Geenstijl

Dit is deel 37 van het feitenfeuilleton UWV: Kroniek van een faalfabriek. Hierin beschrijft database doctor @René Veldwijk van binnenuit zijn ervaringen met het UWV. Lees HIER de introductie, inclusief een lijst met afleveringen en personages.

2010 en 2018

Na de succesvolle lobby in 2009 en de door de Kamer omarmde white paper in maart 2010 sta ik met 2-0 voor op Ketenmanager Franke en het UWV. Het UWV vertikt het om weerwoord te geven op de white paper. Franke en zijn Ketenbureau moeten het zelf doen, maar toe nu toe heeft Franke alleen geacteerd via proxies. Zo gek is dat overigens niet. Bij Nederlandse topambtenaren is maximale onzichtbaarheid een harde norm. Dat Cor Franke al een tijdje geen topambtenaar meer is, maar directeur van zijn eigen Interim Management BV, weet nagenoeg niemand.

Ik heb reden om te hopen dat wijzelf nu in beeld komen om de problemen op te lossen, want het UWV zit met een serieus probleem. Uiteindelijk is het onacceptabel dat een uitkeringsgerechtigde de verkeerde uitkering krijgt als zijn (ex-)werkgever een eerdere loonopgave corrigeert, nadat er een uitkering is berekend. En het is onverteerbaar dat dit komt door een mislukt automatiseringsproject – het zoveelste. 

Het UWV is niet in staat om uitkeringen achteraf te corrigeren, althans niet op enige schaal. De berekening van een uitkering krijgt zo een casinokarakter: wie zich een dag eerder of later aan het UWV-loket meldt kan een hogere of lagere uitkering krijgen. Het is dan aan de uitkeringsgerechtigde om aan de bel te trekken. Veel mensen missen de kennis en de overigen zullen doorgaans niet reageren wanneer de fout in hun voordeel uitvalt.

Bovenop het casinokarakter van uitkeringen ligt de weg ook open voor gesjoemel en keiharde fraude door werkgevers. Zolang je het als werkgever niet te bont maakt kun je risicoloos sjoemelen. Je geeft bijvoorbeeld als werkgever een werknemer die je wilt ontslaan een extra hoog loon, dat je weer terugdraait nadat de werknemer bij het UWV is langs geweest. (Dat extra loon hoef je niet eens uit te betalen.) Zo kun je als werkgever sociaal beleid voeren op kosten van het UWV. Alle administratieve fouten gesjoemel en fraude zijn terug te vinden in de polisadministratie, maar niemand bij het UWV die daarnaar kijkt. Het heeft ook geen zin. Eerlijke fouten worden door de uitkeringsdivisie niet doorberekend in uitkeringen. En gesjoemel en fraude door werkgevers mogen niet door het UWV worden aangepakt, maar door de Belastingdienst, die dat vertikt. Ignorance is bliss.

Voor de hardcore criminele werkgever is er nog veel meer mogelijk. Je kunt bij het UWV de loonaangiften voor een werknemer achteraf verwijderen. Als je dat doet en tegelijk dezelfde bedragen inschiet voor iemand anders zonder zichtbaar inkomen – je niet werkende partner, een bevriende zzp’er, iemand die werkt over de grens – dan kan deze persoon een uitkering ophalen zonder ooit premie te hebben betaald. Zodra de uitkering is vastgesteld draait de frauderende werkgever alles weer terug. De werknemer wiens gegevens zijn misbruikt merkt er niets van en de begunstigde heeft een mooie UWV-uitkering zonder ooit een euro premie te hebben betaald. De mislukte modernisering van de uitkeringssystemen en het door mijn toedoen mislukte verbod op correcties achteraf, hebben samen geleid tot een enge situatie. Gelukkig maar dat we die kunnen oplossen door de polisadministratie met wat slimme software uit te breiden. Het UWV hoeft het ons alleen maar te vragen.

Zoals steeds loopt het ook nu anders. Ik krijg eind juli 2010 een uitnodiging voor een gesprek met directeur Dirix en Ketenmanager Frankes rechterhand Ruiterman. Het UWV heeft uitgezocht wat de effecten op de uitkeringen zijn van correcties achteraf op loonaangiften. Die blijken meestal klein. Van gesjoemel en fraude is al helemaal niets gebleken. Het hele probleem van "instabiele data", het probleem waaraan tientallen miljoenen aan belastinggeld is uitgegeven, blijkt achteraf helemaal niet te bestaan. Komt dat even goed uit! De nieuwe minister van SZW, Henk Kamp, kan het complete hoofdpijndossier straks in de prullenbak kieperen.

Ik hoor het bullshitverhaal in stilte aan. Het valt niet te controleren omdat elke onderbouwing ontbreekt. Als Ketenmanager Franke erachter zit, dan is het zijn laatste zet om ons het pleit niet te laten winnen. En anders is het UWV-bedrijfspolitiek. Waarom zou ik vragen om onderbouwing? Waarom zou ik reageren dat de cijfers wel eens slechter kunnen uitvallen als malafide werkgevers ontdekken dat de deur voor fraude openstaat? Ik ben alleen voor dit gesprek gevraagd om de kans te verkleinen dat ik weer de publiciteit zoek.

Ze hoeven niet bang te zijn. Er zit een nieuwe Kamer, nu zonder Pieter Omtzigt. En ik ben druk met andere klanten. Niemand in de Kamer trekt aan de bel. Minister Donner organiseert zelfs een soort feestje in de Tweede Kamer om de goede afloop van het loonaangiftedrama te vieren. Menselijkerwijs begrijp ik het wel: de man is door zijn voorganger opgezadeld met een enorm probleem. En voor wie niet let op details als verkeerd berekende uitkeringen en frauderisico’s, en niet treurt om honderden miljoenen weggegooid belastinggeld, is het ook een happy ending. Donner beweert zelfs dat het hele programma is uitgevoerd binnen het budget en op Stef Blok na (die naar verluidt demonstratief wegblijft) pikken de volksvertegenwoordigers het allemaal. Met zo'n Korsakov-Kamer heeft een nieuwe lobbyronde geen zin, ook omdat ik het nu zonder bondgenoten moet stellen. De salarisbedrijven hebben wat ze willen, en de vakbonden hebben door de hele affaire heen geslapen.

= = = = = = = = = = =

En dan is het onderwerp UWV en fraude in 2018 weer fors in het nieuws. Het gaat niet om frauderende werkgevers maar om frauderende arbeidsmigranten. Het is een ander soort fraude, maar ik vraag toch even na hoe het zit met frauderende werkgevers. Niemand bij het UWV die het weet want alle inkijkschermen en controlemechanismen zijn verwijderd. Dan vertelt een oude UWV-bekende dat er één partij is die wél bij de loonaangiften kan. Het CBS zou hebben vastgesteld dat de polisadministratie uitkeringen bevat van mensen zonder voorafgaand dienstverband. Geheel in stijl zou het UWV dat signaal hebben genegeerd. De goede mensen van het CBS zouden daarop hun statistieksoftware zo hebben aangepast dat ze bij WW'ers zonder uitkering de door de werkgever uitgepoetste eerdere dienstbetrekking opzoeken. Alle correcties en overschrijvingen zijn immers terug te vinden in de polisadministratie. Als het verhaal waar is, dan komen harde fraudes met WW-uitkeringen dus op enige schaal voor, want voor tien gevallen per jaar pas je als CBS je software niet aan. 

We leven mogelijk dus in een land waarin het statistiekbureau zijn software aanpast om zichtbare fraude met sociale verzekeringen goed te kunnen verwerken. De huidige Tweede Kamer heeft minister Koolmees vorig jaar om een onderzoek gevraagd. Het resultaat is een doofpotrapport van het ergste soort. De Kamer laat het daarbij. Wegkijken is niet exclusief voorbehouden aan het UWV.