De Federal Reserve heeft besloten dat het welletjes is. Nou ja, een beetje dan. Maar dit kleine beetje kan genoeg zijn om de eurozone in een crisis te storten.

De Fed bleef lang volhouden dat de toenemende inflatie transitory was, oftewel tijdelijk van aard. Vele experts waarschuwden dat dat maar ten dele het geval is. Toch bleef de Fed volharden, want de prijsstijgingen waren met name veroorzaakt door aanvoerproblemen die weer veroorzaakt waren door coronamaatregelen, zoals lockdowns. Omat deze exogene shocks niks met monetair beleid te maken hebben, hoeft het monetair beleid ook niet gewijzigd worden, was de logica. Zodra de aanvoerlijnen weer op orde zijn, zal de inflatie terugkeren naar een normaal niveau.

Duur duur duur

Jawel Nederlandje, het is ons gelukt! Dankzij de corona, dankzij de ECB, dankzij de aardbevings in Groningen, dankzij de hoge heren in Den Haag en dankzij dat alles nou eenmaal wel duurder wordt, maar niet goedkoper, hebben we het inflatierecord uit 2001 uit de boeken geprijsd. Sinds 1982 was de officiële inflatie niet zo hoog als nu. 5,2% maar liefst. Dat betekent dat als iets eerst 82 euro kostte, dat het nu dan ongeveer 86,26 kost. Dat voel je in de portemonnee. Maar de overheid doet niets. Trouwens, wordt echt ALLES duurder? Nee dus. Alleen maar alles behalve de Liuk ijsjes. Die waren eerst 3,16 euro voor een pak, afgelopen oktober 2,92 euro, en NU NOG MAAR 2,86 euro! Nou wij weten het wel hoor. Bitcoins --> eruit, Liuk-ijsjes --> erin. Oh nee, kak. Ze worden juist minder waard. Joehoe, AEX? Kun je ook short gaan op Liuk ijsjes?

Prima idee

Ja we zouden hier best met een hoop schuim op de mond kunnen roepen dat alles de schuld is van die zakkenvullers in Den Haag en dat het allemaal een godvergeten schande is en dat het bovendien de spuigaten uitloopt en dat het niet normaal meer is etc. etc. ad inf. Maar hee. Dat alles alleen maar duurder wordt, dat is nog geen reden om als overheid een beetje gratis geld aan iedereen uit te delen, aangezien dat gratis geld voor iedereen ook weer door iedereen betaald moeten worden. Bovendien: het vorige gratis geld (om de energiearmoede te bestrijden) is nog niet eens overgemaakt. Niet zomaar populistisch andermans geld uit de overheidshelikopter mikken, dat lijkt ons eigenlijk reuze verstandig. 

Of?

We noemen maar een dwarsstraat hoor, maar zou het kunnen dat de huidige ("""demissionaire""") coalitie van vvd, D66, CDA en ChristenUnie de kaarten nog even op zak houdt, zodat een nieuwe coalitie van een nieuwe kabinet met nieuw elan van vvd, D66, CDA en ChristenUnie alsnog populistische cadeautjes uit kan delen?

Nee toch.

Dat zou wel erg cynisch zijn, hoor.

NEDERLAND OP SCHEMA VOOR INFLATIE RECORD

Met inflatie gaat het ongeveer zo: het brood wordt duurder en de friet wordt duurder en het bier wordt duurder. Daarom wil iedereen hoger loon om het brood, de friet en het bier te kunnen betalen. Maar om die lonen te betalen moeten het brood, de friet en het bier weer duurder worden. Waarna de lonen weer omhoog gaan zodat iedereen het brood, de friet en het bier kan betalen. En dan worden het brood, de friet en het bier weer duurder. En gaan de lonen weer omhoog. En worden het brood, de friet en het bier weer duurder. En gaan de lonen weer omhoog. En voor je het weet kost een pilsje 83 miljoen euro, fietst een of andere wappie naar Den Haag om het tijdelijke gebouw van de Tweede Kamer in de fik te steken en komt er een referendum over de vraag of we Pepijn van Houwelingen voor de rest van zijn leven tot Rijkskanselier willen benoemen. En dan komen er tribunalen, natuurlijk. Maar zover is het nog niet, dus u kunt ook gewoon proberen te voorkomen dat al uw spaargeld en/of morele waardigheid verdampt door alles in bitcoins danwel goud te investeren. Veel plezier met de Sinterklaasinkopen!

Inflatie door het dak.

De wekker laten piepen: duurder. Douchen met warm water: duurder. Aan uw ballen krabben: gratis. Nog wel... Bak koffie zetten: duurder. Half uur lang op de wc doelloos over het internet scrollen: duurder. Naar uw werk rijden: veel duurder. Ook daar weer een half uur lang op de wc doelloos over het internet scrollen: duurder. Op de terugweg in de file staan: duurder. Avondeten: duurder. Voetballen kijken op televisie duurder. Gezellig biertje opentrekken in de rust: duurder. Liuk-ijsje eten: goedkoper, de wetenschap kan dat nog niet helemaal uitleggen. Tandenpoetsen voor het slapengaan: duurder. De inflatie kwam in oktober uit op 3,4 procent en dat is de sterkste inflatie in bijna 20 jaar. Grote schuldigen: ****gas, elektriciteit en brandstof. Maar niet de Liuk-ijsjes, dus er is nog hoop.

Alles wel duurder, maar niet goedkoper

Wat ook steeds duurder wordt, is alles. Het blauwe inflatielijntje des doods van het CBS tikte in september de 2,7% aan en als wij onze in de afgelopen anderhalf jaar opgedane kennis van blauwe lijntjes extrapoleren, dan kost een brood volgend jaar 83 euro en een condoom 9 euro 50. U kunt uw heil gaan zoeken bij alternatieve rekenaars die erop wijzen dat de inflatie anderhalf jaar geleden ook al zo hoog was, maar die vergeten dan wel dat kwam door BTW-stijgingen. Weet u nog? Die BTW-stijgingen? Erg was dat hè? Nou ja. Deze keer komt het dus omdat gas en peut niet meer te betalen zijn en het kabinet géén idee heeft hoe dat moet worden opgelost. Eigenlijk is het enige wat ons nog kan redden een zachte winter. Wij zijn even wat CO2 in de atmosfeer aan het pompen.

Door de toen wel erg eenzijdige (Keynesiaanse) economische leer op de meeste universiteiten, zijn zowat alle economen het eens dat een beetje inflatie goed is voor de economie. Gezien deze economen politici, ministeries en think tanks bijstaan, mag het geen verrassing heten dat ons monetaire (en fiscale) beleid erop gericht is om net geen twee procent inflatie te hebben. Althans, dat was het want zowel de Fed alsmede de ECB vinden inflatie die boven de 2% ligt nu OK omdat het de afgelopen jaren ver onder de 2% was. Net onder of boven 2% is een interessante discussie, maar de kern zou moeten gaan of inflatie überhaupt nagestreefd dient te worden; het is namelijk roof.

De reden voor de 2% is wat arbitrair; economen stellen dat een beetje inflatie nodig is aangezien het werkt als een soort smeerolie voor de economische motor. Wat ze in ieder geval allen erg vrezen is niet inflatie die wat boven of onder de 2% ligt, maar deflatie. In die omstandigheden, dalen de prijzen van goederen en diensten. Voornoemde economen stellen dat de consument wacht met consumeren, want morgen is het goedkoper. Maar als morgen daar is, dan wacht de consument nog steeds, want morgen is het nog goedkoper en zo verder. Niemand consumeert, bedrijven investeren daardoor niet en de hele economie zou instorten, aldus de experts.

Dit is natuurlijk totale lariekoek. Zo worden tv's door innovatie steeds goedkoper, toch kopen mensen tv's. En zo is het met alles; als prijzen dalen, heeft de consument meer koopkracht en zal zij deze ook aanwenden. Deflatie door technologische vooruitgang, de leercurve etc. is gewoon goed voor de consument, goed voor het bedrijfsleven en dus goed voor de economie.

Maar nu, als een duveltje uit een doosje, is inflatie bezig aan een comeback.

Inflatie werd door het overgrote deel van de economen al jaren terug doodverklaard. Zo zouden vergrijzing en globalisatie een blijvende neerwaartse druk op de inflatie hebben. Waar vroeger inflatie (en daarmee de daarop gebaseerde rentes) decennia lang tussen de 10% en de 3% fluctueerde, is sinds 2001 de inflatie in een steeds nauwere bandbreedte gaan bewegen; rond de 1%. Dit terwijl de geldprinters van de ECB (en andere centrale banken) overuren draaiden. Vele economen stelden dan ook dat het onorthodoxe monetaire beleid van de centrale banken niet tot inflatie heeft geleid. Maar nu, als een duveltje uit een doosje, is inflatie bezig aan een comeback.

De rente op 10 jaars Amerikaanse staatsobligaties heeft de afgelopen weken enorme sprongen gemaakt. De beweging omhoog in de 10 jaars rente (zeg maar de rentevoet die de Amerikaanse regering moet betalen om voor 10 jaar vast te lenen), was niet alleen groot maar ook snel. Het is met name die snelheid die enkele partijen in de problemen heeft gebracht. Nu is het de vraag wat de oorzaak van deze snelle stijging is. Toenemende inflatie is de meest genoemde reden, maar of dat de echte dan wel enige reden is, valt te betwijfelen.  Zo is er een spel gaande tussen de banken en de Amerikaanse centrale bank. De interne spanningen tussen Biden en Warren maken het geheel nog gecompliceerder.

De meest genoemde reden voor de stijging in de 10 jaars rente is de snel toenemende inflatie. In de VS zijn de prijzen van staal en hout met respectievelijk 65% en 60% gestegen in de laatste 6 maanden. Met de grondstofindex op een 8 jaars hoogtepunt, is het duidelijk dat toenemende inflatie niet alleen een Amerikaans fenomeen is maar ook een mondiaal fenomeen.

Er valt echter wel wat af te dingen op de houdbaarheid van deze prijsstijgingen. Zo hebben Covid en de Covid maatregelen de aanvoerlijnen behoorlijk geraakt. Veel sectoren hebben ingeteerd op voorraden en/of productiecapaciteit uitgeschakeld. Nu de vraag sterker/sneller toeneemt dan verwacht (bijvoorbeeld voor bouw, verbouwingen, distributie en zo verder), kan er TIJDELIJK niet voldaan worden aan de vraag. In sommige gevallen is er zelfs sprake dat de vraag niet eens zo hard toeneemt en dat het probleem geheel bij de aanbodzijde ligt. Hierdoor bieden afnemers elkaar op om de (tijdelijk) schaarse goederen te bemachtigen. Dit is een wezen cost-push inflatie gedreven door productie & voorraadproblemen. 

In de agri-producten spelen ook weer factoren zoals stakingen (Argentinië) en exportbeperkingen (Rusland, Argentinië), de enorme groei in aantal varkens en dus varkensvoer behoefte in China (China had vorig jaar last van varkensgriep en zijn nu dus aan het heropbouwen), de wens van overheden om grotere voedselvoorraden aan te leggen (mede door Corona) en La Niña. Veel van deze redenen zijn wederom niet per se permanent te noemen.

*Uiteindelijk komt de grote onblusbare bosbrand die bijna alles tot de grond zal doen afbranden. *

Sinds de kredietcrisis uitbrak hebben centrale banken maatregelen genomen die enkele jaren daarvoor nog als ondenkbaar werden bestempeld. De kritiek van menig marktvorser was dat deze onorthodoxe monetaire maatregelen inflatoir zouden zijn. Deze groep criticasters, waar ondergetekende ook bij hoort, hebben maar deels gelijk gehad. Deels ligt dat aan hoe/waar inflatie wordt gemeten en de tijdspanne waarin het zich allemaal zou moeten ontvouwen. Maar de achterliggende processen die al jaren en jaren geleden in gang zijn gezet, lijken nu te veranderen en/of te versmelten tot een perfecte inflatiestorm.   

Als er naar de financiële markten wordt gekeken, zijn veel investeringscategorieën flink gestegen in prijs sinds de centrale banken hun extreme beleid hebben ingevoerd. Aandelen, vastgoed, obligaties, hebben mooie opgaande koersgrafieken laten zien. Daar was het inflatoire effect van het gevoerde monetaire beleid dus goed te zien. Er was meer geld die een nagenoeg gelijk gebleven aantal financiële waardes najoeg: inflatie. Veel van deze financiële waarden zitten echter niet in het inflatiemandje, dus de officiële inflatie laat nauwelijks wat van deze prijsstijgingen zien.  

Als er gekeken wordt naar de gewone economie, dan was daar inderdaad bar weinig inflatie waar te nemen. Nu valt er ook hier het één en ander af te dingen op hoe inflatie wordt gemeten, maar los daarvan zijn er verschillende redenen voor dit fenomeen. Enkele daarvan stonden recentelijk in een column van Matthijs Bouman in het FD. De econoom bespreekt daarin een boek waarin gesteld wordt dat enkele gebeurtenissen verantwoordelijk waren voor de wereldwijde neerwaartse prijsdruk. Zo dropte in de jaren 80 en 90 het net opengestelde Oost-Europa en China honderden miljoenen goedkope arbeidskrachten op de wereldmarkt. Daarnaast heeft de babyboom in de tweede helft van de 20e eeuw uiteindelijk ook voor meer aanbod gezorgd. Al met al heeft dit de factor arbeid nooit echt in staat gesteld om harde looneisen te stellen; immers, van arbeidsschaarste was geen sprake. Hierdoor is de inflatie laag gebleven.

In veel productcategorieën was er zelfs sprake van deflatie. Nu is deflatie net zo’n (expres?) onbegrepen fenomeen als inflatie, dus deze termen behoeven wat uitleg.