Geenstijl

Inzending du Weekend

Na een tijdje dubben heb ik besloten om eens een beschouwing te schrijven over het radicaliseren van jongeren en de implosie van Forum voor Democratie. Aangezien ik denk dat de beweging een aantal van jullie aan het hart gaat heb ik besloten dit stuk in te sturen. Ik begrijp dat jullie veel andere pseudo-intellectuele troep toegestuurd krijgen, dus ik verwacht verder niets. Mocht je echter toch iets willen publiceren dan wil ik graag verzoeken om anoniem te blijven (sorry, iets met belangen in de academische wereld).   

Er is al veel over dit onderwerp geschreven, maar ik heb het gevoel dat men de bredere culturele context mist waar dit tumult uit voortkomt. De directe aanleiding om mijn perspectief op dit onderwerp eens op een rijtje te zetten was de talkshow “M”, toch een beetje de talkshow die Nederland verdient. Zoals dat gaat bij oude media met een sterke boomer-invalshoek, werd het radicaliseren van de jongerentak bij FvD (en ook de SP) eenvoudig afgeschoven op “internet-algoritmes”, met daarnaast misschien nog wat jeugdige opstandigheid.

Dit speelt ongetwijfeld een rol. Maar wellicht kan ik door mijn ervaringen als wetenschapper, waar het woke-fenomeen al vroeg de kop opstak, en mijn interesse in de (internationale) politiek, sociologie en filosofie een interessanter perspectief geven. Ik meen namelijk toch een wat complexere wisselwerking te zien die het extremistische gedachtengoed in de hand werkt. Een gedachtengoed dat bovendien aantrekkingskracht lijkt te hebben op intelligente jongeren met perspectief. En heel belangrijk: ik heb het gevoel dat dit alleen maar erger gaat worden met hoe het nu gaat.  

Voorop gesteld, ik wil niks goedpraten, de racistische berichten die we zagen waren schandalig. Bovendien vind ik het in de eerste instantie vooral ook erg vervelend voor al die hardwerkende mensen bij ‘Forum’ die niets moesten hebben van extremisme. En voor de kiezer natuurlijk.  

Bedankt en strijd de goede strijd. 
Met vriendelijk groet, 
[NAW bij redactie bekend]

Ik moest even bij mijzelf te rade waarom ik Forum eigenlijk een warm hart toedroeg vier jaar geleden. Met conservatisme heb ik niet zoveel en met rechts ook niet direct. Ik denk dat het onderscheid tussen links and rechts überhaupt niet zoveel meer zegt. Dat komt omdat er vanaf de jaren 70 en 80 in de Westerse wereld een soort van synergie tussen links en rechts ontstaat: pertinent neoliberaal rechts beleid op de economie en kosmopolitisch links beleid in het morele en culturele spectrum. Het leidt tot een vastgeroeste eenheidsworst waarbij de arbeiders- en middenklasse verliezen. 

Toch moet ik mezelf eerder als links beschrijven: ik geloof niet in een totaal* laissez-faire *vrije markt, ik geloof dat het nationalisme in feite al een gepasseerd station is en ik zie ook dat voor sommige gemarginaliseerde groepen verdere emancipatie, gelijkheid en vooroordelen echt nog wel een puntje is. Maar Forum leek (lijkt?) de enige partij die op een gedegen wijze ageert tegen die volstrekt vastgeroeste conformiteit en politieke correctheid. De kartelvorming, de innige banden tussen het bedrijfsleven en de politiek, de baantjes-carrousel, het wegsnijden van democratische invloed en vooral de verstikkende onoprechte moraliteit rond thema’s als diversiteit en discriminatie. Eindelijk een anti-establishment partij met een intellectueel fundament. 

Bovendien leek Forum door te hebben dat dit gevecht ook, of misschien wel vóóral, buiten de politiek uitgevochten moet worden. Ook zag men in dat internet en social media daarin instrumenteel is, juist ook omdat het zo belangrijk is de jongeren te bereiken. Het had iets revolutionairs, ironisch genoeg een beetje vergelijkbaar met de new left in de jaren '60. Voor mij leek Forum daarom in de begindagen een soort van vertegenwoordiging van het *heterodox *denken, dat overal in de Westerse wereld opdook als reactie op diezelfde verstikkende conformiteit. Een beetje in lijn met de intellectual dark web denkers. Dit tegendraadse is ook de reden dat ik GeenStijl al meer dan 10 jaar lees en GeenStijl speelde dan ook een grote rol bij dit alles. 

**Radicaliserende jongeren **
Dat het de verkeerde kant opging begon de afgelopen tijd voor mij goed duidelijk te worden toen Forum steeds meer tegen bizarre ongefundeerde samenzweringstheorieën begon aan te leunen. Met de komst van corona liep dat de spuigaten uit. Maar het dieptepunt is natuurlijk het racisme en antisemitisme binnen de jongerenbeweging en, als de verhalen kloppen, dat Thierry zelf nogal wat steken liet vallen. Tegelijkertijd lijken we iets soortgelijks te zien bij de ‘revolutionaire voorhoede’ van de SP-jongerentak, waar het Leninisme maar weer eens uit de balsem getrokken is. 

We kunnen dit makkelijk wegwuiven als een marginaal verschijnsel van kwajongensstreken en zolderkamercommunisten, maar wat als er toch net iets meer aan de hand is? Waar men zich bij jonge moslimextremisten vaak afvraagt wat wij als samenleving toch hebben misdaan om die aanslagen te verdienen worden radicaal-rechtste jongeren veel makkelijker weggezet als mensen die gewoon niet deugen. Ergens terecht, want niemand heeft zin in een huilverhaal waarbij de schuld bij een ander wordt gelegd. Toch lijkt het me wel belangrijk om eens te kijken wat er nou precies gebeurt bij die jongeren. 

Vroeger speelde extreemrechtse ideeën vooral onder laagopgeleide skinheads, hooligans en mensen die teleurgesteld waren in het leven. Zoals gezegd, nu zien we kansrijke hoogopgeleide jongeren in de bloei van hun leven die vervallen in extreemrechts gedachtengoed en zelfs het antisemitisme weer van stal halen. En wie weet trekt Forum hier en daar ook wel mensen die al nazi-sympathieën hadden, maar dit lijkt me toch niet de meerderheid. Ik kan me dan ook niet aan de indruk onttrekken dat de mainstream zelf ook radicaliseert en dat veel jongeren hier simpelweg op reageren. Ik heb het dan eigenlijk over twee dingen: de opkomst van woke-extremisme en het snel verslechterende economische perspectief voor jongeren.  

**Van regressief-links en populisme naar woke en de alt-right **
De evolutie van linkse en rechtse politiek lijkt de afgelopen decennia hand in hand te gaan en om te begrijpen waar het radicale gedachtengoed precies vandaan komt is het zinvol om te proberen die ontwikkeling eens chronologisch uiteen te zetten. Er is na de oorlog altijd wel iets blijven borrelen op de (radicale) rechterflank in Europa. De *Nouvelle Droite *(voor de geïnteresseerden: zij combineerden extreemrechts met Westers Marxisme), Janmaat en het Front National, maar veel moesten we hier niet van hebben. We zien echter de eerste effectieve golf van ‘rechtse populisten’ bij de politici die kritiek uiten op de multiculturele samenleving, Fortuyn was daar een voorbeeld van. Volstrekt onacceptabel in die tijd, maar nu is het falen van de multiculturele samenleving een mainstream opvatting. Daarna verschuift de focus snel naar de islam. 

Dit is de tijd van “regressief links”, waarin links door rechts (maar soms ook links) wordt verweten wel heel makkelijk een 180 graden draai te maken als het op zaken als vrouwen- en homo-rechten binnen de islam aankomt. De PVV representeert de islamkritiek. Tot zover lijkt er geen sprake van antisemitisme binnen rechtse kringen, integendeel, men is vaak pro-Israël en eerder filosemitisch. Een aantal jaren geleden komt daar rond de verkiezingen van Trump, Brexit en de migrantencrisis verandering in. Dit is de tijd dat de politieke stromingen uit de VS en Europa elkaar uitgebreid ontmoeten op het internet. 

In de VS hebben ze hun eigen evolutie doorgemaakt, deels gebaseerd op hetzelfde probleem: een verstikkende status quo en het laten vallen van de arbeider. Maar er is nog een heel sterk derde aspect daar: identiteit. Universiteiten zitten in Noord-Amerika al een tijd diep in de identiteitspolitiek tussen wit, zwart, allerlei genders, intersectionaliteit en derde (vierde?) golf feminisme. Linkse activisten worden op dit punt vaak Social Justice Warriors genoemd.  

Evergreen en gamergate
Je ziet in deze tijd ook duidelijk de focus verschuiven bij rechtse schrijvers, zoals de bij jullie bekende Douglas Murray. Eerst heeft hij een sterke focus op de islam en daarna verschuift dat bijna volledig naar identiteitspolitiek. Er komt een tegenbeweging die op de identiteitspolitiek reageert en dit krijgt momentum op het internet door o.a. Bret Weinstein, Jordan Peterson en gebeurtenissen zoals Evergreen, maar ook eerder al door gamergate. 

De beweging wordt nu ook interessant voor intellectueel nieuwsgierige en hoogopgeleide mensen. Het gaat opeens over Nietzsche, Jung, Spengler, Marcuse en Derrida in plaats van het meer inhoudsloze geschreeuw van populisten. Oké, extreemrechts baseerde al jaren samenzweringstheorieën op de Frankfurter Schule, maar het was marginaal, dit was toch iets van een andere orde. Thierry verstond die intellectuele en soms ook (veel te) romantische ondertoon goed in Nederland. Ondertussen zien de daadwerkelijke Amerikaanse neonazi’s en reactionaire groepen hun kans schoon om identiteitspolitiek met identiteitspolitiek te beantwoorden en de alt-right is geboren.

Het creëert schizofrene situaties, waarin de alt-right aan de ene kant zeer antisemitisch is en aan de andere kant bijvoorbeeld de joodse conservatieve journalist Ben Shapiro als alt-right kopstuk wordt weggezet. De Europese en Amerikaanse groepen blijven elkaar veel tegenkomen op bijvoorbeeld 4chan en 8chan, waar dezelfde schizofrene situatie duidelijk te zien is: postmoderne ironische memes en reactionair extremisme, het loopt moeiteloos door elkaar heen. Kill all Normies geeft een aardige beschouwing. Forum is in die tijd al duidelijk populair in deze contreien. Maar de invloed van het Amerikaanse extreemrechts op deze kanalen blijft onverminderd groot en het is via hen dat ik denk dat het antisemitisme bij rechtste jongeren in Europa komt.   

Daarna komt alles in een stroomversnelling. Politieke correctheid en identiteitspolitiek gaan woke heten. Opvallend is hoe dit woke-extremisme qua standpunten overeenkomsten lijkt te vertonen met datzelfde antisemitisme. Dat bleek bijvoorbeeld toen een groep wetenschappers een deel van Mein Kampf geaccepteerd kreeg voor publicatie in een intersectioneel feministisch blad (peer-reviewed!). Hierin was de kritiek op joden vervangen met kritiek op ‘witten’ of ‘whiteness”. Dit was onderdeel van het project Grievance Studies, bij sommigen van jullie vast bekend.

Ook zien we nu binnen de academische wereld stromingen die zelfs de harde wetenschap en wiskunde zien als een wit-koloniaal product. Zij proberen dit veelal ‘hard’ te maken doormiddel van een matige toepassing van critical theory en poststructuralisme. Zelfs logica en empirisch bewijs zou slechts een product zijn van een witte koloniale wereld. In Nederland bedient Gloria Wekker zich van dit gedachtengoed, zo lijkt het. Het doet haast denken aan het concept Jüdische Physik. De postmoderne filosoof Lyotard wist in de jaren 70 al dat dit te ver ging. Maar goed, witte mannen zitten nou eenmaal overal met hun tentakels, spannen samen en een over-representatie is het bewijs dat witte mannen profiteren van een intrinsiek racistisch systeem, zo luidt de retoriek. 

Precies die argumenten (over-representatie, machtig, samenspannen) horen we ook bij antisemieten om aan te geven dat joden een systeem in stand houden waarin zij de macht houden en anderen onderdrukken. En natuurlijk bestaan er echt wel vooroordelen of daadwerkelijk racisme in onze samenleving en daar kunnen we best over praten. En natuurlijk is de blanke man lang niet zo kwetsbaar als een minderheid in Nederland. Maar de manier waarop de discussie wordt gevoerd leidt al wel tot verregaande excessen. Zo liep de New York Times journalist Sarah Jeong jarenlang racistische drek te spuwen op witte mannen. Haar actie werd afgedaan als ironie en een reactie op racisten. Ze mocht gewoon blijven zitten op de redactie. Dat het ironie was wil ik nog best geloven, maar in principe is dat gewoon de andere kant van dezelfde medaille die we bij de excessen van rechtste jongeren zien. 

Dichter bij huis hebben we in toenemende mate te maken met dezelfde excessen. Ook hier zien we steeds meer diversiteitstrainingen op scholen, universiteiten en bedrijven, waar in essentie de ideologie die ik zojuist beschreef min or meer wordt onderstreept. Ik probeer me even in te denken hoe dit valt als je jong en onzeker bent. Je moet alles nog, een baan, een relatie, een fatsoenlijke positie op de maatschappelijke ladder. Vervolgens komt er een diversity officer je vertellen dat je afkomst een probleem is. Dan vind ik het niet zo gek dat jongeren opzoek gaan of er misschien een andere kant aan dat verhaal zit. Het kan wel zijn dat de internet-algoritmes de kans op radicaliseren dan uitvergroten, maar het begint al bij dat woke-extremisme. En heel belangrijk: dit woke-extremisme wordt wél omarmd door het establishment, de politiek, media en andere instituties van macht.   

It's the economy, stupid
Gelukkig beginnen wel steeds meer linkse denkers zelf ook in te zien dat dit woke-gedachtegoed haaks op een daadwerkelijk egalitaire en liberale samenleving staat. En misschien hebben die SP-jongeren tot slot ook wel puntje, de economische perspectieven voor jongeren hebben er in generaties niet zo beroerd uitgezien. En voor de rest van Nederland ook niet overigens. Tuurlijk, de meeste mensen hebben het nog hartstikke goed en een slachtofferhouding heeft niemand wat aan. Maar met een studieschuld en nutteloos diploma in een web van bureaucratie, middenmanagement, bullshit jobs beginnen met werken om alleen maar meer en meer schuld op te bouwen omdat huizen onbetaalbaar zijn is ook niet bevorderlijk. We weten allemaal dat een oneerlijke en slechte economie mensen gevoelig maakt voor extremisme van wat voor soort dan ook.  

Inderdaad, the game is rigged, en zij die profiteren blazen het hoogste van de woke toren. Of je nou wit, bruin, zwart, transgender of moslim bent, zolang iedereen met elkaar overhoop ligt op grond van identiteit kan het establishment fijn achterover leunen zonder dat er iets verandert.