Klein maar opvallend MH17-dingetje. De Raad van Europa, een soort EU-overstijgende vergadering van wijze oude ombudsmannen, kwam bijeen over De Situatie in Oekraïne. De Raad sprak zorgen uit over mensenrechten, gevechtshandelingen en blijvende oorlogsdreiging in het land en stelde een resolutie met juridische voorstellen op. Tuurlijk, allemaal bla bla van fijnschrijvende toga-praters versus gewapende camouflageplakken in de echte wereld. Maar één klein, bijna verborgen puntje in de resolutie (pdf) sprong ons in het oog: "15. The Assembly is deeply worried about the lack of progress in the international investigation into the MH17 downing in Donbass." Hee. Dat gaat niet over de situatie in Oekraïne. Dat gaat over het handelen van Den Haag! Nederland is immers de baas van het Joint Investigation Team, dat onderzoek doet naar MH17. Een onderzoek dat met argusogen gevolgd wordt door de Raad van Europa, die vindt dat er 'te weinig vooruitgang' in zit. Begrijpelijk ook, als je alleen al naar de afgelopen week kijkt: nabestaanden smeken de EU om hulp bij het opvragen van de radarbeelden, waar Rutte maar niet achteraan gaat. Media moeten naar de rechter om openheid bij de regering af te dwingen. En Rutte II is ondanks beloftes en toezeggingen nog niet eens begonnen met het aanleggen van een MH17-archief, waardoor politiek onderzoek en (historische) reconstructie wordt belemmerd. De resolutie van de Raad van Europa heeft geen directe gevolgen. Maar punt 15 toont wel aan dat ook op internationaal niveau het vertrouwen in Rutte's onderzoekskwaliteiten tot "diepe zorgen" leiden. Waarvan akte.

Zeer zorgwekkend voor MH17 archief: emails van assistent Opstelten 2014 blijken al gewist. (2)

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) September 1, 2016

Aan de ene kant gloort er openheid in het MH17-dossier, nu de rechter MinPres Rutte heeft gedwongen om in actievere openbaarmaking van stukken te voorzien. Maar in de schaduw van die documentenstroom schuilt een nieuwe doofpot: de archivering van MH17. Of liever, het uitblijven daarvan. De Rijksoverheid is namelijk nog niet aan een MH17-archief begonnen, ondanks het feit dat de vliegramp in april 2016 - ook al rijkelijk laat overigens - is aangemerkt als zogenaamde 'hotspot'. En iedere dag dat het langer duurt voor de inrichting van een MH17-archiefkast begint in het Nationaal Archief ('Het nationaal geheugen van de overheid'), wordt onderzoek en (politieke) reconstructie achteraf moeilijker.

In het voorwoord van de Handreiking (pdf) van het Nationaal Archief over de archivering van gebeurtenissen staat te lezen: "[W]ij als overheden zijn verplicht burgers in staat te stellen om overheids-handelen te kunnen reconstrueren. In een democratie moet een overheid op elk moment verantwoording kunnen afleggen over haar beslissingen en afwegingen. Archieven dragen bij aan een transparante overheid." Maar zoals uit de tweet hierboven blijkt, wordt dat in het geval van MH17 lastig als er nu al emailboxen blijken te zijn gewist van voormalige assistenten van voormalige VVD-ministers, voordat er überhaupt een archief over de aanslag is aangelegd. Dit feit is bekend geworden tijdens de bonnetjesaffare rond Cees H, toen een 'restore' van de verdwenen mailbox niets uithaalde in een zoektocht naar aantekeningen van VVD Kamerlid (nu dus minister) Van der Steur. In die mailbox moet ook MH17-materiaal gezeten hebben. Notulen, overleg, documenten, informatie. Daar herinnert Omtzigt de minister nu aan in Kamervragen van het CDA (vraag 6) over het uitblijvende MH17-archief.

MH17 is tot 'hotspot' benoemd, maar niet uitgevoerd Screenshot uit de Handreiking met daarin de definitie van een hotspot die voor snelle archivering in aanmerking komt. MH17 wordt zelfs expliciet genoemd als typisch voorbeeld van een hotspot. Maar: pas in april van dit jaar is MH17 tot hotspot benoemd door een projectgroep van onder andere betrokken ministeries (V&J, BuZa, AZ), inlichtingendiensten en de OVV (zie antwoord op vraag 24). En dat met een dossier dat toen al bijna 2 jaar bestond en dat met grote onduidelijkheden, ontwijkend gedrag en politieke geheimzinnigheden is omgeven. Erger nog: pas volgend jaar zal het Nationaal Archief aan de slag gaan om een index aan te leggen, in april 2017. Ná de verkiezingen dus: "Het komende jaar wordt gebruikt om samen met het Nationaal Archief en de archiefvormers praktische werkafspraken te maken om de index te realiseren. Deze index is nu nog niet beschikbaar." Er is dus nog geen enkel MH17-document gearchiveerd. En dat is zorgelijk.

Iedereen herinnert zich nog hoe Frans Timmermans, vlak voordat hij naar Brussel vertrok, zich enorm door zijn eigen ijdele narcisme voorbij liet galopperen bij Pauw. Die stelde een kritische vraag over Timmermans' VN Veiligheidsraad-leugentje over de trouwring, en de MinBuZa verweerde de aanval op zijn ego (want zo ervoer hij dat) met een bizarre anekdote: "Durft u dat zo te zeggen? U weet dat er iemand gevonden is met een zuurstofkapje op zijn mond? Die heeft dus de tijd gehad om dat te doen?" Het was bijzonder pijnlijk, vooral voor de nabestaanden, en het leidde tot een heleboel ophef (bewuste fragment hierrr, hele gesprek daarrr). Waarom we daaraan refereren? Omdat de Rijksoverheid ein-de-lijk een heleboel wobdocumenten over MH17 heeft opgehoest. Daarin staat de waarheid: "Politie: zuurstofmasker zat niet op de mond maar rond de nek. Er zaten geen vingerafdrukken en geen dna op. Dat was de reden waarom we dit eerder niet brachten. Kans is groter dat het masker door slachtoffer niet zelf om de nek is gebracht." Daarmee is het al lang rondzingende gerucht over het ontbreken van vingerafdrukken en dna nu bevestigd. Timmermans loog. Er staat meer in de Wob-vangst. Niet alleen schmierde de MinBuZa om zijn eigen eer en ego te beschermen ten koste van de nabestaanden, er werd ook meteen een ambtelijke machine op gang gezwengeld om zijn fout te herstellen. Er wordt een voorlichtingslijn afgesproken. Nabestaanden krijgen extra psychologische begeleiding. Met OM en OVV wordt afgestemd dat de OVV het in het onderzoek opneemt (pdf, pdf). Die kwestie wordt stilgehouden. En Timmermans? Die promoveert naar Brussel. Eindelijk een beetje openheid in MH17 Wob-drama In het najaar van 2014 hebben onder andere RTL, Volkskrant en NOS apart van elkaar wobverzoeken ingediend over MH17. Keer op keer krijgen ze weigeringen. In februari 2016, ruim een jaar later, stapten zij samen naar de rechter omdat Rutte de onderste steen te zwaar op de deksel van de doofpot liet liggen: bijna alle flarden MH17 die wel werden vrijgegeven, waren met een middelvingerkleurige stift zwart gemaakt. De meeste documenten blijven geheim. Maar nu, bijna twee jaar later, heeft de rechter de regering gedwongen om eindelijk écht informatie waar alle burgers recht op hebben vrij te geven. VK maakt er een summiere samenvatting van. De NOS heeft emoties samengevoegd met ambtelijke schouderklopjes (goh, de Staatsomroep die het overheidsperspectief leidend maakt in haar berichtgeving - je verwacht het niet), maar RTL Nieuws heeft echt groot uitgepakt. Die hebben een MOETLEES RECONSTRUCTIE, waarin machteloosheid en mediacontrole de boventoon voeren boven daadkracht en politieke agressie. En omdat ze bij RTL hun online publiek wel gewoon serieus durven nemen, hebben ze alle Wobdocumenten online gezet. Het gaat immers om transparantie: MH17 Wobdocumenten File 1. MH17 Wobdocumenten File 2. Rechtszaak tegen de staat gaat door De rechtsgang ging de twee mediabedrijven en de staatsomroep om alle MH17-documenten. Die hebben ze nog niet gekregen: "De verslagen van vergaderingen van de speciale ministeriële commissie die belast was met MH17 blijven volledig geheim. Volgens de landsadvocaat zou de eenheid van kabinetsbeleid in gevaar kunnen komen, en zouden ministers in de toekomst niet meer vrijuit kunnen spreken als de stukken wel openbaar zouden worden. Deze weigering is één van de redenen voor de NOS, de Volkskrant en RTL Nieuws om de rechtszaak tegen de staat voort te zetten." Mooi zo. Die onderste steen zal niet via Rutte boven komen. Misschien wel via de rechter.

Ha, daar zijn ze dan eindelijk - antwoorden op Radarvragen die Pieter Omtzigt (CDA) & Sjoerd Sjoerdsma (D66) op 11 juli al stelden aan VVD-minister Van der Steur. Het verzoek om ze binnen twee weken te behandelen, is dus niet helemaal geslaagd. Het werden er ruim 6. Enfin, ze zijn binnen dus we gaan lezen. Omtzigt en Sjoerdsma vroegen (onder andere) naar de status van het opvragen van de primaire radardata bij Rusland en Oekraïne. Uit de antwoorden van Van der Steur leren we nu voor het eerst dat het OM al in oktober 2014 (!) bij de Russen heeft aangeklopt om hun beelden (screenshot). Maar begin juli van dit jaar is een delegatie van het OM nog eens gaan vragen/smeken in Moskou, want Poetin heeft nog altijd niets op de post gedaan. Van der Steur bij vraag 8: "De Russische autoriteiten hebben eerder informatie verstrekt, maar nog niet alle vragen beantwoord. Over de openstaande vragen is nu overlegd. De Russische autoriteiten hebben hun wens om mee te werken herhaald en zijn zich bewust van de noodzaak dat de nu nog openstaande verzoeken voortvarend moeten worden beantwoord. De RF heeft gesteld bereid te zijn om volledig mee te werken." Een boel open eindes dus. Maar geen radarbeelden uit Rusland, waar de regering echter nog altijd geen klacht over wil indienen bij luchtvaartkoepel ICAO. En de beelden uit Oekraïne? Tuurlijk niet. MinPres Rutte had op 8 juli al gezegd dat hij daar in Kiev sowieso niet naar ging vragen tijdens zijn bezoek aan goede vriend Poroshenko. Uit de antwoorden blijkt dat ze er nog niet zijn, want Steur babbelt er omheen met de opmerking dat "het OM laat weten dat de samenwerking in het onderzoek met alle deelnemende landen nog steeds naar tevredenheid verloopt." De diplomatenkoffie smaakt dus goed. Maar geen radarbeelden uit Oekraïne.

Het gaat dus helemaal niet 'naar tevredenheid', het verloopt nogal roestig met de kruislijntjes tussen de OVV (dat geen radarbeelden nodig zegde te hebben voor het onderzoek naar het 'luchtvaartongeval'), het OM (dat wel in Rusland maar niet in Oekraïne bedelt om beelden) en het kabinet, dat geen politieke druk zegt te willen zetten in Moskou, Kiev of Washington met het excuus dat ze 'geen politieke vingerafdrukken' op het onderzoek willen achterlaten. Terwijl het per definitie een politiek onderzoek is, want het gaat om een noodlottige gebeurtenis die het rechtstreekse gevolg is van uit de hand gelopen politieke spanningen tussen twee landen. Wie weet is het wel niet waar dat de regering niets doet, en beweegt Rutte achter de schermen hemel en aarde bij Vlad, Petro en Barack. Ga maar na: GeenStijl ontdekte in mei 2015 immers nog per toeval dat Koenders met het regeringstoestel naar Moskou vloog - in het geheim. Nu uit de antwoorden blijkt dat de regering al sinds oktober 2014 achter Russische beelden aan zit, ging dat geheimzinnige bezoek dus echt niet over de kaasexport. Het ging over MH17, bleek uit een communiqué dat BuZa uit moest vaardigen na onze toevallige vrijdagmiddagontdekking. Inmiddels weten we min of meer zeker dat het destijds primair om de radarbeelden ging.

Even terug naar boven, naar de verklaring van Van der Steur bij vraag 8 dat de Russen sinds oktober 2014 'nog niet alle openstaande vragen beantwoord' hebben. Dat suggereert dat ze dat binnenkort alsnog gaan doen. En het zet hoe dan ook de deur op een kier voor Omtzigt en Sjoerdsma om binnenkort nieuwe vragen in te dienen: "En, heeft Rusland de openstaande vragen inmiddels al beantwoord?" Zo niet, dan zal het nietige Nederland toch eens hulp moeten inroepen bij de internationale volwassenen. Maar bij wie? Obama? Nee, die houdt zelf radarbeelden achter. De NAVO? Haha, die staan lijnrecht tegenover de Russen. De VN dan? Hmm. Rusland heeft vetorecht in de Veiligheidsraad. Maar hou 1 ding in gedachten: als er in Syrië bij een ziekenhuis van Artsen Zonder Grenzen een Russische bom in de achtertuin valt, staan de radarbeelden in no time op CNN en de Reuters-telex. Je maakt echt niemand wijs dat Rusland, Oekraïne en/of Amerika (en/of de NAVO) geen beelden hebben van die rampzalige namiddag in de zomer van 2014. En het wordt echt tijd dat er op de juiste knoppen gedrukt gaat worden om ze uit de politieke printers te krijgen.

Hier voor nu het hele setje antwoorden als PDF. In het algemeen is de reactie op vraag 7 nog het meest opvallend, qua wegduiken in voorlichterslingo en geen antwoord geven: Update: Ja, de Russen gaven inderdaad al soort van radarbeelden vrij, en zelfs al op 21 juli 2014. Maar dat was een video van radardata, niet de data zelf (beelden onder andere in dit topic). En daarom niet per se geloofwaardig genoeg voor het onderzoek.

Het is bijna twee jaar geleden dat MH17 uit het luchtruim gejorist werd door nog altijd niet opgespoorde BUK-bedieners. Het onderzoek kent een lang traject van onduidelijkheid, omissies en politiek opportunisme, waaronder ergens een onderste steen schuilt. Dat maakt terugblikken nogal wrang, want ongeacht wat Dixielandlul Ten Broeke placht te beweren, is er van closure echt nog geen sprake. Nabestaanden zitten met veel onbeantwoorde vragen - niet zelden letterlijk: aangeschreven regeringsleiders van Rusland, Amerika en/of Oekraïne geven pertinent niet thuis. Kortom, Rutte's rafelige MH17-dossier heeft een propagandavijltje nodig deze maand. Wat schetst derhalve onze verbazing? RUTTE WIL RADARBEELDEN VAN KIEV. Joh. Nu al, na twee jaar al? Wat een voortvarendheid! En het gaat nog verder: "Het Nederlandse Openbaar Ministerie heeft een klemmend beroep gedaan op Rusland om alsnog extra radargegevens te verstrekken rondom de crash van vlucht MH17." WTF? Is dat hetzelfde OM dat, mede volgens Ard van der Steur, helemaal geen behoefte had aan primaire radarbeelden!? EN NU INEENS WEL? Let ook op hoe het de regering het nieuws verspreidt: het OM kondigt haar stappen aan via NSB Handelsblad, en Rutte vertelt het aan de Telegraaf. Da's geen toeval, da's uitgedachte PR. Enfin. Ook al gaat Rutte twee jaar te laat alsnog op zoek gaat naar een positief propagandapuntje voor bij de herdenking op 17 juli, het is goed dat Nederland nu toch actief achter de beelden aan lijkt te zitten bij Moskou & Kiev. Bij die laatste gaat Rutte zaterdagochtend nog op de koffie. Kan hij ook meteen de vraag beantwoorden die Omtzigt hem dinsdag in het GeenPeil-debat stelde:

Even tussendoor: Omtzigt had ook nog een vraag over #MH17. pic.twitter.com/Y38vpxH9ey

— [omitted] (@BartNijman) 5 juli 2016

Beste @mh17research Onze regering belt Oekrainse regering wekelijks. Alleen hebben ze nog nooit om MH17 radar gevraagd.
Zaterdag eerste keer

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) July 7, 2016

Oekraïne bij de NAVO? Als het aan Kiev ligt wel.

Poroshenko expects NATO summit to confirm prospect of Ukraine's membership in alliance https://t.co/sFVBiPAzhG pic.twitter.com/secSulJZjy

— Interfax-Ukraine.Eng (@InterfaxUkr) July 7, 2016

UPDATE EINDE MIDDAG: Nevermind. Rutte gaat helemaal geen radarbeelden vragen aan Poro.

#Rutte over Poroshenko: "Ga niet vragen om radarbeelden. Doe ik alleen op verzoek van OM. Anders politieke vingerafdrukken op onderzoek."

— Fons Lambie (@fonslambie) July 8, 2016

Wanneer politieke aardverschuivingen nakende zijn ligt de dood onvermijdelijk op de loer. We zagen het toen de opkomst van Pim Fortuyn op genadeloze wijze tot stilstand werd gebracht door de extreem-linkse terrorist Volkert van der Graaf. Afgelopen week viel de Britse politica Jo Cox ten prooi aan de moordenaarshanden van de extreem-rechtse terrorist Thomas Mair. Dit weekeinde beluisterde ik een interview met Telegraaf-correspondent in Rusland en schrijver Pieter Waterdrinker over zijn nieuwe roman Poubelle. De aanslag op de MH17 met als gevolg 298 doden maakt onderdeel uit van de verhaallijn. In het gesprek over zijn boek verwijst hij naar politici als Hans van Baalen (VVD) en Jacques Monasch (PvdA) en hun toespraken in Kiev. In de roman is hoofdpersoon Wessel Stols ook een Europarlementariër die even neerstrijkt op het Maidan-plein. Na de aanslag op de MH17 vraagt Stols zich vervolgens af:

“Ieder schakel was belangrijk. Zonder schakels was er geen ketting. Was hij door zijn optreden, door zijn handelen dat louter ingegeven was door egoïstische motieven, waarbij hij geen moment had gedacht aan het lot van de arme Oekraïense boer, maar zuiver aan zijn eigen lot, aan zijn eigen positie binnen Brussel (-) niet mede schuldig aan het ontketenen van de oorlog in het oosten van Oekraïne? En daarmee uiteindelijk ook aan die gruwelijke vliegramp? Al was het maar voor een fractie, een stofkorrel, een nanostofkorrel van deze absurde werkelijkheid?”