Geenstijl

Je kan mensen niet voor altijd knollen voor meloenen blijven verkopen

Drie uur afgelopen nacht. Rutte werd gered door Kaag, Hoekstra en Segers, scheerde rakelings langs een motie van wantrouwen van de rest, huppelde zorgeloos de Tweede Kamer uit en verklaarde ten overstaan van de plopkapkaravaan dat hij steun heeft van de meerderheid van de Kamer. Arib had nog niet afgefloten of Mark Rutte had al geen actieve herinnering meer aan het debat waar hij zojuist zwaar beschadigd uit weggelopen was. Zin in nog vier jaar premierschap! Maar het probleem, meneer, dat blijft. Wat gebeurde er op Witte Donderdag en waarom is dit toch best wel een Goede Vrijdag?

Ten eerste: vanwege de nieuwkomers. Caroline van der Plas, dat jochie van Volt en ook Sylvana Simons hadden hele scherpe inbreng in het debat, juist door hun onbevangenheid. Boerenburgerbikkel Van der Plas kreeg Kaag strongchagrijnig met een paar simpele directe vragen, Sylvana Simons legde aan Ollongren uit dat ze als tv-presentatrice altijd geleerd had dat je alles zo moet uitleggen dat de kijker het kan volgen. Ze kon de woordenmist van Ollongren niet volgen en sprak daarmee echt wel namens heel veel mensen. Dat Sylvana nog vaak strontvervelend hilarisch zal worden met haar activistische gedram, dat zal allemaal wel: in het Omtzigtdebat was ze een verademing - juist omdat ze net als Van der Plas niet onder de indruk was van de onnodige moeilijkdoenerij van de kartelmacht.

Ten tweede: vanwege de échte oppositie. Partijen die als 'populistisch' te boek staan, stonden te vlammen als volksvertegenwoordigers. Wilders begon woest, maar formuleerde de rest van het debat op kalme toon heldere en rake verwijten. Vlijmscherpe vrouwen Esther Ouwehand en Lilian Marijnissen prikten keer op keer dwars door alle onzin en afleiding heen en stonden (evenals Gloria Trekker van BBB) overduidelijk vanuit hun democratische mandaat als volksvertegenwoordiger tegenover de kongsi van machtsdenkers & pluchepuzzelaars.

Ook Koning Zuig - Farid Azarkan - liet met een combinatie van scherpe vragen en zijn straatvechtershouding het kartel een paar keer naar adem happen. Zelfs Thierry Baudet had en hield stevig beet, al liet die zich helaas ook weer kennen als een ongeduldige stampvoetkleuter als niet iedereen onmiddellijk deed wat hij eiste - zelfs toen de rest het nota bene gewoon met zijn ordevoorstellen eens was. Tezamen brachten ze Rutte wel degelijk in een hele precaire positie. De SGP maakt de lijst compleet: zij weten dat de aantekening over 'positie Omtzigt - functie elders' de eindsom is van een onder Rutte al tien jaar durende uitholling van goed bestuur en democratische vertegenwoordiging en dat het uur voor meer tegenmacht, betere informatievoorziening en vooral minder Rutte Doctrine nu écht heeft geslagen. Daarom steunden zij - hoogst uitzonderlijk - een motie van wantrouwen, tegen Mark Rutte.

Dat die motie van wantrouwen het niet haalde, lag aan het feit dat het probleem zichzelf niet op wilde laten lossen. Sigrid Kaag had een lepe list verzonnen: zij stelde samen met Wopke Hoekstra een motie van afkeuring op. Een prachtige tussenoplossing om Rutte niet rechtstreeks weg te hoeven sturen (en hun eigen formatiekansen om zeep te helpen), maar wel te blijven suggereren dat zij van D66 toch echt betere mensen zijn dan hun van de vvd. De tekst suggereert een urgentie bij de versterking van tegenmacht en het herstel van vertrouwen, maar de motie zelf is een politieke joker die werd ingezet om Rutte te redden.

Kaag weigerde vervolgens toe te lichten aan Marijnissen. Ouwehand en Van der Plas wat ze van Rutte verwacht na zo'n motie van afkeuring en zei alleen maar dat "zij zelf wel zou weten wat voor conclusie ze zou trekken". Ze begon zelfs te jij-bakken richting de Kamerleden, waarmee ze de tekst van haar eigen motie - dat tegenmacht vanuit de Kamer een urgente opgave is - meteen stond te ondergraven. Ze spúúgt op het idee dat er mensen tegenover haar staan die verantwoording van haar verlangen. 

Achteraf zei ze tegen de NOS wel dat ze zelf zou zijn opgestapt na zo'n motie, maar dat lijkt ons een flagrante leugen: ook Kaag heeft het gehele debat aangehoord en toegekeken hoe Mark Rutte stellig en onvoorwaardelijk overtuigd was van zijn eigen onschuld en ze wist dus verdomd goed dat Rutte na haar motie niet ineens zou zeggen 'OK, dan ga ik maar'. Kaag heeft daarmee laten zien dat het "nieuwe leiderschap" waarmee ze adverteert niets minder is dan hetzelfde oude leugenschap: ze blijft willens en wetens onderhandelen met Rutte over de formatie van een nieuw kabinet - met mogelijk betere kansen voor haar om sowieso weer vice-premier en misschien zelfs wel premier te worden. Het was machtsdiplomatie van de bovenste plank.

Wopke Hoekstra, ondertussen, kwam al niet zo sterk uit de verf in de campagne. Ingevlogen als minister is hij nu ineens Kamerlid en die functie past hem niet. Hij blijkt namelijk een behoorlijk leeg pak te zijn. Hij was op zijn best toen hij in lege bestuursbingo kon pingpongen met Ollongren (die helemaal opbloeide toen ze eenmaal de bullshitgenerator had aangezwengeld), maar verder zagen we een weifelende, onzekere man die niet weet wat hij aan het doen is, namens wie hij dat doet en die geen schim was van de "harde onderhandelaar" die hij als minister heet te zijn. Hij verschool zich, ongemakkelijk en onzeker bewegend, achter Kaag nadat die hun gedeelde motie van afkeuring had ingediend.

Zijn keuze was echter helder: niet Pieter Omtzigt, maar het pluche. Wopke is - net als Kaag - als de dóód voor de gedachte dat ze als fractievoorzitter in de Kamerbankjes moeten zitten, tussen de SP en de PVV en dat gekke wijf van die boerenpartij of dat modieuze rolmodel van het zwarte activisme. Het idéé! Zij zijn hogere mensen, zij zijn bestuurders, zij moeten een land leiden en ze horen derhalve niet in de oppositie thuis. Dus ook Wopke Hoekstra ondertekent de 'urgente opgave' van versterking van tegenmacht door de Kamer, maar hij meent er helemaal niks van en offerde Pieter Omtzigt daarom aan Mark Rutte. Zowel Kaag als Hoekstra leken in de veronderstelling dat ze Rutte een flink pak op z'n politieke donder hadden gegeven, maar de manier waarop de premier vrolijk de Kamer uit huppelde met "het vertrouwen van de meerderheid van de Kamer" onder zijn arm, toonde ons het tegenovergestelde.

Een motie van Wilders en Baudet (video) om een parlementaire ondervraging te houden naar alle verkennersstukken en de onderliggende via via-communicatie, werd weggestemd. De zaak is dus formeel afgedaan. Rutte gaat formeren, zei hij, met D66, CDA en CU. De drie partijen die hem vannacht gered hebben, en daarmee de Rutte Doctrine in stand helpen houden.

Het debat is afgelopen. Maar het dossier is nog niet dicht: de grootste partij erodeert gewoon verder. Binnen de vvd zijn geen tegengeluiden meer. Te veel nieuwe Kamerleden, ook van de overige kartelpartijen zijn 'parapolitici': mensen die al jaren binnen, met en voor hun Haagse partijen werken en van wie je dus geen enkele urgentie in "het terugwinnen van vertrouwen" hoeft te verwachten. Hun politiek leiders - Rutte, Kaag, Hoekstra - hebben samen met nóg meer verdampt vertrouwen van burgers ook weer een stukje moreel gezag ingeleverd vannacht en dat kan niet goed blijven gaan. Tien jaar is meer dan de maximale houdbaarheid van een premierstermijn. Zeker voor iemand die in dat decennium te veel lijken in een kast gepropt heeft met alleen maar het excuus "Ik heb daar geen herinnering aan". Ook los van Omtzigt heeft Rutte al veel te lang geen tegenmacht meer om zich heen. Niet in zijn eigen partijtop, niet in zijn partij, niet in zijn machtscircuit. Hij ziet het verschil niet meer tussen zijn waarheid en de waarheid. Laat staan dat hij nog weet voor wie hij er eigenlijk zit. Nog een ronde Rutte is één rondje te lang.

Oh, en wat de CU van Gert-Jan Segers betreft? Die schijnheilige farizeeër judaskuste Omtzigt en slikte de zoveelste meloen van Mark door. Motregen en fijne christenen maken je op den duur zeiknat, zei onze opa zaliger altijd. Als de kiezer het niet doet, zal Petrus hem uiteindelijk de deur wel wijzen, hopen we dan maar.