Geenstijl

Dit is deel 63 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

Vooraf: Door een gelukkig toeval – echt! – viel de vorige aflevering samen met een publicatie in Trouw over het datalek dat 'Sonar' heet. Vorige week beschreef ik al het open huis dat het UWV WERKbedrijf is. In Trouw gaf ik aan wat er gaat gebeuren: niets*.* Een Kamerlid tweet. Het UWV meldt dat het probleem over vier jaar is opgelost. En de Autoriteit Persoonsgegevens? Die laat weten al langer met UWV in gesprek te zijn. En dan zit het grootste UWV-datalek *niet eens bij het WERKbedrijf. *

2015 - heden

Het is gelukt. Na diverse mislukte pogingen door het UWV zelf staat er een systeem waarmee werkgevers 'mensen met een vlekje' kunnen vinden. Voor het kabinet en staatssecretaris Jetta Klijnsma is dat belangrijk, want werkgevers wordt verteld dat ze een boete krijgen als ze geen arbeidsgehandicapte mensen in dienst nemen. Het is dan niet handig als die werkgevers tegenwerpen dat UWV die niet kan vinden in hun Sonar-kaartenbak.

Samen met onze opdrachtgevers bij het WERKbedrijf hebben we een privacy-vriendelijke methode bedacht om werkgevers te helpen zoeken. Werkgevers kunnen globaal aangeven welke eisen ze stellen en krijgen dan de geanonimiseerde cv's te zien van de beste honderd kandidaten. Kandidaten die geschikt lijken kunnen worden geselecteerd, waarna het UWV binnen twee werkdagen met een reactie moet komen. Werkgevers kunnen nu zonder tussenkomst van het UWV arbeidsgehandicapte mensen selecteren en dan het UWV vragen om een gesprek. Zomaar 'nee' verkopen is er vanaf nu niet meer bij.

We hebben gewaarschuwd voor de ontbrekende en dubieuze Sonar-data die we hebben ingelezen in ons systeem. Werkgevers gaan straks geschikte mensen niet vinden of krijgen daarna vanuit het UWV 'nee' te horen. Onze opdrachtgevers weten dat de Sonar-dossiers niet kloppen, maar ze verwachten dat er nu eindelijk druk komt om die dossiers te verbeteren. De mensen op de werkgeverservicepunten die aanvragen moeten opvolgen gaan druk uitoefenen op de cliëntbegeleiders die de dossiers bijhouden. Ja, het zal wrijving geven, maar uiteindelijk gaat de wal het schip keren en zullen de Sonar-dossiers steeds beter worden.

Voor het eerst sinds ik voor het UWV werk voel ik mij werkelijk betrokken bij wat we doen. Een van de UWV-klanten die als klankbord fungeert houdt zich bezig met het opleiden van hoog intelligente, autistische mensen (Asperger) tot automatiseerder, zoals bekend het beroep voor autisten. Van IT Vitae hoor ik hoe lastig het is om kandidaten in de UWV-kaartenbak te vinden, ook al doen de UWV'ers met wie ze te maken hebben hun best. En de verhalen die ze vertellen over het leed dat deze mensen ervaren zijn triest. 

Ik vraag en krijg toestemming om iemand van IT Vitae aan te trekken om ons systeem te verbeteren. Menno Jager, een gepromoveerd natuurkundige zonder werk, vraag ik om ons systeem zelflerend te maken. Als werkgevers bijvoorbeeld lager scorende kandidaten prefereren boven de topkandidaten, dan kun je met ingewikkelde wiskundige technieken de weegfactoren zo aanpassen dat de kennelijk betere kandidaten ook hoger in de lijst komen. Menno gaat aan de slag – en met succes. Ik vraag het UWV om Menno in dienst te nemen. Helaas is  het beginsel "Eat your own dog food" aan het UWV niet besteed. En mensen die technisch iets kunnen worden wel ingehuurd.

De eerste signalen die we terugkrijgen zijn positief. We horen dat er gedonder is tussen de werkgeverservicepunten en de dossierhouders. Als het hogere management dit in goede banen leidt gaat er iets ten goede veranderen. Het is nu of nooit, want de crisis is voorbij. Het regent vacatures.

Ik onderneem een poging om het proces van dossierverbetering te versnellen. Elke week komt er een nieuwe datadump uit Sonar. We kunnen niet alleen zien hoe slecht de data zijn, maar ook welke dossiers proactief kunnen worden verbeterd. We kunnen verbetering meten en zelfs vaststellen welke dossierhouders er met de pet naar gooien. Onze opdrachtgevers zijn positief, maar een andere afdeling gaat daarover. En die afdeling doet zijn uiterste best om zo onzichtbaar mogelijk te zijn.

Ik zit zelf in een overleg met deze afdeling en zie wat de modus operandi is.  Ze willen van alles aanpassen aan het systeem, maar steevast gaat het om trivia. Tegelijk wordt elke poging om echte verbeteringen door te voeren geblokkeerd. Het meest lachwekkend werkt dat bij het verbeteren van weegfactoren. Hoe belangrijk is het dat een UWV-cliënt in de buurt woont vergeleken met een passend opleidingsniveau? Wie het weet mag het zeggen en ik heb er daarom zelf maar een slag naar geslagen. Maar nu het systeem in gebruik is komt Menno's software met de optimale instellingen. Het leidt tot oeverloze discussies. Deze mensen zijn zo verpolitiekt dat zelfs "2 + 2 = 4" input kan zijn voor een serie vergaderingen. Uiteindelijk worden de berekende weegfactoren doorgevoerd, maar natuurlijk eenmalig.

Naarmate de maanden verstrijken zie ik dat het gebruik van het systeem eerder af- dan toeneemt en dat de Sonar-data even beroerd blijven. Ik vraag een UWV-vestigingsmanager naar de oorzaak. Hij vertelt mij dat werkgevers zoveel mogelijk van het systeem worden weggehouden. Verreweg de meeste aanvragen leiden tot niets omdat de gegevens niet blijken te kloppen. Op de vestigingen zitten ze niet te wachten op werk dat veel frustratie oplevert maar niemand aan het werk helpt. Werkgevers worden daarom actief ontmoedigd om het systeem te gebruiken. We maken een rekensommetje op een bierviltje en komen uit op een kostprijs van 20.000 euro per aanvraag, waar dan doorgaans nog niets uitkomt ook. Ook dat boeit bij het UWV en in Den Haag vrijwel niemand.

Wéér is een poging om iets goeds tot stand te brengen op niets uitgelopen. Dit is de status quo. Het UWV heeft zijn systeem opgeleverd, dus zijn er geen problemen met Den Haag. Dat het nauwelijks wordt gebruikt vindt bijna iedereen bij het UWV uitstekend, want dan hoeft er niets te gebeuren. De wal heeft niet het schip gekeerd maar het UWV-schip de wal.

Nog eenmaal is er een opleving, begin oktober 2019. Het UWV heeft routinematig onderzoek laten doen naar de tevredenheid van werkgevers. Die geven aan dat het systeem onbruikbaar is omdat de onderliggende data rot zijn. Dat rapport belandt bij Trouw dat er voorpaginanieuws van maakt. In een tegelijk gepubliceerd interview met de verantwoordelijke UWV-manager maakt deze op gênante wijze duidelijk dat het UWV er geen probleem mee heeft dat de klantdossiers niet kloppen en het systeem daarom niet werkt. Werkgevers moeten als vanouds bij het UWV aankloppen.

Ik lees het interview. Trouw heeft glashelder opgeschreven wat er mis is bij het UWV en dat de kans dat je als arbeidsgehandicapte door het UWV aan het werkt wordt geholpen niet groot is. Vervolgens gebeurt er... niets. Geen boze Kamerleden, geen woedende werkgevers of vakbonden. De onthulling van Trouw slaat totaal dood.

Juist omdat ik mij ook persoonlijk betrokken voelde bij het helpen oplossen van het probleem met arbeidsgehandicapten komt dit hard bij mij aan. Bij de polisadministratie ging het voor de buitenwacht alleen om verspild belastinggeld. Maar dit is waar de overheid, het UWV, voor bestaat. Het gaat hier om onze zwakste medeburgers die bij het UWV in de kou staan. Niemand die het boeit. Ik ben burger van een kil, kapot gebureaucratiseerd land. En als niemand het interesseert wat het UWV doet, wie kan ze dan nog verwijten dat het UWV helemaal niets doet?

Naschrift: 28 december 2020 - Banenplan voor mensen met een beperking is mislukt. Elke werkgever kan zelf zien hoe slecht de UWV-data zijn. Ik begrijp dat het aantal aanvragen inmiddels zo laag is, dat iedere aanvraag feitelijk 20.000 euro kost, als je het afzet tegen de onderhoudskosten. En omdat de brongegevens niet kloppen, leveren die aanvragen bovendien niets op. De actuele situatie hier.