Geenstijl

door: Arthur van Amerongen

Wie denkt dat het op stalinistische wijze retoucheren van foto’ s met het SP-logo toevallig is gebeurd, kent de privé-oorlog van Frenske tegen het ongevaarlijke partijtje uit Oss niet. De poging om zijn desastreuze campagnestart te vergeten, door als man van het volk mee te lopen in een demonstratie in Heerlen (nog net niet in een mijnwerkersoverall en een Roda JC-sjaal) mislukte jammerlijk. Timmermans zal ook niet blij zijn geweest met de opiniepeiling van deze week, waarin Groep Timmermans op een schamele derde plek stond. Frenske is dus niet eens meer de Joop Zoetemelk van de politiek. 

Frenske’s privé-oorlog met de SP en met de vleugel binnen de PvdA die wil samenwerken met de SP, kent een lange geschiedenis.

Op 31 mei 2008 schreef de toenmalige staatssecretaris Timmermans een uitgebreid opiniestuk in NRC Handelsblad over de stand van de PvdA, met vijftien suggesties “om de verlamming te doorbreken” 

Timmermans: “De PvdA dreigt in een conservatieve reflex te schieten. Nu het tegenzit in de peilingen, dreigen de sociaaldemocraten te vluchten in de schijnoplossing van een socialistische Waterlinie tegen de oprukkende globalisering.” 

Zo kennen we de woordensmid met zijn onnavolgbare flux de bouche weer.

In het NRC-stuk keerde Timmermans zich faliekant tegen samenwerking met de SP – het stokpaardje van de nieuwe fractievoorzitter Mariëtte Hamer – en bepleitte samenwerking met D66 en GroenLinks. 

Het stuk werd vooral gezien als een persoonlijke aanval op fractieleider Job Cohen. 

De Volkskrant kopte vervolgens boven een stuk van Sheila Sitalsing: De PvdA’er kan kiezen: Hamer of Timmermans. Samenwerking tussen de PvdA en de SP ‘is nu onmogelijk’ – de links-conservatieve socialisten van Jan Marijnissen vluchten immers ‘in de schijnoplossing van een waterlinie tegen de oprukkende globalisering’.

Jan Marijnissen reageerde onmiddellijk met een vlammende, dichtgetimmerde polemiek, getiteld: SP is helemaal niet ouderwets en conservatief.

Marijnissen laat hieronder precies zien waar de haat van Frans Timmermans tegen de SP vandaan komt: de SP moet namelijk niets hebben van de eurofilie van  Frenske en het Europees grondwettelijk verdrag van 2005. Marijnissen: Niemand, ook de SP niet, zal nog ontkennen dat de globalisering mensen bij elkaar brengt. Dat proces wordt constant een fors handje geholpen door de ‘eurofielen’: mensen die vinden dat de totstandkoming van een Verenigde Staten van Europa niet snel genoeg kan gaan. Hun vergezicht is een Europese federatie, met veel meer bevoegdheden voor het centrale gezag dan nu. En die bevoegdheden worden dan natuurlijk ontnomen aan de nationale regeringen en parlementen. En hier stuiten we op een wezenlijk probleem, dat alleen door de tijd kan worden opgelost. De uitslag van het referendum over het Europees grondwettelijk verdrag in 2005 heeft laten zien dat er een grote kloof gaapt tussen de meerderheid van de bevolking en de partijen van VVD tot en met PvdA en GroenLinks als het om de toekomst van Europa gaat. Die partijen begrepen niet dat het volk niet begreep wat zij wél (dachten) te begrijpen. Daarentegen is Europa noch objectief noch subjectief ons ‘thuis’. De Europese Unie heeft geen verleden, heeft geen identiteit en is voor de meeste burgers ver weg. De omvang en de afstand tot de Europese Unie maakt dat haar democratie noodzakelijkerwijs een gemankeerde is. De afstand tot de Europese Unie hef je niet op door mensen te dwingen. De federalisten of ‘eurofielen’ daarentegen achten de natiestaat overleefd en dus ouderwets. Zij halen hun neus op voor het belang van een ‘thuis’, ze vinden dat bekrompen en burgerlijk. Waar kolonialisme en zelfs imperialisme nog zichzelf meenden te moeten legitimeren met een beschavingsdoel, heeft het neoliberalisme die behoefte niet. De hele wereld is zijn terrein en de hele wereld zal naar zijn pijpen dansen. Waarom eigenlijk? Waarom buigen voor het Angelsaksische neoliberalisme terwijl het ruim honderd jaar oude Rijnlandse model nog niets van zijn glans verloren heeft? Het Rijnlandse model staat garant voor minder maatschappelijke tegenstellingen, het houdt meer rekening met het algemeen belang, de samenhang der dingen en de lange termijn; het organiseert sociale zekerheid en een goede publieke sector; het legt minder nadruk op ieder-voor-zich en meer op gemeenschapszin; het investeert meer in onderzoek en ontwikkeling; het bedrijf is belangrijker dan zijn aandeelhouders; het begrijpt dat de vrije markt beteugeld moet worden; en dit alles levert ook nog eens een hogere arbeidsproductiviteit op. Politiek die welvaart en welzijn bij elkaar brengt én eerlijk verdeelt: dat is voor mij progressieve politiek. Is dit ouderwets? Is dit conservatief en moet de PvdA daarom verre van ons blijven? Mij dunkt: opkomen voor mensen hier én ver weg die niet mee kunnen komen, die niet kunnen profiteren van de ‘vruchten’ van het neoliberale marktdenken is niets meer dan een kwestie van beschaving.

Frans Timmermans zat helemaal stuk (net als na zijn volkomen mislukte poging om zijn baasje Jean-Claude Juncker op te volgen) toen de Europese grondwet, waaraan hij zelf had meegeschreven, op 1 juni 2005 werd verworpen door het referendum. Hij verklaarde met name de SP tot boosdoener en zo kennen we de Machiavelli van Heerlen: rancuneus, kortzichtig, kleingeestig en een hele slechte verliezer. 

Zijn roeptoeter Thijs Niemantsverdriet van Vrij Nederland was er als de kippen bij om zijn vriend Frenske na de aanval van Jan Marijnissen een open podium te geven voor een nieuwe wraakactie, nu tegen de vleugel binnen de PvdA die wil samenwerken met de SP.  

Vrij Nederland: Sindsdien is hij uitgegroeid tot de officieuze voorman van de sociaal-liberale stroming in zijn partij: jonge Kamerleden als Diederik Samsom, Martijn van Dam en Mei Li Vos die niets moeten hebben van het retrosocialisme van Mariëtte Hamer. Timmermans is ook de kop van jut geworden voor de traditionele sociaaldemocratische garde in de partij, zo blijkt op het congres in Breda. Overal in het Chassé Theater hangen posters van de linkse protestbeweging Rode Veren: ‘Timmermans wil samenwerking met D66. De partij die bescherming bij ontslag wil afschaffen! Dat willen wij toch niet!?’

Vrij Nederland: Waar ziet u conservatisme in uw partij?

‘Bij mensen als Peter van Heemst, de fractievoorzitter in Rotterdam, die denkt dat we de SP moeten nadoen. En bij Mariette Hamer, die onlangs de WAO, de AOW en het minimumloon bestempelde als de kroonjuwelen van de PvdA. Dat zijn alle drie defensieve kroonjuwelen.’

Wat vond u van de reactie van de partijtop op uw stuk?

‘Die vond ik nogal procedureel. Mariëtte Hamer zei twee dingen. Ten eerste: wat een lang stuk. En ten tweede: alles leuk en aardig, maar ik ben de baas. Daarmee heb je nog geen discussie over de inhoud.’

Vond u het jammer dat Hamer zo reageerde?

‘Ach, de discussie wordt toch wel gevoerd. Ook de baas zal daarin kleur moeten bekennen.’

Is het een typische PvdA-reflex om meteen in machtsdenken te schieten?

‘Ik heb liever dat men op de inhoud reageert. Kennelijk was de inhoud wel goed, want er woedt al twee weken een debat in alle kranten over mijn stuk.’

Hoe gaat het verder met u in de PvdA?

‘In de politiek heb ik afgeleerd om toekomstplannen te maken.’

Minister Plasterk heeft onlangs gezegd: ik blijf in de politiek. Bij de volgende verkiezingen ga ik op de PvdA-lijst staan.

‘Dat zeg ik dus echt niet. Kijk, in de politiek moet de persoon stroken met de boodschap. Je kunt niet van een politicus vragen dat hij een verhaal gaat houden van iemand anders. Dat gebeurt al te vaak in de Nederlandse partijpolitiek. Dus als de PvdA een kant op gaat die niet bij mijn innerlijke overtuiging past, dan moet ik ermee ophouden.’

Kort gezegd: als de lijn-Hamer de inzet wordt bij de volgende verkiezingen, dan bent u weg.

‘Als de PvdA kiest voor de lijn van SP, heb ik er niets te zoeken.’

In Den Haag gaat het gerucht dat u PvdA-leider wilt worden.

‘Als je leider wil worden van deze partij, moet je dat op kousenvoeten doen, niet met een stuk in de krant.’

De rancuneuze Timmermans zou vier jaar de beruchte dolksteek in de rug van Job Cohen geven, daar kom ik zo op terug. 

De woede van Frenske over de SP en het referendum over de Europese Grondwet kwam duidelijk naar voren in de Wikileaks en hier bij Bas Paternotte. 

De PvdA zag al ver voor de Tweede-Kamerverkiezingen van november 2006 geen heil in regeren met de SP. Timmermans meldde dat jaar aan Amerikaanse diplomaten dat 'het onverstandig is voor de PvdA om ook maar iemand te vertrouwen die communist is geweest'. Hij verbond het woord communist direct met de SP. Voor Jan Marijnissen zijn de stukken hét bewijs dat de PvdA zijn partij na de verkiezingsoverwinning van 2006 bewust uit de regering probeerde te houden. Toenmalig PvdA-leider Wouter Bos beweerde dat Marijnissen te snel was weggelopen bij de formatie: hij zou geen verantwoordelijkheid willen dragen. Het liep uit op een jarenlang voortslepend welles-nietes-spelletje. Marijnissen zag zijn gelijk in de gelekte WikiLeaks-stukken. 'Of Timmermans probeerde een wit voetje te halen bij de Amerikanen', zegt Marijnissen. 'Of de PvdA wilde gewoon niet samenwerken.' 

De SP-voorzitter vermoedde het laatste. In de stukken rapporteert de Amerikaanse oud-ambassadeur Roland Arnall over gesprekken met Timmermans, de adviseur van Bos. Volgens Timmermans vreesde de partijleider dat zelfs het opperen van samenwerken met de SP al grote groepen stemmers van hem zou vervreemden. Die uitspraak deed Timmermans in mei 2006. Maanden voor de verkiezingszege van de SP; de partij ging van 5 naar 25 zetels in de Kamer. Ondanks die winst kwamen de socialisten niet in het kabinet. Toenmalig CDA-leider Jan Peter Balkenende zei al meteen dat hij niet met twee linkse partijen in één kabinet wilde zitten. 'Het CDA wilde geen hervorming terugdraaien, wilde geen onderzoek naar de oorlog in Irak en wilde geen tweede referendum over de Europese Grondwet', zei Marijnissen die verder praten weinig zinvol vond. 'Bos had moeten zeggen: samen uit, samen thuis. Maar de PvdA ging spinnen dat de SP was weggelopen.

In 2010 deed Frans Timmermans een half jaar niets, omdat hij in de fractie de portefeuille Buitenland niet had gekregen. 

Zo kennen we Frenske: de eeuwige en bovendien zeer slechte verliezer die jammert en jengelt als een verwend dik kind dat geen snoep mag kopen bij Jamin. 

Volgens Plasterk heeft Timmermans het toen "snoeihard" gespeeld om weer Buitenlandse Zaken te krijgen. "Timmermans zei: 'Ik wil de buitenlandportefeuille. Maar daar zat al iemand op. Bovendien is het een beetje not done. Je komt uit een kabinet, je kent iedereen op het departement. Maar Timmermans heeft net zo lang zijn adem ingehouden totdat hij dat woordvoerderschap had. Hij zei 'Nou, dan doe ik gewoon niks.' Echt, die heeft een half jaar niks gedaan." Plasterk vond het "een rare vertoning". Iedereen was met iets bezig, "maar Timmermans zei: 'Ik hoor het wel als ik wat kan doen met Buitenlandse Zaken".

Typisch Frenske die overal naast graait. In 2011 wilde hij Commissaris van de Koningin worden in Limburg maar werd pijnlijk gepasseerd door CDA’er Theo Bovens. Kort daarna stelde hij zich kandidaat voor de baan van Commissaris van Mensenrechten bij de Raad van Europa en kreeg nul op het rekest.  In februari 2012 wilde Timmermans lijsttrekker worden van de PvdA maar ook dat feest ging niet door. RTL Nieuws: “Er zitten nare kantjes aan de Limburger: lange tenen, snel geïrriteerd, verliest regelmatig zijn geduld en slaat om zich heen als hij door een politieke tegenstander wordt aangepakt. Want daar houdt Timmermans niet van; hij kan op venijnige wijze karaktermoord plegen op zijn tegenstander. Heel wat Kamerleden die het wagen om maar de geringste vorm van kritiek op de minister te spuien, kennen de uitbarstingen van Timmermans maar al te goed.”

Een paar jaar later plantte Timmermans de dolk in de rug van Cohen, nadat Trouw op 16 februari 2021 een interview publiceerde met Job Cohen en Hans Spekman, met de titel We moeten linksom uit de crisis komen.

Trouw: Moet de PvdA eindelijk niet eens kiezen welke kant ze op wil: de sociaal-liberale kant van GroenLinks en D66 of juist de socialistische kant van de SP?

Cohen: "Wat ik wil, is een brede partij links van het midden. Die brede partij zijn we altijd geweest. Iedereen die zegt dat we moeten kiezen tussen GroenLinks of de SP miskent waar de sociaal democratie voor staat: het verbinden van verschillende groepen. Ja, dat levert natuurlijk debat op, ook binnen de partij."

Met Spekman aan het roer klinkt nu de kritiek dat de PvdA eenzijdig kiest voor ziek, zwak en misselijk en het grote belang van de middenklasse onderschat.

Spekman: "Onzin. Maar ik laat niemand wegrotten in de krochten van Hoog Catharijne, omdat ik voor de belangen van de middengroepen moet staan. Ik zou me schamen als de PvdA niet meer voor de kwetsbaren opkomt. Maar we staan voor veel bredere lagen van de bevolking.

Waarom pakt u de SP niet steviger aan? Daar zitten veel van uw kiezers.

Spekman: "Als je je idealen wilt verwezenlijken, dan val je aan wie verder van je weg staat. Natuurlijk denken we verschillend over de AOW en over de financiën. Maar die verschillen zijn vele malen kleiner dan de verschillen met het kabinet."

Cohen: "Als ik alles overzie, staan zij wat uitgangspunten betreft waar wij staan. Maar er zijn grote verschillen. Europa bijvoorbeeld. Dat is echt een groot verschil."

En prompt lekte Machiavelli Timmermans zijn beruchte email. 

Toenmalig hoofdredacteur Willem Schoonen: In het interview wilden Cohen en Spekman vooral laten zien dat ze van dezelfde partij zijn: "We staan allebei links van het midden". Maar als je dat zegt, en ook nog de ideologische veren wilt terughalen, laadt je in de PvdA al snel de verdenking op je dat je kiest voor de arbeidersklasse en de belangen van de middenklasse negeert. Terwijl de opdracht van de sociaaldemocratie is die twee te verbinden. Maar ook dat is eerder voer voor een diepgaande discussie dan voor een mediastorm. Die storm kwam er toch, door toedoen van PvdA-Kamerlid Frans Timmermans. Timmermans stuurde nog diezelfde dag een woedende mail naar Cohen. En niet alleen naar Cohen, maar naar alle leden van de fractie. Hij verweet Cohen de PvdA te positioneren als een 'SP light', en suggereerde en passant dat de politiek leider de fractie had moeten raadplegen alvorens Trouw te spreken.

De rest is geschiedenis. De SP kwam met het geestige filmpje met Frenske als een schransende papzak, tijdens de campagne voor de verkiezing voor het Europees Parlement in 2019. De kiezers keerden zich daarop af van de partij. De SP haalde voor het eerst in de geschiedenis 0 zetels. 

De afgelopen week nam Frenske op kinderachtige wijze wraak door het SP-logo van zijn fotootjes te retoucheren, notabene door een demonstratie die door de SP was georganiseerd. En dat terwijl hij zeer recentelijk nog de SP had opgeroepen om toe te treden tot de Linkse Wolk maar keihard werd afgewezen. Marijnissen: De ervaring leert ook dat de PvdA vaak voor de verkiezingen mooie beloften doet, maar na de verkiezingen liever met CDA of VVD in zee gaat en aan afbraak- en bezuinigingspolitiek meewerkt. Dit heeft het vertrouwen van mensen in de politiek flink beschadigd. Dus iedereen die echte verandering wil, kan het beste SP stemmen.’

De retoucheer-kamikaze van Frenske is een electorale ramp, temeer omdat de beste man al door het merendeel van de Nederlanders als inhalige miljonair wordt gezien.  Alle Nederlandse krantjes van het Vlaamse mediakartel zwegen overigens in alle toonaarden over Frenske's drieste actie met het SP-logo. Alleen de Telegraaf en de Limburger schreven er over, en WNL/VVD.  

Op 14 oktober organiseren GroenLinks en de PvdA een gezamenlijk congres in Ahoy in. Rotterdam. Ik ben benieuwd wat Frenske tot die tijd nog meer voor blunders gaat maken. Zijn politieke tegenstanders hebben nu al genoeg  munitie om de man te slopen. De volstrekte kleinzielige wraakactie tegen de SP is in zijn gezicht ontploft. De kosmopolitische meesterdiplomaat is keihard geland. Jarenlang reisde hij, met een zak geld en valse beloftes, de hele wereld over en ging overal de rode loper uit voor Sinterklaas. Nooit kreeg hij tegenspraak, al die tijd was hij omringd door jaknikkers, paladijnen, slijmers, strooplikkers, pluimstrijkers, hielenlikkers, kontkussers en andersoortige sycofanten. Nederland is een genadeloze spiegel voor de gesjeesde klimaatkeizer zonder kleren.