Geenstijl

De vorige weken zijn de weg naar de Oekraïne-oorlog en de achterliggende beweegreden aan bod gekomen. Maar er zijn nog enkele interessante punten die aan bod dienen te komen zoals SWIFT, de monetaire, politieke en fiscale gevolgen.

SWIFT is eigenlijk een soort berichtensysteem wat internationale betaling vergemakkelijkt; het zorgt ervoor dat de betaling sneller en tegen lage kosten en met een lager risico gebeurt dan de manier waarop dat voor SWIFT ging. Politici hebben besloten om een aantal Russische banken uit SWIFT te gooien. Het was beter geweest (en effectiever) als transacties met deze banken gewoon verboden zouden worden, zonder ze uit SWIFT te zetten. Nu is, wederom, SWIFT gebruikt als politiek wapen (Iran heeft dat al kunnen ondervinden) en dat heeft consequenties.

Nu een wereldmacht in plaats van een onbeduidend land defacto uit SWIFT wordt gezet, is er de ultieme bevestiging voor iedere staat dat SWIFT ook tegen hen gebruikt kan worden. Dit zet velen aan om alternatieven voor SWIFT op te tuigen. De Chinezen hebben al zo’n systeem, CIPS, en de Russen hebben hun SPFS in 2014 opgetuigd (toen ze de Krim innamen). Dit soort initiatieven zullen toenemen in hoeveelheid en snelheid. Met name China zal deze omstandigheden gebruiken om haar systeem te pushen bij alle landen die vrezen dat ze in het vizier van de Amerikanen (komen te) staan. Niet per se een goede oplossing overigens, want een land ruilt de ene overheerser in voor de andere. Dit illustreert maar weer eens dat het Oekraïne conflict uiteindelijk een proxy oorlog is tussen het Westen en China (waar helaas Rusland nu bij lijkt te gaan horen).

Dit brengt de status van de dollar als wereldreservemunt in verder gevaar. Amerika (vooral onder Trump) heeft de dollar steeds vaker ingezet als wapen (weaponization of the dollar). Door het gebruik van dollars onmogelijk maken voor bepaalde landen, probeert de VS ieder land in het gareel te houden en/of landen te bestraffen die zich niet schikken in de Amerikaanse visie. Nu zal een beweging weg van de dollar nog wel een tijdje duren, maar het tijdspad zelf wordt door dit soort acties wel steeds verder ingekort.

De SWIFT-ban was een redelijk harde maatregel (alhoewel bepaalde Russische banken er gewoon nog op zitten i.v.m. afrekenen gasleveranties), maar de beslissing om de tegoeden te bevriezen van de Russische centrale bank is, in monetaire termen, een nucleair wapen wat is ingezet. In de VS en het VK reppen ze nu ook over het in beslag nemen van Russische tegoeden. De meeste experts zijn het erover eens dat deze genomen maatregel absoluut niet verwacht was door Rusland en dat het ook China te denken geeft.

De Russen slaan overigens al terug, want ze confisqueren de lokale bezittingen van buitenlandse bedrijven die in Rusland de deuren nu dicht gooien. Onder bepaalde voorwaarden kunnen deze bedrijven dan worden opgekocht. Iets wat een douceurtje is voor vele oligarchen; bedrijven opkopen voor 10 cents on the dollar (pun intended). Maar grote Russische bedrijven komen nu wel degelijk in de problemen, iets waar China nu handig gebruik van gaat maken door zich overal naar binnen te wurmen. Hert heeft er alle schijn van dat Putin zich misrekent heeft en dat Rusland daar een zeer hoge prijs voor zal gaan betalen.

De effecten van het Oekraïne-conflict zijn legio en hangen af van het verdere verloop. Maar als er vanuit wordt gegaan dat Putin niet wordt afgezet en niet ietwat ongelukkig van de keukentrap af valt, dan zal de wereld verder polariseren in een Westers blok versus een Chinees blok.

De komende tijd zal met name Rusland het gezicht zijn van dit kwaad, waardoor de meeste sancties zullen blijven gelden of erg langzaam zullen worden afgebouwd. Verder zullen overheden in het Westerse blok hun defensie-uitgaven flink opschroeven. Ook de hogere prijzen (vooral van energie) zullen (deels) gecompenseerd moeten worden om het electoraat niet tot protest over te laten gaan. Ook grijpt de EU dit conflict aan om haar Green Deal te slijten; landen moeten nog sneller naar groene energie overschakelen om zo de afhankelijkheid van Russische energie te doen afnemen.

Al dit soort maatregelen geven aan dat overheden (nog) groter zullen worden. Dit zal bekostigd moeten worden door belastingverhoging op vooral “de rijken”, maar dat zal niet genoeg zijn. De begrotingstekorten zullen daardoor toenemen, iets wat de overheden dan moeten financieren door het uitgeven van staatsobligaties (staatsschulden).

En dit brengt de ECB in een lastig parket; de inflatie loopt flink op (en wordt nog erger, zie rest van deze column) waardoor zij net heeft besloten om ook het andere obligatie opkoop programma te gaan afbouwen. Hierdoor verdwijnt de grootste koper in de Europese staatsobligatiemarkt. Alleen dit al zou de rentes van alle EU landen moeten doen stijgen, maar in combinatie met oplopende begrotingstekorten, gaat dit tot ongekende spanning leiden in Frankfurt. Als de ECB volhardt in een meer conservatief (ahum) monetair beleid, dan komen bepaalde landen in gevaar door die sterk stijgende rentes op hun schulden ( de risico-opslagen zullen flink toenemen).

Verder zal in een omgeving van stijgende prijzen door aanbodproblemen en verkrappende monetaire omstandigheden, de economie flink gaan lijden. Een snellere transitie naar groene energie zal daar wel wat tegenwicht aan kunnen bieden in BBP termen, maar niet genoeg.

Dan is er nog de nog hogere inflatie. Deze was al ver voor het Oekraïne-conflict problematisch hoog te noemen. Waar centrale banken eerst zeiden dat het maar tijdelijk was, zijn de meesten daar nu op teruggekomen. Door het conflict, krijgen nu vooral de Russen de schuld van onze hoge inflatie, maar dat is niet geheel juist. Wat wel klopt is dat dit een extra inflatie laag bovenop de bestaande inflatie curve legt.

En dit is wel degelijk een probleem, want zoals eerder beschreven in dit blog, is een inflatie die lang aanhoudt het grote gevaar; dan gaan mensen en bedrijven zich niet aanpassen aan de prijsstijgingen die HEBBEN plaatsgevonden, maar aan de prijsstijgingen die zij VERWACHTEN. Dan is de beer los en die zal de ECB wellicht in 19 stukjes verscheuren.

Verder grijpt de EU het conflict aan om ook meer soevereiniteit van de lidstaten naar de EU over te hevelen, waarmee ze wederom laat zien dat ze erg doordrongen is van de “never waste a good crisis” doctrine. Euro-obligaties, EU-defensie, EU-fiscaal beleid, alles passeert nu de revue en het electoraat zwaait wat met geelblauwe vlaggetjes.

De wereld verandert flink en dat zal nog wel even aanhouden. Beleggers zullen te maken krijgen met wilde ritten naar boven en naar beneden, of met markten die geheel dicht gaan (zoals met Nikkel het geval is). Institutionele partijen zullen nu alle portefeuilles tegen het licht houden en met een ESG-kammetje uitpluizen, want als Rusland nu in de ban gaat, dan zijn er vast nog meer landen waar dit van verwacht kan worden, of waar de publieke opinie dergelijke posities niet meer duldt (zie wel het cynische plan om defensieaandelen als ESG aan te duiden). Zolang de twee machtsblokken geen nieuwe balans hebben gevonden, zal de volatiliteit zich op hogere niveaus blijven voortbewegen. Een tijd waarin fortuinen worden gemaakt of verloren, zoals bij elke oorlog het geval is.