveld, imposant maar zwaarmoedig en geenszins bloeddorstig, eventjes gecharmeerd door een vogeltje. Vervolgens langs de troepen, eerlijk en ingetogen in mimiek en woord, gerespecteerd én geliefd louter om zijn karakter en kunde. Na 55 seconden screen time en zonder een woord gezegd te hebben weten de meeste jongens en mannen al dat dit in hun hart is wie zij zouden willen zijn. Liever nog dan, zeg, Dan Bilzarian, al zou een maandje in zijn schoenen ook geen pijn doen.

Dat is het helden-archetype. De belichaming van een tijdens de evolutie uitgekristalliseerde set eigenschappen waarmee iemand optimaal het hoofd biedt aan onze twee eeuwige vijanden: kwaadaardigheid en tragedie. En Maximus is hiervan met afstand de beste moderne vertaling. Bovenop legio andere historische onjuistheden bestond Maximus helemaal niet, maar op een manier is een archetype "more real than you".

2- Maar wat minstens zoveel bijdraagt aan de tijdloosheid van de film is de nagenoeg perfecte vertaling van de tegenpool van het mannelijke archetype: Commodus. Zijn gebrek aan karakter en kunde compenseert hij met misleiding en wreedheid, en weet ondertussen met elke stap dat hij uiteindelijk alsnog zal verliezen. In het verhaal is hij in alles behalve bloed een broer van Maximus, wat het gewoon een directe variant op Kaïn en Abel maakt, waarin Commodus zijn broer en daarmee zijn eigen ideaalbeeld vernietigt. Wij voor dit gesprek even Genesis 4 lezen, en kijk hoe perfect de eerste omschrijving van Kaïn overeenkomt met de onderstaande eerste frames (Lion King-broer Scar wordt trouwens ook in de schaduw voorgesteld) die je van Commodus te zien krijgt: "But unto Cain and to his offering he had not respect. And Cain was very wroth [verbolgen], and his countenance [gelaat] fell [wreed]." Da's toch mooi man of niet.

3- De karakters an sich zijn al geweldig, maar misschien beklijven hun eigenschappen hier zo erg juíst omdat ze in het frame van een van de bekendste archetypische thema's gegoten zijn, namelijk dat van de hostile brothers. Maar waarom is dat zo'n archetypisch thema? 

Nou, wellicht omdat het in essentie vooral een vertaling is van de strijd tussen de Kaïn en Abel in onszelf. Solzhenitsyn: "The line separating good and evil passes not through states, nor between classes, nor between political parties either -- but right through every human heart -- and through all human hearts. This line shifts. Inside us, it oscillates with the years. And even within hearts overwhelmed by evil, one small bridgehead of good is retained. And even in the best of all hearts, there remains... an unuprooted small corner of evil." Mythologie is een projectie van het innerlijke op de kosmos, "all the gods, all the hells, all the heavens are within you." Dus iets met uw broeder en hoeder, gewoon voor de zekerheid.

Leuk en aardig natuurlijk. Grootse verhalen met lineaire personages waar de lijn tussen goed en kwaad evident is, maar wat hebben wij er aan dan? Beetje eten, drinken, naar bed gaan en wakker worden in wat soms voelt als een land en leven zonder consequenties. Maar toch hè. Het archetype lijkt zo'n beetje samen te vatten als een integratie van waarheid, discipline, moed en liefde, en zonder in staat te zijn tot alle vier is het maar zeer de vraag of het leven de moeite waard is. Over waarheid hebben we het vorige keer gehad, met het onderstaande, en ons favoriete fragment, tot gevolg.

“The thing about telling the truth that’s so adventurous, is that you let go of what you want. And you replace it with a hypothesis, the hypothesis of faith. And the hypothesis is, it doesn’t matter what I want, or even what I should want. Instead, I’m going to make a philosophical claim that if I tell the truth, as carefully as I can, then, whatever happens, is the best that could have possibly happened in that situation, no matter how it looks.”

**Discipline en 'extreme ownership'
**Maar over de aard en het nut van discipline stellen we u graag even voor aan oud-commandant van SEAL Team Three's Task Unit Bruiser en podcaster Jocko Willink. Was geen liefde op het eerste gezicht. Het leek ons eigenlijk maar een soort  persiflage op een hoorah all-American war fighter. Dat vinden we soms nog steeds een beetje, maar we zijn toch wel van hem gaan houden. Z'n eerste centrale boodschap luidt 'discipline equals freedom' en de doctrine bestaat zo'n beetje uit: 

- Elke seconde telt, en elke seconde wint of verliest u grond.
- Als je ergens geen zin in hebt, just go through the motions, dat voelt na afloop oneindig beter dan toegeven aan zwakte.
- Die seconden worden jaren en als u dit volhoudt bent u mentaal en fysiek over een paar jaar oneindig beter af dan nu.

Z'n gimmick is dat hij zelf elke ochtend om 04:30 op staat om te sporten en ontbijten voordat z'n kinderen wakker worden. Vinden wij wat overdreven, maar, zeg, om 06:00 eruit en al sportend een voorsprong op de dag te nemen is eigenlijk best wel iets magisch. Zeker als het steeds makkelijker gaat begint elke dag met een gratis avontuurtje. De onderstaande montage door de Mulligan Brothers trok ons in ieder geval over de streep, dus overweeg de hele 20 minuten eventjes uit te zitten. Wie weet waar u over een paar jaar bent.

Willink schreef daarbij twee best-sellers over 'extreme ownership', formeel voor leidinggevenden, maar eigenlijk voor iedereen. Boodschap: in uw leven bent u eindverantwoordelijk voor alles, einde verhaal. En dat is een interessante overeenkomst met Petersons nadruk op het werk van Solzhenitsyn, waarvan de rode draad is dat staatstirannie, in zijn geval de Sovjet-unie, in beginsel alleen kon ontstaan door de corruptie van het individu, en dat elk individu, inclusief hijzelf, verantwoordelijkheid was voor elke misdaad van het Sovjet-systeem. Gek genoeg werd die overeenkomst pas expliciet benoemend in de derde Jocko-Peterson podcast. Z'n twee afleveringen bij Joe Rogan zijn trouwens ook erg de moeite waard.

Okay, dat was de oppervlakte, en eigenlijk allemaal zelf ook wel te verzinnen met wat goede wil en gezond verstand. Maar u bent hier voor de verdieping en om aan de waan van de dag te ontsnappen, TOCH!? Mooi, want nu gaan we down the rabbit hole ook en dat wordt lachen.

In de Jungiaanse school komt individuatie neer op "in-dividueel" oftewel ondeelbaar en heel worden. Hiermee wordt ruwweg bedoeld dat u uw persona ontmantelt en uw bewustzijn (ego) integreert met het persoonlijke onbewuste én het collectieve onbewuste. Vooral dat laatste is een spannend en niet onomstreden concept. Het is eigenlijk een soort verzameling van archetypische toestanden en motieven die we erven in plaats van aanleren, waarin het bewustzijn en persoonlijk onderbewustzijn ligt ingebed. Zoals onze collectieve biologische evolutie in het lichaam opgeslagen is, zo ligt in het collectieve onderbewustzijn de collectieve psychische ontwikkeling opgeslagen in de vorm van archetypische beelden en motieven. Deze integreren in het bewustzijn komt neer op het integreren van deze tijdloze eigenschappen voor een zo gunstig mogelijk bestaan. Ter illustratie: Maximus is dus zo'n archetype dat u kunt integreren.

Allemaal moeilijk abstract en een tikkeltje droog, weten we ook wel. Dus hier onze (tot nu toe) favoriete bladzijde uit Jungs verzamelde werk The Archetypes and the Collective Unconscious, over, ja, 'heelwording'. Gewoon om wat tot leven te brengen.

"When a summit of life is reached, when the bud unfolds and from the lesser the greater emerges, then, as Nietzsche says, "One becomes Two", and the greater figure, which one always was but which remained invisible, appears to the lesser personality with the force of a revelation. He who is truly and hopelessly little will always drag the revelation of the greater down to the level of his littleness, and will never understand the day of judgement for his littleness has dawned. But the man who is inwardly great will know that the long expected friend of his soul, the immortal one, has now really come, "to lead captivity captive"; that is, to seize hold of him by whom this immortal had always been confined and held prisoner, and to make his life flow into that greater life - a moment of deadliest peril! Nietzsche's prophetic vision of the Tightrope Walker ("Thy soul will be dead even sooner than thy body") reveals the awful danger that lies in having a "tightrope-walking" attitude towards an event to which St. Paul gave the most exalted name he could find. Christ himself is the perfect symbol of the hidden immortal within the mortal man. (p. 121, Concerning Rebirth)"

Da's toch mooi man of niet. Nietzsche's koordanser verwijst naar de uitspraak dat “Man is something that shall be overcome. Man is a rope tied between beast and overman - a rope over an abyss. What is great in man is that he is a bridge and not an end.” In het verhaal waagt de koordanser zijn oversteek, maar toen hij exact op het middenpunt was, verscheen de duivel op het touw, kwam op hem af en bracht hem uiteindelijk uit balans, waardoor hij viel en stierf. Oftewel, echte individuatie, echte zelfontstijging, kan extreem gevaarlijk zijn. Het houdt immers vaak de versterving van "the lesser psyche" in, daar is geweld voor nodig en herstel is geenszins gegarandeerd.

**Wat bedoelt Jung met die maffe 'greater immortal'?
**Waarom heeft Jung het steeds over een 'immortal' waarmee u samengaat? Vergelijkend mytholoog Jospeh Campbell deed precies het zelfde, "This is the problem that can be metaphorically understood as identifying with the Christ in you. The Christ in you doesn't die. The Christ in you survives death and resurrects." Ze bedoelen het symbolisch, maar wat bedoelen ze dan symbolisch?

In ons vorige gesprek met Peterson hadden we het kort over archetypes in films als Maximus, William Wallace, Spartacus en Leonidas. Alle vier werden uiteindelijk gedood door de vijand, maar hun ziel werd nooit gebroken, omdat zij het archetype bleven belichamen en daarmee in waarheid en eer stierven. Na een verhandeling over hoe Socrates eervol aan z'n eind kwam, concludeerde ook Peterson met: "that part of the spirit doesn't die." Wat bedoelen ze nou steeds?

Wellicht ligt het antwoord in deze waarschuwing van Jung, 24 bladzijden verderop: "(...) for the great psychic danger which is always connected with individuation, or the development of the self, lies in idenfitication of ego-consciousness with the self. This produces an inflation which threatens consciousness with dissolution."

"The self" die hier bedoeld wordt is het product als u het persoonlijke onbewuste en collectieve onbewuste succesvol in uw bewustzijn, uw ego, integreert. Maar er wordt dus gewaarschuwd tegen uw bewuste ego vereenzelvigen en identificeren met het collectieve onderbewuste, omdat dit uw ego op kan blazen en ontbinden.

Voor zover we het denken te begrijpen, staat hier dus ongeveer dat wat u geworden bent, u in essentie niet toebehoort en ook niet uit u voortkomt, dus of je ff niet zo tof wil doen. Het is simpelweg gelukt uw bewuste ego uit te lijnen met de archetypen. Die uit-geëvolueerde psychische patronen voor het meest gunstige leven lagen al in het collectieve onderbewustzijn besloten, en moesten simpelweg nog door u ontdekt worden. Die archetypen leven of sterven dus niet met u, maar blijven ongeacht uw eigen toestand voorbestaan; immortal. 

Het geeft te denken.

Tijdens een monoogje over Jungs opvatting over dromen zei Peterson het volgende: "The dream is the birthplace of thought the same way artists are the birth place of culture. The mind is groping outward to comprehend what it has not yet comprehended. It does that first by trying to map it on to image. It's doing that in the dream. It's somewhat incoherent because it's not yet a full fledged thought. It's the birth place of thought. It's a fantasy of what might be. And then, if you can grip the fantasy, and share it with other people maybe they can elaborate on it and bring it into being with more clarity than if it merely existed as a precursor of a thought in your head."

En dat is interessant. Dromen zijn een soort inkijkje in het persoonlijke onderbewustzijn, maar dus ook in het collectieve onderbewustzijn, waar in beelden archetypische toestanden en motieven besloten liggen. En het is de kunstenaar die deze droombeelden grijpt en uitbeeldt. Dat vonden we een mooie hypothese en toen stuitten we vorig jaar op de onderstaande tekening van jonge dagdromer Solomonica de Winter.

Waarschijnlijk in een dagdromende toestand getekend, en dat gaf te denken. Want wij zagen hier zo'n beetje het oudste verhaal in dat er is. Namelijk, de Babylonische scheppingsmythe en voorloper van de oud-testamentische scheppingsmythe, de Enûma Eliš. Dat verhaal komt neer op het volgende. Nadat andere goden maar blijven falen verslaat Marduk, een god met het gesproken woord en zicht als superkracht, de dragon goddess of chaos Tiamat die het godenrijk aanvalt, en creëert vervolgens de wereld uit haar lichaam, en de mensheid uit het bloed van Tiamats demonische commandant Kingu. De conclusie van dat verhaal is dat de gesproken waarheid en oplettendheid superieur zijn boven alle andere eigenschappen als chaos verslagen moet worden.

Enfin, Tiamat wordt van oudsher afgebeeld als een soort zeedraak, en laat het onderstaande hoofdpersoon deze nu net bezweren met het woord, terwijl een wereldbol op de achtergrond beschermd wordt.

Dat vinden wij dus bijzonder, en vroegen ons af wat Peterson in de tekening zag, maar daar zijn we helaas niet aan toegekomen.

Tot volgende keer!