Nog meer reconstructie van FALEND statistiekbureau

Zo. Daar zijn we weer met deel 2 van de CBS FILES. Gisteren beschreven we hoe het CBS volhardde in het verdedigen van een onjuist en misleidend cijfer dat lange tijd centraal stond in de verhitte maatschappelijke discussie over het woningtekort. Vandaag laten we u zien hoe het statistiekbureau uiteindelijk kwam tot een stilletjes erratum op de website, dat vervolgens pas twee weken later (door een reaguurder van GeenStijl) werd opgemerkt. 

Het blijkt namelijk dat werknemers van het CBS er al in juli 2022 achterkwamen dat er iets goed fout zat met de berekeningen van de gemiddelde woonoppervlakte. Toch wachtte het bureau, met een communicatie-afdeling waar een paard de hik van krijgt, onder leiding van een topambtenaar, nog drie maanden voordat uiteindelijk werd besloten tot een door niemand opgemerkt erratum op de website. 

Het CBS zegt daar zelf over: "Gegeven de beschikbare mensen en middelen en de zorgvuldigheid die in acht genomen moet worden, was dit het meest haalbare." Dat het foutieve cijfer in allerlei media opdook en een centrale rol speelde in de maatschappelijke discussie, noemt het CBS nu "niet relevant". Sterker nog, het CBS heeft de Staatscommissie demografische ontwikkelingen, die in oktober nog in de veronderstelling verkeerde dat het gemiddelde woonoppervlak per persoon in Nederland uitzonderlijk hoog is, niet van het erratum op de hoogte gesteld, en heeft ook niets laten weten aan de onderzoeker die het statistiekbureau in augustus 2021, september 2021 en februari 2022 uitgebreid en onderbouwd op de fout wees. 

Dat is vreemd, zeker als we de eerste zin bovenaan het tabblad 'Organisatie' op www.cbs.nl lezen: "Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maakt het mogelijk dat maatschappelijke debatten gevoerd kunnen worden op basis van betrouwbare statistische informatie." Er werken meer dan 2000 mensen bij het CBS, dat jaarlijks 137 miljoen euro aan belastinggeld kost. En niemand van die 2000 mensen dacht op een gegeven moment 'verdorie, een onbetrouwbaar cijfer van het CBS dat een prominente rol speelt in een zeer relevant maatschappelijk debat, dat is zeg maar het tegenovergestelde van waar we voor bedoeld zijn'. 

Sterker nog, volgens het CBS is "de standaardprocedure van het CBS gehanteerd. Bij het constateren van een fout wordt zo snel mogelijk gewerkt aan de publicatie van de nieuwe cijfers en daarna aan de kennisgeving daarvan." Maar: *"Het CBS werkt aan een vergroting van de zichtbaarheid van errata op de website. Ook zal er bij een eventueel volgend erratum een tweet aan worden gewijd." *

Hoe die 'standaardprocedure' verliep, leest u in deel 2 van de CBS FILES, na de breek.

Uitgebreide reconstructie van FALEND statistiek bureau

Zo. Gaat u er maar eens even lekker voor zitten, want hier volgt een uitgebreide reconstructie, in twee delen, van hoe het toch kan dat bestuurlijke elite in Nederland jarenlang dacht en verkondigde dat de gemiddelde Nederlander veel groter woont (en dat het dus wel een tikkie kleiner kan) dan de gemiddelde Belg of Duitser.  Zoals u, trouwe lezer van GeenStijl, inmiddels weet, is de gemiddelde woonoppervlakte per Nederlander namelijk een stuk kleiner dan het CBS jarenlang heeft beweerd en is het getal van 65 vierkante meter per persoon compleet onjuist. 

Maar! Wij van GeenStijl zouden wij van GeenStijl niet zijn als we niet een beetje dieper zouden graven. En dankzij documenten die wij met beroep op de Wet Open Overheid hebben opgevraagd, blijkt dat een oplettende onderzoeker het CBS er al in augustus 2021 op wees dat het cijfer van 65 vierkante meter onmogelijk kon kloppen. Het statistiekbureau hield echter ondanks aandringen en keurige e-mails keer op keer vast aan de eigen, onjuiste, cijfers. Op de laatste mail van de onderzoeker, waarin uitgebreid werd voorgerekend dat het CBS ernaast zat, werd überhaupt niet gereageerd "doordat deze aan de aandacht van de ontvanger is ontsnapt".

Het cijfer van 65 vierkante meter per persoon dook de afgelopen jaren op allerlei plekken op in het debat over het woningtekort in Nederland. Zo schreef ambtenarenbijbel De Correspondent op 17 mei 2021: "Gemiddeld hebben we hier 65 vierkante meter huis per persoon (klopt niet, GS). Daarmee wonen we een stuk ruimer dan Duitsers, die zo’n 46 vierkante meter per persoon hebben. Een Brit moet het gemiddeld met 44 vierkante meter doen. Dit simpele feit (dat dus onjuist is, GS) *veranderde mijn kijk op het woningdebat compleet. Daarin gaat het namelijk altijd over aantallen woningen. Zoals de miljoen huizen die er volgens het kabinet tot 2030 bij moeten komen." *

De gesubsidieerde denktankers van Platform31 schreven zelfs een 84 pagina's tellend rapport getiteld 'Beter benutten bestaande woningbouw' waarin het cijfer van 65 vierkante meter per persoon als uitgangspunt werd genomen. In het Staatsblad werd door het ministerie van Binnenlandse Zaken aan het onjuiste CBS-cijfer gerefereerd. Ook bij de NOS, de Volkskrant (hier, hier, hier, hier en hier), NRC (hier en hier) en Cobouw dook het onjuiste cijfer op in discussies over het woningtekort in Nederland. Het was dan ook niet verwonderlijk dat hoogleraar Helga de Valk (lid van de Staatscommissie Demografische ontwikkelingen) het in Nieuwsuur als algemeen geaccepteerde kennis aanhaalde dat Nederlanders gemiddeld veel ruimer wonen dan inwoners van de ons omringende landen.

Geen onbelangrijk cijfertje dus. Toch zegt het CBS, dat het volgens de eigen website mogelijk maakt "dat maatschappelijke debatten gevoerd kunnen worden op basis van betrouwbare statistische informatie" dat de afhandeling van de fout "gegeven de beschikbare mensen en middelen en de zorgvuldigheid die in acht genomen moet worden", "het meest haalbare was". GeenStijl vroeg aan het CBS of het bekend was met bovenstaande publicaties, maar dat is volgens het statistiekbureau "niet relevant". 

Wij zouden zeggen: dat is wel relevant, en het CBS heeft opzichtig gefaald als nationale data-scheidsrechter door dit onjuiste en misleidende cijfer veel langer dan noodzakelijk was rond te laten zweven in het publieke debat. Maar oordeelt u zelf! Deel 1 van de CBS FILES na de breek.

"Het zijn net mensen"

Bij het CBS slaan ze zichzelf de hele dag op de borst over hoe betrouwbaar hun cijfers wel niet zijn. Groot was dan ook onze schok toen wij er vorige maand achter kwamen dat het CBS vier jaar lang heeft gedaan alsof Nederlanders vergeleken met Belgen en Duitsers in heel erg grote huizen wonen. Het gemiddelde woonoppervlak per persoon bleek namelijk geen 65 vierkante meter te zijn, maar 53 vierkante meter. 

En wat lezen we nu? CBS-medewerker en hoogleraar demografie Ruben van Gaalen is meer dan een jaar geleden, in augustus 2021, al op de hoogte gesteld van de fout door een onderzoeker. Van Gaalen beloofde de opmerking 'even terug te koppelen' en vervolgens gebeurde er... meer dan een jaar lang niets. Pas op 14 oktober 2022 plaatste het CBS héééél stilletjes een erratum op de site. 

En dat, terwijl De Correspondent een heel verhaal schreef over hoe verschrikkelijk groot 'de Nederlander woont', het getal werd aangehaald door columnisten van de Volkskrant en het FD, en bovendien lijkt een lid van de Staatscommissie Demografische ontwikkelingen nog altijd in deze fictie te geloven. Dat had dus allemaal al lang gerectificeerd kunnen worden, als het ze bij het CBS ook maar iets had kunnen schelen of hun cijfers kloppen of niet. Maar ja, zoals Van Gaalen al zegt: "Het zijn net mensen, die CBS-ers :)". Hahaha!

Mega-blunder CBS onopgemerkt

Tegel van het jaar van reaguurder Wattman vandaag onder ons topic over hoogleraar Helga de Valk, die bij de grote Rudy Bouma Show Nieuwsuur vertelde dat we in Nederland gemiddeld 67 vierkante meter woonoppervlak per persoon hebben, veel meer dan in andere landen. Dat is namelijk nepnieuws. Nou kan mevrouw Valke aan deze vergissing niet zoveel doen (wel gek dat ze 67 in plaats van 65 zegt trouwens, red.) want het nepnieuws dat we in Nederland gemiddeld 65 vierkante meter woonoppervlak per persoon hebben, heeft jarenlang op de website van het CBS gestaan. Twee weken geleden is er stilletjes een erratum geplaatst, waaruit blijkt dat (door een nogal domme blunder) dit getal onjuist is. Het gemiddelde is 53 vierkante meter per persoon, niet 65. Dat scheelt 12 vierkante meter of, om een wat technischere term te gebruiken, een slok op een borrel. Wij hebben het CBS gevraagd waarom deze belangrijke aanpassing van dit best wel cruciale cijfer dat regelmatig terugkomt in discussies zo stilletjes is aangepast. Een woordvoerder laat weten dat het herfstvakantie is, maar dat ze zo snel mogelijk antwoord gaat geven op onze vraag. Joehee, Staatscommissie, leest u mee?
UPDATE: CBS gaat eind november nepnieuws corrigeren. "Onlangs heeft CBS de Woonbase gepresenteerd. Dit is een bronbestand waarin informatie over personen, huishoudens én woningen samenkomt. Tijdens de samenstelling van dit bestand ontdekten we dat het de cijfers in het bericht waar u naar verwijst onjuist waren. We hebben die z.s.m. gecorrigeerd. We hebben daar inderdaad nog niet over gecommuniceerd, dat gaan we doen als een update van dit bericht verschijnt en dat zal eind november zijn."