Geenstijl

Een bijdrage van regulier inzend-raadslid Sonny Spek

Tjeerd is bang. Bang voor de aankomende Tweede Kamerverkiezingen, bang voor de positie van D66 en bang voor de opkomst van de nieuwe politieke partij Volt. Zijn vrees is tekenend voor de huidige positionering van de partij in ons politieke landschap, welke vertegenwoordigde rol zij denkt te vervullen en het vertrouwen van de partij dat zij haar kiezers structureel kan vasthouden. Als we de huidige Nederlandse landelijke politiek bekijken dan kan ik alleen maar constateren dat de angst van Tjeerd terecht is. Tegelijkertijd zou D66 niet als enige moeten kijken naar wat er woensdag bij de kleinste partijen gaat gebeuren.

Traditiegetrouw zal aankomende woensdag het standaardrepertoire aan vragen voorbijkomen. Wie wordt de grootste partij? Wie zijn de verliezers? Stapt Klaver bij een verlies op als partijleider (spoiler: ja)? Kan de huidige coalitie in dezelfde hoedanigheid door? Het zijn ook zeker vragen die aandacht behoeven, maar een zeteltje meer of minder voor de Partij van de Arbeid laat niet de daadwerkelijke maatschappelijke tendensen zien. De verkiezingen zijn uiteindelijk niet alleen een wedstrijd om zeteltjes, maar geven ons tegelijkertijd inzicht in de politieke onderstroom en wat deze verkiezingen voor de lange termijn zullen gaan doen met de landelijke politiek. Ik zou dan ook willen stellen dat het woensdagavond interessanter is om te bekijken wat de nieuw deelnemende partijen gaan doen dan te focussen op de verschuivingen bij de traditioneel grotere partijen.

De lagere opkomst door de weinig prikkelende campagne, het ontbrekende perspectief door corona en de mogelijke risico’s voor de gezondheid die mensen kunnen ervaren zal er voor kunnen zorgen dat de kiesdrempel voor nieuwe partijen een stuk lager komt te liggen. In de laatste peiling van diverse peilers zien we dat er een reële kans is dat Volt, JA21, Code Oranje en BIJ1 met minimaal een zetel in de Tweede Kamer komen. Ook bij de BoerBurgerBeweging wordt door diverse peilers ‘beweging onder het electoraat’ gezien. Het zou zomaar kunnen dat er daarmee vijf nieuwe partijen in de Kamer komen.

Politicologen en analytici zullen hierin het bewijs zien dat de kiesdrempel nu daadwerkelijk moet worden ingevoerd omdat er simpelweg te veel partijen zijn in de Tweede Kamer om het goed te laten functioneren. Het is de vraag of het parlement nog wel met die versplintering haar controlerende en volksvertegenwoordigende rol goed kan vervullen. Ondanks deze kritiek kunnen we wel stellen dat al deze partijen een bedreiging kunnen vormen voor de gevestigde politieke orde.

Op dit moment is een stem op de PVV vrijwel zeker een verloren stem. De PVV wordt door een brede meerderheid van de partijen uitgesloten voor de kabinetsformatie en speelt traditioneel een kleine rol als medewetgever. De partij heeft een belangrijke agenderende functie en kan een breed gedeeld gevoel in de samenleving naar voren brengen, maar het zal nooit dat breed gedeelde gevoel kunnen bundelen in een beweging dat daadwerkelijk de gevestigde politieke orde onder druk kan zetten. Te weinig geld, te weinig mensen en te weinig opbouw van kennis.

Controletaak in optima forma
Dat is een bewuste keuze van Geert Wilders geweest door de partij een niet-democratisch karakter te geven en daarmee zijn er op dit moment zeker 20 zetels die ‘niet meedoen’. We hebben in 2019 gezien door de opkomst van Forum voor Democratie dat een groot deel van de PVV-kiezers bereid is om Wilders in te ruilen voor een ledenpartij met de potentie om in verschillende opzichten te groeien. De grote vraag is: waarom zou JA21 als het in de Kamer komt niet langzaam kunnen groeien ten koste van de PVV (en misschien in mindere mate het CDA en de VVD)? Het is niet alsof de PVV de kiezer daadwerkelijk iets te bieden heeft, behalve Geert Wilders die zijn controlerende taak vaak in optima forma uitvoert. 

Voor Volt geldt hetzelfde. Het is overduidelijk dat D66 het lastig kan krijgen met een nieuwe partij bestaande uit jongeren die daadwerkelijk op ‘Europa’ willen doorpakken. De metaalmoeheid van de partij kan snel aan het daglicht komen als een andere partij de uitgangspunten van haar beginselen wel consequent weet door te trekken en de komende jaren kan bouwen aan de grote uitdager op thema’s als Europa, klimaat en een rechtvaardige economie. Het feit blijft dat het in deze campagne nog te weinig over de eurozone en de Europese Unie als politiek instituut is gegaan.

Eigenaar van een (woke) thema
We zijn door het coronafonds al in een transferunie gerommeld, maar de vraag die straks ongetwijfeld door Draghi en Macron op tafel zal worden gelegd is of deze transferunie geen structureel karakter moet krijgen als de financiële impact van corona op de Zuid-Europese lidstaten de komende jaren zichtbaarder wordt. Europa wordt weer belangrijk. Volt kan als ‘eigenaar van dit thema’ hier garen bij spinnen. Ook in 2017 zagen we dat een nieuwe frisse partij in een kort tijdsbestek door een flitsende campagne op sociale media en interessante debatten in de Tweede Kamer een slinger kan krijgen. Waarom zou Volt dat niet kunnen zijn als de nieuwe progressieve uitdager?

Ook BIJ1 kan dit op haar manier doen. Er zitten -helaas- steeds meer mensen te wachten op deze giftige identiteitspolitiek van ultralinks. Tot nu toe heeft GroenLinks dit landelijk redelijk buiten de deur weten te houden (niet volledig, maar het kan echt nog erger), maar als Sylvana Simons in de Kamer komt zal de partij hier een antwoord op moeten formuleren. De jongeren van DWARS en BIJ1 zullen het waarschijnlijk goed kunnen vinden op thema’s als klimaat en identiteit. Op dit moment doet GroenLinks er alles aan om zich te presenteren als een gegadigde om mee te doen met de aankomende coalitieonderhandelingen. Simons zou in dat geval vast en zeker een groter podium krijgen en het ‘linkse eigenaarschap’ op identiteit, cultuur of Amerikaanse (en onbegrijpelijke) woketermen kunnen verkrijgen.

Als laatste hebben we de BoerBurgerBeweging die ik zou willen noemen. In het debat is er diverse keren aandacht geweest voor de ‘stikstofproblematiek’ en hebben progressieve partijen een slimme (en valse) tegenstelling tussen wonen en landbouw geschetst. Er zal straks in de coalitie (door het uitsluiten van de PVV en FvD) opnieuw moeten worden samengewerkt met waarschijnlijk D66 en/of een andere progressieve partij die de veestapel fors wil laten inkrimpen. In het CDA worden er al langer discussies gevoerd over de toekomstige koers en of zij zich niet meer moet richten op de stedelijke gezinnen in plaats van het platteland. Eerder leidde dit al tot een forse clash binnen de partij met Annie Schreijer-Pierik die zich opwierp als vertegenwoordiger van het boerenbelang.

Uit de laatste peiling onder de boeren en tuinders blijkt het CDA fors te verliezen en wint de BoerBurgerBeweging 13%. De komst van de BBB in de Tweede Kamer zou de interne discussie binnen de volkspartij kunnen versnellen en verharden. Het agrarische deel van de achterban zal zien dat er voortaan een politieke nooduitgang is als het CDA besluit een nieuwe stedelijke koers onder Hoekstra te gaan varen. Ook in dit electoraal gebied zou het dus in het vervolg spannend kunnen gaan worden. Op dit moment wordt de BoerBurgerBeweging bij I&O op 0,5% gepeild en dat zit zeer dicht tegen een zetel aan. De media-aandacht is overigens vrij beperkt, maar daar kunnen we een ander stuk aan wijden.

We weten dat als een partij eenmaal zitting neemt in de Tweede Kamer dat zij er dan moeilijk weer uit zal verdwijnen. De laatste keer dat dit gebeurde was met de LPF in 2006 en mogelijk dat 50Plus woensdag hetzelfde lot zal treffen. Partijen hebben in de Tweede Kamer normaal gesproken een podium, geld en aantrekkingskracht voor mensen om bij de volgende verkiezingen op zijn minst de kiesdrempel te halen. Als we de partij bekijken die er mogelijk nieuw in kunnen komen dan hebben ze alle allemaal een eigen verhaal en kunnen zeker een deel van het electoraat aanspreken. Eenieder kunnen zij op termijn een bedreiging voor de grotere politieke bewegingen vormen en daarom is het belangrijk om dit woensdagavond in de gaten te houden. 

Woensdag kan de verkiezingen worden van de kleintjes, maar die kleintjes kunnen nog weleens flink gaan bijten. 

SONNY SPEK