Geenstijl

Smoesje nodig om niet aan te hoeven schuiven in de IKEA-files vandaag? Kijk lekker twee uur pratende politicologen terug, die Rutte en Ollongren helemaal kapotslopen vanwege hun kiezersvrees.

Pratende politicologen. Tuurlijk klinkt dat poepsaai. Maar dat is het in dit geval niet. Dit spelletje van bestuurskundigen en rechtswetenschappers die met hun ingewikkelde vaktermen zevenenveertigletterlingo spelen met seniore senatoren terwijl Thom de Graaf de hele bijeenkomst stoïcijns zit te zwijgen, is echt wel spannender dan Heel Holland Weet Wie de Luizenmoeder is of hoe al die NPO-meuk ook mag heten. En aux serieux: dit gaat over het referendum, en de kans dat het nog gered kan worden. En daarvoor leveren deze twee uurtjes zowaar een stevig shotje Oud-Hollandsche hoop in demofobe dagen.

Zeven vlijmscherpe Samurai
De Senaatscommissie Binenlandse Zaken nodigde vorige week een zevental knappe koppen uit van wie zij wilden weten of de manier waarop het kabinet en de coalitie het referendum willen slopen, een beetje deugt. Bij normale wetten krijg je dan allemaal enerzijds en anderzijds en een beetje dit en een beetje dat, gevolgd door een ze-gaan-hun-gang-maar-conclusie. Zo niet in deze boeiende briefing. Deze zeven staatsrechtelijke samurai hakken de haastige afschaffing van het raadgevend referendum in mootjes, ergeren zich enorm dat de Tweede Kamer niet eerst een (wettelijk voorgeschreven) evaluatie van de Wrr wil doen, kraken de kiezersvrees van Kajsa en Co en springen ook nog eens allemaal op de bres voor burgerinspraak. Het is een waar genot om op deze bonuszondag terug te kijken hoe Rutte III aan alle kanten geroundhousekicked werd met voetnoten, cijferdata en gezonde democratische moraal.

Waarom dit hoop geeft in een tijd dat alle hoop in de Politieke Kaste wel zo'n beetje verdampt is, vraagt u schamper? Omdat deze experts onafhankelijk zijn en dus geen lobby bedrijven en niemand naar de mond praten (de echte meubelboulevardhaters kunnen zelfs hun position papers nog lezen), maar ook omdat de Senaat ze zelf heeft uitgenodigd en daarmee laat zien dat ze minder bloedhaast hebben om het referendum af te schaffen dan D66. En vooral: omdat de harde kritiek van de Zeven Samurai niet tegen de Oost-indisch dove Geharnaste Coalitiekrijgers van Rutte III werd geuit, maar juist is voorgelegd aan een raad van Oude Wijzen die zich er door laten informeren, er op moeten reflecteren, er over zullen delibereren en bovendien over de wapens beschikken waar het haastige harnas van de coalitie niet tegen bestand is. Zij kunnen Kajsa's kwaadaardigheid een halt toeroepen.

**De wapens van de Oude Wijzen
**De Senaat kan - basically - drie dingen doen. Ze kunnen instemmen met de intrekkingswet voor de Wrr. Dat betekent: RIP referendum, zonder kans op een referendum daarover. Daarvoor is, gerekend langs de coalitiemeetlat, een meerderheid van 38 om 37 zetels. Optie twee is dat ze oordelen dat het referendum nog geen voltooid leven heeft gehad, en de intrekkingswet verwerpen. Die kans is er eigenlijk niet, mede omdat de SGP (2 zetels) ook voor afschaffing van het referendum is. 40/35 is een kansloze verhouding.

Er is een Derde Weg: intrekking van de referendumwet, maar mét de mogelijkheid om daar een referendum over te houden. De SGP pleitte daar in de Tweede Kamer voor, omdat ze dat staatsrechtelijk zuiver vinden. De Zeven Samurai vonden dat ook. Dat zou betekenen dat er maar twee senatoren uit de partijen vvd, CDA, CU of, jawel, D66, met die voorwaarde in hoeven te stemmen om die optie een meerderheid te geven. De SGP en de Zeven Samurai hebben de deur naar zo'n Drostereferendum open gezet. Vandaar de hoop. De Senaat gaat nu eerst een vragenronde met het kabinet doen, daarna een debat met de minister en dan pas stemmen. Dat wordt vermoedelijk diep in mei.

Ons wapen: een referendum over de donorwet
Tot 27 april loopt de vierwekentermijn voor minimaal 10.000 inleidende verzoeken voor een referendum over de donorwet. Wij komen na Pasen met een teken-app, en zoeken maatschappelijke steun. De uiterst ingrijpende donorwet is in de eerste plaats een perfect persoonlijk en grondwettelijk onderwerp voor een volksstemming, maar het is ook onze laatste kans om een levende evaluatie te doen van het referendum. Het debat rond het Sleepwetreferendum, zowel publiek als in de pers, bewees al dat we het prachtige instrument steeds beter weten te bespelen. We worden collectief wijzer van referenda over belangrijke en ingrijpende wetten - en dat versterkt de democratie.

Als wij als Nederlandse kiezers in groten getale kunnen laten zien dat het referendum, het recht op inspraak en de betrokkenheid bij onze politieke besluitvorming ons aan het democratische hart gaan, is dat een extra signaal aan de Senaat dat ze Ollongren de snelle moord op het referendum  niet moeten vergeven, maar haar er juist om moeten veroordelen. Het kán. Zelfs de SGP, principieel tegen referenda, roept op om te tekenen. Wie weet stellen de Oude Wijzen in de Senaat hun eigen stemming straks zelfs wel uit om geen 'thou shallt not pass' tegen dit initiatief te hoeven roepen. 

Moeten we alleen wel zorgen dat we zo ver komen.

Wat we al schreven: niemand gaat nog naar het Malieveld om met een slordig spandoek te zwaaien of eieren te gooien naar de ME. En wie wel gaat, wordt lachend genegeerd door de gekozen vertegenwoordigers. Maar we kunnen wél digitaal, luidruchtig en vooral collectief knokken voor onze wettelijke rechten op zelfbeschikking en inspraak. Het is onze democratie. Hullie in Den Haag voeren 'm alleen maar uit. Zelfs als ze de uitslag proberen te negeren: we hebben nu al drie keer gezien dat een referendum het Torentje tot op zijn fundamenten laat trillen.

En je hoeft er je luie stoel niet eens voor te verlaten.