Geenstijl

In de gewone pers valt weinig te lezen over de ingrepen van de ECB. Wellicht heeft dit te maken met het feit dat de materie ter ver weg staat van de lezer, dat de biljoenen euro's niet meer in te beelden zijn en dat men geheel niet doordrongen is van het gevaar van een dergelijk monetair beleid. Het onderwerp verdient de aandacht van de pers, maar blijkbaar zijn standbeelden, straatnamen, gapers, een stofzuigende Gordon (Gordon is overigens een goede naam voor een zakloze kruimeldief), Jort Kelder, knielers, een vermiste Glee-actrice, een Ferrari in het IJ en dergelijke onderwerpen het nieuwe brood en spelen. 

De reden van het ECB-ingrijpen was natuurlijk de economische crisis die is veroorzaakt door Covid-19 en de lockdowns. Dit is althans de gangbare verklaring, maar die klopt niet helemaal. Zoals in de afbeelding hieronder is afgebeeld, heeft de ECB al eind vorig jaar haar opkoopprogramma weer opgestart.

Het feit dat dit gebeurde terwijl economisch (op het eerste gezicht) alles op rolletjes liep, is al zorgwekkend. Blijkbaar was er ergens in het financiële systeem toch gevaar en moesten de spreekwoordelijke geldpersen weer worden aangezet. Het tweede markante feit is dat de ECB haar noodsteun eigenlijk nooit heeft afgebouwd. In de afbeelding zijn de netto aankopen te zien en, op een paar miniblipjes na, zijn deze altijd boven de nul geweest. Wellicht dat de economische groei sinds 2014 grotendeels gebaseerd is op lucht; alsof de economie een onderdeel uitmaakt van een financiële Matrix waar iedereen voor de blauwe pil heeft gekozen.  

Kijkend naar de monetaire stimulatie sinds de Covid-19-uitbraak mag worden vastgesteld dat zowel de grootte als het tempo enorm zijn toegenomen. Wat normaal een kwestie van een jaar was, wordt nu in enkele maanden gedaan. 

De grafiek laat alleen maar QE en PEPP zien, maar de ECB doet meer dan dat. In tegenstelling tot de Fed heeft de ECB de liquiditeit in de markt nu juist verhoogd via LTRO (zie afbeelding hieronder).

Zoals al eerder is uitgelegd in dit bankblog, heeft de ECB via LTRO een bailout van de banken bewerkstelligd, maar dat zodanig gedaan dat het ook past in het straatje van overheden. Zij hebben immers besloten om de fiscale teugels flink te laten vieren (overheidstekorten lopen flink op door meer uitgaven en minder inkomsten) en hebben dus kopers nodig voor de nieuwe staatsobligaties. Deze eurozone- en EU-staatsobligaties worden nu vooral opgekocht door de ECB. Met de LTRO zorgt de ECB ervoor dat dit met een omweg (via de banken) gebeurt. Daarentegen zijn de PEPP en OMT programma's stukken duidelijker omdat er direct waarneembaar is wat de ECB met het nieuw "geprinte" geld heeft gedaan. Uiteindelijk gaat het om het totale plaatje. Daarvoor moet er naar de ECB-balans worden gekeken.

Zoals in de afbeelding hierboven te zien is, heeft de ECB een balansgrootte van inmiddels 53% van het BBP (grafiek is iets ouder waardoor er nog onder de 50% staat), ofwel meer dan EUR 6 biljoen (>EUR 6.000.000.000.000 wat gelijk staat aan EUR 17.544 per hoofd van de bevolking). De verwachting is dat deze snelle stijging van de ECB-balans nog voortgezet zal worden. Het PEPP-programma van EUR 750 miljard zal dan ook snel leeg geraken. Het is dus bijna een zekerheid dat het PEPP-programma (of welke andere naam ze het ook geven) zal worden uitgebreid om de toename in staatsschulden op te vangen. 

Dat de ECB bijna 30 procent van de staatsschuld (van de lidstaten) in bezit heeft, is al waanzinnig te noemen. Het druist namelijk helemaal in tegen de gemaakte afspraken ten tijde van de creatie van de euro. Waarborgen zoals het Verdrag van Maastricht en het Bundesverfassungsgericht blijken keer op keer een wassen neus. Alle maatregelen om een Weimar-achtige situatie te voorkomen, worden behendig omzeild door de EU-bureaucraten. De situatie in Japan, waar de centrale bank al boven de 60% van BBP en 50% van alle Japanse staatsobligaties zit, ligt dus in het verschiet voor de eurozone. Daarnaast zal de ECB wellicht nog meer bedrijfsobligaties opkopen en zelfs aandelen (via ETF's wellicht) gaan overwegen.  

Zeker als we de in dit bankblog al besproken Green New Deal meenemen, waar alle OECD-politici zo weg van lijken te zijn, moet de geldprinter verder worden opgevoerd en moeten de waarborgen definitief worden gevloerd. De uiterst politiek onafhankelijke  Christine Lagarde heeft de mond vol van groene plannen waar de ECB voor dient te vechten. Hoezo, mission creep? In combinatie met allerlei regels (zoals bijvoorbeeld dat groene schulden niet of maar deels meetellen in de schuldratio's) zal de ECB de schuldcreatie verder stimuleren.

Hiermee stevent de eurozone af op een Japans scenario, met een economie vol zombiebedrijven. De eurozone is al aardig op weg wat dit betreft (zie grafiek hierboven). Het kapitaal gaat vooral naar bedrijven die dit niet "verdienen" (niet de beste rendementen leveren). De arbeidsproductiviteitsgroei zal hierdoor verder onder druk komen te staan. Dit klinkt saai, maar als er meer schulden worden gemaakt, dan kunnen deze alleen betaald worden als óf de productiviteit groeit, óf de gewerkte uren groeien (door meer uren, hogere arbeidsparticipatie en een grotere beroepsbevolking) óf door inflatie, óf door kwijtschelding). Als we inderdaad Japan achterna gaan, dan kunnen we de eerste twee mogelijkheden meteen wegstrepen. Wat overblijft is inflatie of kwijting.

Betreffende inflatie is het probleem dat de huidige setting juist eerst deflatoir werkt. Er is teveel capaciteit en te weinig productiviteitsgroei om inflatie in de gewone economie te veroorzaken. In de financiële sector valt genoeg inflatie te zien en de alsmaar stijgende prijzen aldaar lokken weer nieuwe kopers uit en zo verder. Deze waanzin kan niet eeuwig duren. Uiteindelijk komt de rekening en of dit nu is in de vorm van (hyper-)inflatie, een nieuw monetair stelsel, massale schuldenkwijting en zo verder, de pijn zal hoe dan ook groot zijn. De effecten hiervan op de maatschappij als geheel zullen dan ook niet gering zijn.

Je hier tegen verzekeren is erg moeilijk. Persoonlijk ben ik een voorstander van goud (sinds 2007 al), maar zelfs dat is omgeven met mitsen en maren en biedt bescherming tegen monetaire voodoo, niet tegen sociale en politieke onrust. De ECB ziet het blijkbaar anders en denkt zich (en ons) uit de problemen te kunnen printen. Was het maar zo simpel.