Geenstijl

Eredoctor zit er pijnlijk naast

Hee kijk nou. Karel Knip, NRC-wetenschapsjournalist en eredoctor aan de VU, probeert in een pedant stukje de coronacijferafdeling van de Volkskrant af te fakkelen. U mag nul keer raden hoe dat afloopt. Je zou haast zeggen dat de positie van Karel Knip als eminente wetenschapsjournalist onhoudbaar is geworden. Knip, plak en kloosried na de breek.

**Wekelijks stuit Karel Knip in de alledaagse werkelijkheid op raadsels en onbegrijpelijke verschijnselen. **

Deze week: rekenen aan corona.

**Geërgerde brief van lezer Gerben K. in Arnhem. „De coronagegevens zijn een statistische puzzel.” Hij verwijt de media betekenisloze willekeurige fluctuaties in besmettingsgetallen (de ‘positieve tests’) als nieuws te brengen. Het gaat hem om de gewoonte om van elke nieuwe opgave aan te geven of die onder of boven het gemiddelde van de afgelopen week ligt. „Dat het aantal besmettingen alweer boven het gemiddelde ligt is niet zo gek, want dat zou in ongeveer de helft van de keren het geval moeten zijn.” **

GS: Ja dit zijn we helemaal met lezer Gerben K. in Arnhem eens en hebben we al een keer uitgelegd in dit topic.

Als er geen enkele trend zit in de cijfers, had hij er nog bij moeten zeggen.

GS: Nou dat had hij er niet bij moeten zeggen, want op de lange termijn is dit ook het geval als er wél fluctuatie in de cijfers zit. Natuurlijk zal het dagtotaal vaker boven het weekgemiddelde liggen als de trend stijgend is, maar datzelfde geldt voor het dagtotaal vergeleken met het totaal van de dag ervoor. Nou ja. We hebben het al een keer uitgelegd in dit topic.

**Het is inherent aan de definitie van het gemiddelde. Als de besmettingsgraad constant is en de coronacijfers voldoende ‘normaal’ verdeeld zijn dan liggen er evenveel boven als onder het gemiddelde. **

GS: Ook bij allerlei andere verdelingen dan 'normaal' trouwens. 

**Dan is de afwijking van het gemiddelde geen nieuws. **

GS: Precies. 

Er valt aan toe te voegen dat de zogenoemde ‘standaardafwijking’ (een maat voor de spreiding in de opgaven van een week) de laatste maanden ruim 10 procent is, ook als er geen trend is.

GS: "De zogenoemde 'standaardafwijking'." Hier zit Knip een beetje stoer te doen met middelbareschoolwiskunde, terwijl hij het effect van de dag in de week (nogal relevant in deze tijden van corona) vooralsnog negeert. 

Zelfs forse afwijkingen van het weekgemiddelde kunnen betekenisloos zijn.

GS: Ongeveer net zo betekenisloos als de berekening dat de standaardafwijking de laatste maanden ruim 10 procent is.

Weekeffecten wegwerken

**Andere kritiek sloeg op de grafieken die het ‘voortschrijdend gemiddelde’ van de besmettingsgetallen tonen. In deze grafieken wordt het gemiddelde van de opgaven van 1 tot en met 7 februari uitgezet naast dat van 2 tot en met 8 februari, 3 tot en met 9 februari, enzovoort. Het is een doeltreffend middel om weekendeffecten weg te werken. Aan de invloed van de vrije zaterdag en zondag valt niet te ontkomen. **

GS: Hee. Opeens heeft Karel Knip het dageffect ontdekt. 

Maar je kunt erover twisten of het gemiddelde van week 1-7 februari een eigenschap is van 7 februari of van de nacht tussen 3 en 4 februari. De lezer vindt dat NRC zijn grafiek 3,5 dag moet opschuiven om hem synchroon te krijgen met de dagwaarden. De vraag is of het kán.

GS: Tja. Dit maakt eigenlijk niet zo heel veel uit. Het voelt voor ons wat natuurlijker om het gemiddelde van de week op de laatste dag te zetten, omdat de stijging of daling van het gemiddelde (in vergelijking met het weekgemiddelde van de dag ervoor) afhangt van de stijging of daling van het dagtotaal in vergelijking met het dagtotaal van exact een week geleden. Het blauwe lijntje geeft dus mooi aan wat de trend is, zonder de ruis van het dageffect.

**Het RIVM maakt geen gebruik van het voortschrijdend gemiddelde maar vergelijkt het gemiddelde van week 1-7 februari met dat van 8-14 en 15-21, enzovoort. Waarom het instituut dat doet weten we niet, misschien wordt er gedacht dat het publiek het anders niet snapt. **

GS: Geen idee hoe het met het publiek zit, maar Karel Knip snapt er zelf in ieder geval niets van. Het RIVM vergelijkt een keer per week het totaal van de ene week met dat van de vorige. Eigenlijk komt er geen gemiddelde aan te pas.

Bij de alternatieve aanpak gaat veel informatie verloren. Bovendien zadelt die de Nederlander op met twee soorten weekgemiddelden.

GS: Welk alternatief bedoelt hij nou? 

De Volkskrant**, die net als de** NRC **Flourish-software gebruikt voor zijn coronagrafieken, heeft ook dat faseverschil van 3,5 dag. Het zal een dingetje van Flourish zijn. **

GS: Nee. Het is gewoon een dingetje van een duidelijke grafiek. 

Maar de Volkskrant heeft ook nog een speciale grafiek die het (relatieve) ‘groeitempo’ in de weekgemiddelden laat zien. Die verhoudt zich tot de eerder genoemde grafiek als de versnelling van een auto tot diens snelheid. Het praktisch nut van de ‘afgeleide’ grafiek is nihil, het is dezelfde informatie anders uitgezet. Pijnlijk is dat de Flourish-plot niet klopt, de vermelde groeitempo’s zijn veel te hoog. Meer dan 7 procent groei tussen twee opvolgende weekgemiddelden (met interval van één dag) kwam niet voor.

GS: Pijnlijk is dat Karel Knip niet snapt dat de Volkskrant keurig het gemiddelde van een week (bijvoorbeeld 9 tot en met 15 februari) vergelijkt met een hele week ervoor (bijvoorbeeld 2 tot en met 8 februari). De grafiek met het groeitempo op de uitstekende en heldere pagina van de Volkskrant klopt wel en geeft ook extra informatie. Waar de afgeleide van het weekgemiddelde laat zien of op 1 dag het aantal groter is dan een week ervoor, kun je door deze groeitempografiek zien hoe de laatste zeven dagen zich verhouden tot de zeven dagen ervoor. Hadden we al gezegd dat dit pijnlijk is? Pijnlijk hoor. Au au au. Pijnlijk. 

Veerkracht en signalen

Ernstiger twijfel aan het rekenwerk in de Volkskrant ontstond tijdens de laatste uitzending van Buitenhof **(21 februari). **

GS: Gaat Knip nu echt zonder de cijfers goed bestudeerd te hebben verder met het bashen van de Volkskrant? Nee toch zeker? Wel dus. 

Dat was er een van de soort de-rek-is-eruit waarin drie geleerden uitlegden hoe ’t nu verder moest: een rampendeskundige, een psycholoog en de Denker des Vaderlands. Wie ertegen bestand is moet het nog maar eens bekijken, het gaat over denken vanuit veerkracht, signalen afgeven en eerlijke informatie communiceren. Vooral de Denker des Vaderlands was somber. Het kabinet moest af van het paradigma dat vaccinaties de oplossing zouden brengen. Ze had in de krant gelezen dat we pas in juli 2023 klaar zijn met vaccineren. „Nou, dat vind ik vér!” Dat kon je geen perspectief noemen.

Het betrof de column van Ionica Smeets in de Volkskrant van hetzelfde weekend. Als je de minderjarigen niet meetelt, rekende Smeets voor, en bovendien aanneemt dat zo’n 8 procent van de Nederlanders zich weigert te laten vaccineren dan zullen er toch nog 13 miljoen van de 17,4 miljoen Nederlanders geprikt moeten worden. Tweemaal geprikt, wel te verstaan. Daarvoor zijn 26 miljoen doses nodig. Er zijn al 800.000 doses weggeprikt, het vaccinatietempo ligt op 200.000 prikken per week, dan heb je nog 126 weken te gaan. Ben je klaar in juli 2023.

GS: Ja kom nou. Omdat de Denker des Vaderlands (een filosoof, als we tijdens deze coronacrisis met zijn allen één ding hebben geleerd dan is het wel dat 99% van de filosofen 0% van cijfers snapt) een column (!) verkeerd interpreteert is het de Schuld van de Volkskrant? In die column staat keurig vermeld dat het vaccinatietempo nog omhoog gaat. Wij citeren: "Maar er is beloofd dat het vaccinatietempo flink omhoog zal gaan de komende maanden."

Snelheidsbepaldende stap

De gruwelijke waarheid greep ook de AW-redactie bij de keel. Was hier op af te dingen? Ja, hoor. Je kunt ook aannemen dat 20 procent van de Nederlanders een vaccinatie weigert (zoals ze zelf opgeven) en liever gewoon dood gaat. Ook waren er vorige week al een miljoen prikken gezet en lag het vaccinatietempo op 300.000 per week. Dan eindig je een jaar eerder, al in juli 2022. Geruststellend te weten dat iedereen boven de 40 al eind 2021 gevaccineerd zal zijn.

**Maar het is natuurlijk onzin. Het vaccinatietempo zal sterk toenemen. **

GS: Dus Knip leest de column (wij herhalen: column) van Smeets moedwillig verkeerd en gaat dan lopen klagen dat het onzin is? Pijnlijk.

Tot voor kort was de lokale organisatie de snelheidsbepalende stap, inmiddels hangt het tempo af van de leveringen van de industrie. Zelfs als nog niet driekwart van de toegezegde doses worden geleverd kunnen we, zoals ons is toegezegd, voor oktober klaar zijn. Bedenk dat het Janssen-vaccin maar eenmaal hoeft te worden geïnjecteerd.

GS: Joh. Nou. Wat. Een. Verhelderend. Inzicht. 

Het zal wel zijn dat Smeets ons gewoon probeerde te verneuken**, maar ondertussen staat de Denker des Vaderlands mooi op het verkeerde been. Hoe moet dat nu verder? **

GS: Ja nee dus. Karel Knip probeert te NRC-lezer te verneuken door te doen alsof hij iets snapt van de coronacijfers. Dat is niet zo. Dat maakt ons verder niets uit, maar je gaat je toch ernstig afvragen wat de pedante mening van iemand die zo lui leest in een kwaliteitskrant doet.