Geenstijl

Voor ons de zondvloed?

De term stagflatie wordt steeds vaker gebezigd. Niet zo verbazingwekkend, gezien de groeiontwikkelingen en de stijgende inflatie. De experts zijn echter niet alleen verdeeld over de kans op deze situatie, maar ook over de definitie van stagflatie. Naar mijn mening is stagflatie een soort interbellum, een tussenfase. Hoe er door centrale banken en overheden wordt gereageerd, bepaalt welk scenario gaat volgen: inflatie & groei of een flinke recessie. 

De twee mogelijke resultaten sluiten elkaar niet uit, het gaat er meer om welke fase er DIRECT na deze stagflatieperiode komt. Uiteindelijk komt die economische crisis er namelijk toch wel (enige variabele is de grootte van deze crisis). 

Eerst moet de term stagflatie nader worden toegelicht. De ene econoom zegt dat groei negatief moet zijn en inflatie positief, anderen spreken al over stagflatie als de inflatie toeneemt terwijl de economische groei afvlakt. Ik kan mij het meest vinden in de laatste benadering; de periode waar de inflatiecurve omhoog afbuigt terwijl de economische groei juist naar beneden afbuigt.

Dat deze definitie nu wel erg toepasselijk is, mag geen wonder heten. Door de lockdowns zijn vele aanvoerlijnen totaal verstoord geraakt, terwijl door de plotselinge en gesynchroniseerde opening van de wereldeconomie, de vraag flink toenam. Prijzen zijn hierdoor gaan stijgen. Doordat enerzijds minder aanbod beschikbaar kwam, en anderzijds de vraag uiteindelijk wat afvlakte door de gestegen prijzen, is de economische groei gaan afvlakken en zit de wereld nu in een stagflatiefase.  

Bij stagflatie gaat het dus om een aanbodzijde probleem als drijvende kracht terwijl bij klassieke (bestedings-)inflatie het juist gaat om een te hoge vraag versus beschikbare goederen en diensten. In 1973 vond er een soortgelijke gebeurtenis plaats omdat OPEC de olieprijzen plots deed stijgen door het aanbod flink te verminderen. Samen met fiscale verruiming in de VS (sociale zekerheid, Vietnam oorlog) die daarvoor had plaatsgevonden (en het dichtgooien van het goudloket in 1971) leidde dat uiteindelijk tot stagflatie. Nixon probeerde via het bevriezen van de lonen & prijzen van goederen de boel tot bedaren te brengen (iets waarin prijscontroles altijd maar dan ook altijd falen). De lezer zal de parallel van deze Nixon-maatregelen met de huidige maatregelen van bijvoorbeeld Frankrijk niet ontgaan zijn. Uiteindelijk (en na nog een oliecrisis in 1979) was hard monetair ingrepen nodig (Volcker zette de rente op 20%!) en ging de VS door twee recessies in 1980 en 1981.

Vraag is dus hoe overheden en centrale bankiers gaan reageren op deze stagflatiefase. Enerzijds kan er voor gekozen worden om de staatsuitgaven in te dammen en het monetaire beleid minder ruim te maken. Het effect hiervan is dat de vraag flink wordt afgeknepen, waardoor vraag en aanbod weer in balans komen. Hierdoor dalen (of stabiliseren) de prijzen. Het betekent echter wel dat in de eerste aanleg men een recessie voor de kiezen krijgt. Door bepaalde economen wordt dit gezien als een noodzakelijke catharsis om de excessen te corrigeren, waarna er gestaag weer aan economische groei gewerkt kan worden. 

Vandaag de dag denken centrale bankiers toch echt anders, althans: ze durven deze oude route niet te nemen, want dan stort de beurs en de economie in. Al vóór de dotcom-bubbel is er steeds voor gekozen om de economie & beurzen niet of nauwelijks te laten corrigeren. Hierdoor zijn de misstanden alleen maar groter geworden. In 2008-2012 is de wereld door het oog van de naald gekropen, maar er is maar weinig lering getrokken uit die periode. In plaats daarvan heeft men vooral meer van hetzelfde gedaan (meer schulden om een schuldencrisis op te lossen). Nu staat de boel dermate op scherp, dat er zelfs gevreesd wordt voor een systeemcrisis, waardoor de catharsisroute nu wellicht als onmogelijk geacht wordt (nogmaals, denkt u zich eens een rente van 20% in…). 

Door met name centrale banken zijn wij in deze situatie geraakt. De beste analogie is die van goed/slecht bosbeheer. Bij goed bosbeheer laat men de kleine bosbranden toe. Deze zorgen ervoor dat er meer open plekken komen waardoor bomen groter en gezonder kunnen worden (met dik vuurbestendig schors), en het zorgt ervoor dat er niet zoveel vuurversnellers (oud hout, kleine boompjes, struiken, etc.) aanwezig zijn. Slecht bosbeheer vindt plaats als elke kleine bosbrand te vuur en te zwaard wordt bestreden; het brandbare materiaal stapelt zich op totdat er een dermate grote brand uitbreekt, dat blussen niks meer kan uithalen.

Ik verwacht dat regeringen en centrale banken het narratief van "tijdelijk" (transitory) zullen blijven gebruiken omdat ze een dergelijke systeemcrisis vrezen. Dat betekent dus dat de centrale banken zeer ruim beleid blijven voeren ondanks hogere inflatie en dat overheden met fiscale maatregelen de boel zullen proberen recht te trekken. Inflatie zal stijgen maar ook de economie zal door alle impulsen (erratische) groei laten zien (met name als de aanvoerlijnen weer werken). Maar het enige wat ze daarmee bereiken is uitstel, terwijl er meer en meer brandhout op de stapel terecht komt. Uiteindelijk gaat het toch mis (en dan kunnen we met z’n allen weer over deflatie gaan schrijven). Maar voor politici en centrale bankiers is dat nog een ver van hun bed show; après nous, le déluge. Een ark, iemand?