Geenstijl

Pissen over partijpolitiek, altijd een prima piek op de kerstgedachte

Een paar weken terug dook er een anoniem maar gedetailleerd geschreven stuk op over hoe Frans van Drimmelen binnen D66 al jarenlang dubieuze relaties, twijfelachtige invloed en serieel MeToo-gedrag vertoont. Een beetje rondbellen leerde dat "gedrimmeld worden" al jaren een begrip is binnen D66, het vleeskeuringsgevoel van partijcongressen en dat er sinds het vertrek van Pechtold een beetje minder angstcultuur heerst ten aanzien van vrouwonvriendelijk gedrag - iets waar het anonieme artikel min of meer van getuigt. Al blijft het vreemd dat iemand die een contactverbod kreeg opgelegd door de politie, nog adviseur van Kaag kon zijn.

Letty Demmers, voormalig partijvoorzitter die bepaalde seksuele misdragingen jarenlang mede onder de pet hield, erkende tegenover De T. dat het verhaal waar was. Diverse media noemden Van Drimmelen vlot en voluit, wat ook een getuigenis is van de (kern van) waarheid die onder de beschuldigingen ligt. Van Drimmelen werd op non-actief gezet door zijn compagnons. En de partij zelf begon bij monde van Sigrid Kaag meteen een onderzoek. Terecht, maar ook strategisch verstandig: zolang er geen conclusies zijn, blijft het relatief stil en ligt de bal bij D66. Ook al hebben we zelf ook nog een heleboel onbeantwoorde vragen.

In onze mailbox plofte vlak voor kerst een inzending van Jos Verveen, oud-raadslid te Rotterdam voor D66, die nog wat rekeningen open heeft staan bij de partijpolitiek in het algemeen en D66 in het bijzonder. Hij zag zijn kans schoon om een inhaker op de interne intriges te schrijven en hee, wie zijn wij om geen platform te bieden aan andermans oud zeer? Daarom voor tussen het wachten op nog meer drank en spijzen door, het optimistische kerstverhaal met de welluidende titel:

Ons partijstelsel werkt misdrijf in de hand. D66 hield nóg een affaire onder de pet.

Politieke partijen zijn illegaal opererende bendes die om dezelfde reden als sommige motorclubs verboden moeten worden: ze overtreden in georganiseerd verband de wet. In mijn nieuwste boek ‘Baantjesjagers, leugenaars en zakkenvullers’ leg ik precies uit hoe dat zit. Speciaal voor reaguurders van GeenStijl licht ik – hierbij – alvast een tipje van de sluier op. 

Thorbecke zou zich omdraaien in zijn graf als hij zou zien wat er met zijn democratisch stelsel uit 1848 inmiddels gebeurd is. Hij ging uit van deskundige en onafhankelijk gekozen volksvertegenwoordigers die bewindspersonen in het kabinet of lokaal in een College van B&W scherp controleerden. Maar politieke partijen pleegden in 1917 een staatsgreep en zorgden ervoor dat volksvertegenwoordigers hun onafhankelijkheid verloren. Vanaf dat moment mochten kiezers namelijk alleen nog maar stemmen op kandidaten die waren voorgesorteerd door politieke partijen. Weg onafhankelijkheid, hoewel de grond- en gemeentewet nog altijd voorschrijft dat ze in hun stemgedrag louter en alleen mogen afgaan op hun eigen oordeel. 

Met die wetsartikelen vegen onze volksvertegenwoordigers dus al decennialang massaal hun kont af. Onderzoek van Datagraver.com toonde dat eerder al aan. Bij 1.535.371 stemmen die in 4 jaar waren uitgebracht, stemden volksvertegenwoordigers in 15 gevallen anders dan de fractie. Dat is een lachwekkende 0,001 procent, terwijl internationaal vergelijkend onderzoek laat zien dat onze volksvertegenwoordigers het wel degelijk regelmatig oneens zijn met hun fractie en dat ze zich daar steeds vaker bij neerleggen. Aangezet door hun partij handelen ze feitelijk dus illegaal en worden er wetten aangenomen waarvoor eigenlijk helemaal geen meerderheid bestaat.

Deskundige en zelfstandige denkers? In de verste verte niet. Als kleine kleuters laten onze volksvertegenwoordigers zich een mening opdringen. Wie braaf is, maakt carrière. Wie stout is, krijgt een waarschuwing en wordt bij herhaling de klas uitgestuurd. De voorbeelden zijn legio. Zelfs het populaire en alom geprezen CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt was zijn politieke leven niet zeker. In 2012 probeerde het CDA hem te dumpen omdat hij te eigenzinnig was, terwijl ook hij om opportunistische redenen vaak gewoon de fractie volgt. Volksvertegenwoordigers zijn op papier misschien de baas, in de pikorde van politieke partijen staat een minister boven een volksvertegenwoordiger en een wethouder boven een gemeenteraadslid. Dat verklaart waarom onafhankelijke adviesorganen voor Jan met de korte achternaam adviseren en we als burgers uiteindelijk met de gebakken peren zitten. 

Zo adviseerde de Raad van State negatief over de invoering van de Nationale Politie, maar die wet werd rucksichtslos aangenomen omdat VVD-minister Ivo Opstelten het nu eenmaal wilde. De reorganisatie van de politie die daarop volgde, heeft de samenleving inmiddels een half miljard euro gekost zonder dat er aantoonbare verbeteringen in het politiewerk zelf zijn. Bedankt, Ivo en alle brave volksvertegenwoordigers van de coalitie! 

Hetzelfde gebeurde met de klimaatwet. De Raad van State waarschuwde dat de wet niet aan de Europese eisen voldeed. Het kabinet keek de andere kant op en de volksvertegenwoordigers van de coalitiepartijen volgden braaf. Het gevolg is bekend: omdat Nederland niet voldeed aan de Europese eisen werden in 2019 duizenden vergunningsaanvragen voor bouw- en infrastructuurprojecten plotsklap stilgelegd. Bedankt CDA-staatssecretaris Henk Bleker, PvdA-staatssecretaris Sharon Dijksma en al jullie brave volgelingen! 

Leden van de Eerste Kamer zijn overigens geen haar beter. Ook zij laten hun oren hangen naar partijbelangen. Daar komen ze zelfs schaamteloos voor uit. Voormalig VVD-senator Ankie Broekers-Knol gaf op 18 december 2018 tegenover NRC Handelsblad toe dat zij bepaalde wetten persoonlijk helemaal niet zag zitten. De invoering van de Nationale Politie noemde ze zelfs een ‘gok’. Maar om partijpolitieke redenen had ze doodleuk toch vóór die wetten gestemd. Als beloning werd Ankie Broekers-Knol in 2019 VVD-staatssecretaris van Asielzaken. Bedankt, Ankie!

Dit is echter precies hoe groepsgedrag werkt: het bij elkaar houden van de troepen wordt belangrijker gevonden dan het nemen van rationeel verstandige besluiten. Daarom zetten partijen liever volgzame ‘partijtijgers’ op de kieslijst dan mensen met verstand van zaken. Van de 25 bewindspersonen in kabinet-Rutte III is het aantal dat op het moment van installatie ervaring had met de portefeuille op één hand te tellen. Van de tien geïnstalleerde wethouders in Rotterdam hadden er vier op het moment van benoeming in 2018 kennis over het onderwerp waarvoor ze verantwoordelijk werden. Zo gaf wethouder Said Kasmi van ‘onderwijspartij’ D66 tijdens een hoorzitting voor zijn installatie toe dat op zijn curriculum vitae niks terug was te vinden over onderwijs. Niettemin werd hij door zijn partij naar voren geschoven en door de coalitiepartijen in het zadel geholpen. 

Toen VVD-er Halbe Zijlstra werd benoemd tot minister van Buitenlandse Zaken waren zijn vakanties en een niet bestaande ontmoeting met Vladimir Poetin zijn enige buitenlandervaring. En ook onze Ankie wist – met alle gevolgen van dien - van toeten nog blazen toen ze staatssecretaris Asielzaken werd. Het is zoiets als benoemd worden tot chef van een autowerkplaats terwijl je nog niet eens weet hoe je de motorkap open krijgt.

Het was een monsterklus, maar voor mijn boek analyseerde ik ook alle 150 cv’s van leden van de Tweede Kamer en volksvertegenwoordigers in grote steden. Ik ga niet alles verklappen, maar minder dan de helft had op het moment van benoeming ervaring met minimaal één onderdeel van de portefeuille. Onze volksvertegenwoordigers zijn dus niet alleen volgzaam, maar ook nog eens leken. Terwijl ze – ook op gemeentelijk niveau - over miljarden beslissen en bewindspersonen scherp in de gaten moeten houden.

De toeslagenaffaire is daarvoor exemplarisch. Verschillende bewindspersonen misten de signalen dat het fout zat. Maar is het niet juist de taak van volksvertegenwoordigers dit soort signalen op te pikken en hard voor de voeten van bewindslieden te smijten? Fijn dat een commissie van Kamerleden nu scherp doorvraagt, maar waar waren ze vanaf 2012 toen de problemen ontstonden? Ze kwamen pas in actie nadat journalisten eind 2019 aan de bel trokken.

Partijpolitiek is niet alleen in strijd met de wet, maar lokt ook andere vormen van illegaliteit uit zoals omkoping, bedreiging, infiltratie en intimidatie. Deze praktijken worden immers aantrekkelijker als je maar één iemand hoeft te bewerken en de rest toch wel volgt. Dit speelt vooral ook op gemeentelijk niveau omdat gemeenschappen daar hechter zijn en het gevaar dus eerder op de loer ligt. In mijn boek haal ik meerdere voorbeelden aan die tot nu toe onbekend zijn gebleven. Bij de besluitvorming in de gemeenteraad van Rotterdam over een overheidsbijdrage van 135 miljoen euro voor een nieuw stadion voor Feyenoord zijn vrijwel alle vormen voorbijgekomen. Er is geïntimideerd, geïnfiltreerd, bedreigd en mogelijk is een raadslid omgekocht. 

Veel opvallender is de reactie van politieke partijen als onoorbare zaken aan het licht dreigen te komen. Dan wordt als de wiederweerga de bekende doofpot uit de kast gehaald. Want het partijbelang is natuurlijk niet gediend met openbaarmaking. Dit gebeurt bij alle partijen, alleen heeft de ene partij wat meer ervaring met het onder de pet houden dan de andere partij. Nieuwkomers zijn daardoor altijd een beetje de lul op dit vlak, zoals afgelopen tijd Forum voor Democratie aan de beurt was. 

Heel soms popt er echter ook iets op uit de krochten van de meer gevestigde partijen, zoals het ‘keurige’ D66. Deze maand werd bekend dat er een MeToo-affaire onder de pet was gehouden onder leiding van de voormalige partijvoorzitter Letty Demmers. Wat niet bekend is, is dat diezelfde mevrouw nóg een affaire onder de pet heeft gehouden en ook hier was zij niet de enige D66-bobo die op de hoogte was. In 2017 pleegde de toenmalige D66-fractievoorzitter in Rotterdam Samuel Schampers fraude bij de lijsttrekkersverkiezingen. Hij misbruikte zijn positie als fractievoorzitter en droeg een fractiemedewerkster op in een brief aan leden de volgorde van de lijsttrekkerskandidaten te veranderen. 

Deze volgorde was echter door loting door een onafhankelijke commissie vastgesteld. Maar de uitkomst van die loting beviel hem blijkbaar niet en hij liet zichzelf op plek 1 zetten. De affaire werd besproken binnen het Rotterdamse bestuur van D66 en binnen een commissie die over de geschiktheid van de kandidaten besloot. In die commissie zaten onder andere Frank de Wit, voormalig D66-wethouder in Leiden en Saskia Boelema, voormalig D66-wethouder in Breda. 

Ook de commissie die de loting had verricht en die moest toezien op een eerlijk verloop van de verkiezingen werd ingelicht. “Volgorde kandidaten door fractiebureau aangepast in opdracht van Samuel ... de eikel”, mailde een bestuurslid aan deze commissie. Nadat de Rotterdamse D66-voorzitter Anne van Veenstra over de affaire contact had opgenomen met de landelijke D66-voorzitter Letty Demmers - voormalig korpschef bij de politie, wethouder in Breda en burgemeester van verschillende steden - werd besloten de verkiezingsfraude onder de pet te houden voor leden en kiezers. Die wisten tot op de dag van vandaag dus niets.

Tot zover het tipje van de sluier.

Het zal inmiddels duidelijk zijn: ik heb geen politiek correct boek geschreven. Man en paard worden genoemd. Toch gaat het er mij niet om mensen zwart te maken. De achterliggende dynamiek vind ik interessanter: waarom gedragen partijpolitici zich zoals ze zich gedragen en waarom overtreden ze in georganiseerd verband de wet?

Jos Verveen (1969) is auteur, bedrijfskundige en sociaal ondernemer. Van zijn hand verscheen eerder de bestseller Bullshit Management waarin hij op basis van historische analyse en onderzoek de vloer aanveegde met managementtheorieën, bedrijfskundige modellen en consultants. In zijn nieuwe boek Baantjesjagers, leugenaars en zakkenvullers zijn de partijpolitici aan de beurt. Wederom ging hij terug in de tijd, deed hij een historische analyse en uitgebreid onderzoek. In het kader van hoor- en wederhoor heeft hij deze en andere affaires voorgelegd aan D66, maar de partij liet weten er niet inhoudelijk op in te willen gaan.