Geenstijl

\

Vorige week werd Ray Dalio’s verwachting van een burgeroorlog op Amerikaanse bodem in GeldBlog besproken. De vervolgvraag was of de essentiële ingrediënten die Dalio heeft aangestipt ook in de EU te vinden zijn.

Eén van de ingrediënten is zeker aanwezig: het lage vertrouwen in de overheid en de rechtspraak. Voor de gemiddelde Nederlander zijn deze (zie hieronder) OECD-cijfers geen verrassing. Immers, hoe vaak heeft Rutte, de Jonge, Opstelten, Kaag, Hoekstra, etc. etc. gelogen de afgelopen jaren? Het kabinet is er zelfs op gevallen. Maar we hebben nu doodleuk dezelfde regering met dezelfde poppetjes! Dat doet het vertrouwen natuurlijk weinig goeds. En hoe vaak hebben parlementsleden het partijbelang laten prevaleren boven het landsbelang? Soortgelijke ontwikkelingen zijn bij vele EU lidstaten waar te nemen.

Maar ook de polarisering is alleszeggend. In Nederland hebben we al drie verkiezingen achter de rug waar de kiezer in meerderheid aangeeft een “rechtser” beleid te willen, maar precies het tegenovergestelde kreeg. Het is de gevestigde politiek, die via o.a. een cordon sanitaire en een banencarrousel, desperaat blijft vasthouden aan de wereld zoals zij die graag zien in plaats van zich te schikken naar wat de kiezer wil. Hetzelfde zien we wederom op EU-niveau, waar de kiezers in de lidstaten compleet genegeerd worden; kiezer wil minder EU maar EU eigent zich juist steeds meer soevereiniteit toe.

Ook de rechtspraak kan niet op veel vertrouwen rekenen. Genoeg voorbeelden waar het Openbaar Ministerie en de rechters van gekleurd handelen beticht kunnen worden (Wilders, Urgenda, Covid, Zorreguieta, etc.). Ook in andere landen (denk aan gele vesten of de veroordelingen van separatisten in Spanje, Covid arrestaties & geweld, etc.) hebben dergelijke situaties het vertrouwen geen goed gedaan.

In een dergelijke politiek en rechterlijk klimaat is het niet zo verwonderlijk dat kiezer steeds opstandiger wordt en de polarisering toeneemt. Voor de partijen aan beide extremen is dit een mooi businessmodel, want ze jagen de kiezers in elkaars armen. Net als Dalio vrees ik dat deze wisselwerking geen halt toegeroepen kan worden; eenmaal op gang, wordt het midden zo goed als onbereikbaar. Dus op dat vlak kan fase van “internal conflict” wel degelijk worden aangevinkt.

Maar de fase van burgeroorlog wordt pas bereikt als de economie door het putje gaat. Pas dan gaat de grote meute zich echt roeren en zal het voor één van de politieke extremen moeten kiezen. Dit is dan de opmaat naar een burgeroorlog, aldus Dalio. (Deze burgeroorlog kent overigens vele variaties, van onderdrukking tot en met breed gewapend conflict).

De EU geeft nog een extra dimensie aan dit geheel, want de lidstaten zitten samen in dezelfde boot maar zijn niet hetzelfde. Het zwakke gedeelte van de EU/eurozone lidstaten heeft last van grote staatsschulden en slecht lopende economieën. Dit verklaart ook grotendeels waarom de ECB niet (te lang) wil ophouden met het opkopen van staatsobligaties; zonder de ECB zouden deze zwakke landen in een schuldencrisis geraken. Dit zou het einde van de eurozone en wellicht zelfs de EU kunnen betekenen.

Echter de gekozen route verhoogt het systeemrisico juist; het gekozen beleid zorgt dat de boel nu drijvende blijft, maar als het misgaat dan gaat het ook flink mis. Een gokverslaafde kan je steeds meer geld lenen zodat de betalingsproblemen niet eindigen in een afranseling, maar als het geleende bedrag steeds hoger wordt terwijl er niet meer geld wordt gewonnen/verdiend, dan kan dit uitmonden in iets permanenters dan een afranseling.

Zo moeten de Target2 saldi worden vereffend bij uittreding van de eurozone, maar als een land als Italië dat doet, kan het natuurlijk nooit de rekening voldoen. Dit zal veel kwaad bloed zetten bij de lidstaten aan wie het saldo was verschuldigd. Deze zullen eisen dat een uittredend land op allerlei manieren de schuld zal vereffenen, waardoor zware bezuinigingen en verkopen van staatseigendommen zullen worden afgedwongen.

Maar dit zal weer tegen de zin zijn van het electoraat van de uittredende lidstaat; zij zal de afgedwongen maatregelen zien als een onderwerping, waardoor de politieke extremen in deze lidstaat juist nog groter zullen worden. Wat natuurlijk weer leidt tot eenzelfde effect binnen de lidstaten waaraan geld is verschuldigd. De gehele eurozone (en EU) wordt daardoor uiteengereten.

Wat dat betreft staat de EU/eurozone op scherp. De ironie wil dat de politieke beslissingen die de fases 16 en 17 op Dalio’s Curve moeten voorkomen, dus juist zorgen dat fase 16 en 17 gaan plaatsvinden. Met andere woorden, de EU is opgetuigd om een Europees conflict te vermijden, maar leidt juist (uiteindelijk) tot het conflict wat het probeert te voorkomen.

Nu ziet Dalio dit als een proces, een curve, alsof het een onvermijdelijke gang van zaken is. Wellicht kan er wat worden vertraagd waardoor de curve wat wordt uitgerekt, maar daar is de kous mee af, volgens zijn theorie. Het is bijna een soort lotsbestemming want er is geen voorkomen aan.

Is dit wel juist? Het individu is toch in staat zijn eigen lot te bepalen? Kunnen we zo naar fase 2 springen op de Dalio Curve? Of zit het individu gevangen in een meute die alles en iedereen mee de afgrond insleurt? U mag het zeggen.