Geenstijl

In een week die ogenschijnlijk in het teken stond van de Teevendeal waren er ontwikkelingen in een dossier dat een veel grotere schandvlek is voor het kabinet dan welk bonnetje dan ook: de aanslag op MH17. Of beter gezegd, de afhandeling daarvan. In één week verklaarde het kabinet een deel van het onderzoek naar eigen handelen zo’n beetje staatsgeheim en liet het elke ambitie varen om radarbeelden rondom de crash boven tafel te krijgen. Maar het ergste moest nog komen: Nederlandse militairen en agenten blijken nu in Oekraïne aan vermijdbaar levensgevaar te zijn blootgesteld. Plus: Defensie ruziede óp de rampplek met de Nationale Politie.

Acht maanden wachten met beantwoorden Kamervragen Deze MH17-week begon dinsdag 15 december toen minister van Veiligheid en Justitie Ard van der Steur (VVD) zich na ruim 8 (schrijve acht!) maanden verwaardigde Kamervragen van de onvermoeibare Pieter Omtzigt te beantwoorden. De CDA’er wilde destijds – nog voor het onderzoek van start ging - weten wat de afspraken waren met de Universiteit Twente die in opdracht van Van der Steur het handelen van de overheid heeft onderzocht. Dat de verslagen van de crisisbijeenkomsten van het kabinet staatsgeheim zijn, wisten we al. Maar hoe zit het met de gesprekken die de onderzoekers met tientallen betrokkenen (‘sleutelinformanten’, waarover later meer) hebben gevoerd zoals ministers, Malaysia Airlines en KLM, burgemeesters en Slachtofferhulp Nederland? Wat blijkt nu? Deze interviews zijn niet opgenomen. De onderzoekers maakten tijdens de gesprekken slechts ‘schriftelijke aantekeningen die de persoonlijke opvattingen van de onderzoeker weerspiegelen’ (lees: none of your business). En nu ligt dat resultaat letterlijk in een kluis. En die blijft potdicht voor politici, een eventuele parlementaire enquête en journalisten. De verdwenen radargegevens Woensdag 16 december. Van der Steur en minister van Buitenlandse Zaken Bert Koenders (PvdA) beantwoorden Kamervragen die diezelfde Omtzigt een maand eerder stelde over niet door de Onderzoekraad voor Veiligheid (OVV) ontvangen Russische en Oekraïense radar-informatie. Beide landen zijn volgens regelgeving van de International Civil Avation Organisation (ICAO), onderdeel van de Verenigde Naties, verplicht bij luchtvaart-incidenten dergelijke informatie te bewaren en bij voorkeur aan onderzoekers te overhandigen. Maar helaas, de Russen hebben hun informatie vernietigd. In Oekraïne – u weet wel, dat land dat al enige tijd in een burgeroorlog verkeert en heel graag bij de EU wil – stonden op de dag van de crash de radarsystemen toevallig uit of waren in onderhoud. Tja. Op de vraag of het in de afgelopen tien jaar vaker is voorgekomen dat onderzoekers geen radargegevens kregen, luidt het antwoord van het kabinet: “Nee.” Is het wellicht een idee dat Koenders dan eens zijn beklag gaat doen bij Rusland en Oekraïne of een klacht indient bij ICAO, wilde Omtzigt nog weten. Nope, gaan we niet doen, parafraseer ik de zogenaamde stenendelver Koenders. Wat ook nog steeds schimmig is: wat voor gegevens hebben de Amerikanen en de NAVO nou precies? Obama’s minister van Buitenlandse Zaken John Kerry was drie dagen na de crash toch zeer stellig over het feit dat hij de BUK-raket bijkans real-time op satellietbeelden op de MH17 zag afsnellen. Helaas, blijft geheim, kunnen we niets over zeggen, aldus het kabinet. Marechaussee dácht dat ze wapens had Deze woensdag kwam óók het voornoemde rapport van de Universiteit Twente over het handelen van de autoriteiten naar buiten. Daar stond iets opmerkelijks in. U weet wellicht nog dat in de zomer vorig jaar 40 marechaussees ondersteund door politieagenten afreisden naar de rampplek om daar de onderzoekers te ondersteunen. Dit was zoals bekend een ongewapende missie. Uit het rapport blijkt – pagina 110 - dat deze moedige militairen en agenten toch niet helemaal onbewapend afreisden. Het kabinet koos namelijk voor een ‘tussenoplossing’: er zouden wel degelijk wapens worden meegezonden ‘die achter de hand zouden blijven indien ter plekke nodig’. Niet onverstandig in een door burgeroorlog verscheurd gebied, nietwaar? Maar dan: “Hierover ontstaat bij de uitvoering van deze oplossing een afstemmingsprobleem, zo vertelt een sleutelinformant, waardoor de vlucht met handwapens terug is gezonden naar Nederland.” Laat die regels even op u inwerken. Er lag een plan voor het geval Nederlandse militairen en agenten zouden worden aangevallen. Maar dat is niet uitgevoerd, de beloofde wapens gingen retour Nederland. Er hadden theoretisch dus nog meer Nederlandse doden kunnen vallen. Wie is deze ‘sleutelinformant’? Dat weten we niet. In het rapport staat wel een overzicht van sleutelinformanten - onder meer minister van Defensie Jeanine Hennis (VVD) en haar inmiddels opgestapte partijgenoot Ivo Opstelten - maar wie precies wat gezegd heeft, mogen we niet weten. Die gegevens liggen dus achter slot en grendel. Jammer, want in ieder geval één van deze twee is verantwoordelijk voor het verknallen van deze wapenzending. Nota bene op een moment dat tientallen militairen en agenten in de veronderstelling verkeerden dat de overheid op hun zou letten terwijl ze hun leven waagden in Oekraïne. Defensie zette Nationale Politie ‘buitenspel’ En er was meer mis tijdens de repatriëringsmissie. Defensie en de Nationale Politie lagen namelijk met elkaar overhoop over de ‘commandovoering en informatievoorziening’ waarop Defensie besloot – pagina 152 - de politie maar ‘buitenspel’ te zetten. Wauw, daar willen we meer van weten, roept de lezer nu. Helaas, is ook allemaal geheim. “De onderste steen moet boven (-) Eerder zullen we niet rusten” zei Mark Rutte een dag na de ramp. De realiteit is dat het Omtzigt en D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma zijn die daadwerkelijk blijven graven naar de waarheid. Het kabinet is vooral bezig met toedekken, mist veroorzaken en alles wat er een beetje toe doet geheim verklaren. Shame!