Geenstijl

En de sleutel heet: Functie Elders

Bij de laatste verkiezingen mocht een lichting kiezers hun stem uitbrengen, die zich geen Nederland zonder premier Rutte kan herinneren. Ook als Rutte alles goed gedaan had, kun je het argument maken dat zoiets onwenselijk is. Zelfs de meest politiek gepolitiseerde democratie op aarde, de Verenigde Staten, hebben een houdbaarheid van twee termijnen voor hun president. Ingevoerd na Franklin D. Roosevelt, die na ruim 12 jaar presidentschap overleed in zijn vierde termijn. Waarom die limiet? Om benoemingen en positiebezettingen naast en rond het hoogste ambt in gelijke(re) tred te houden met de democratische balans, zodat de president geen al te lange schaduw over het bestuur van een land kan werpen.

In Nederland is Mark Rutte zodanig vergroeid met zijn "gave baan" dat zijn premierschap en "het belang van de BV Nederland" dat hij zegt te vertegenwoordigen, van tweeën een zijn geworden. Dat vindt nog steeds een vrij groot deel van de kiezers prima, maar het leidt óók tot de ongezonde situatie dat bepaalde geluiden en zienswijzen uit de samenleving steeds ondergeschikter zijn geraakt aan een eenkennig dominante politieke cultuur, of doctrine, zoals het onder Rutte is gaan heten. Erger nog is dat specifieke groepen burgers in de zwarte gaten in het politieke wereldbeeld van de vvd verdwijnen. Ter vergelijk: Als we twaalf jaar lang een SP-premier zouden hebben, hadden miljonairs en bankiers het lastiger gehad maar waren de gedupeerden in Groningen en zeker de Toeslagenouders misschien niet zo slecht af geweest als nu, en waren de zorg en arbeidsomstandigheden voor mensen die échte arbeid verrichten (dus niet de consultantsklasse of laptopkaste) zwaarwegender speerpunten geweest dan onder de kabinetten-Rutte. Als metafoor: Iedere partij heeft zijn eigen ideologische stokpaardjes en die dragen op hun beurt allemaal hun onvermijdelijke oogkleppen. Dat is niet erg, zolang de politieke draaimolen zich maar met vele paardjes blijft vullen - en dat is al heel lang niet het geval.

Gezonde democratieën bewaken hun balans, vooral wanneer het principe van een meerpartijenstelsel een papieren werkelijk is omdat Kamerleden (en zelfs bewindslieden) steeds minder op hun meritocratische meerwaarde worden geselecteerd, maar op hun dociele bereidheid of carrière-opportunistische neiging om te doen wat de politieke bazen hen opdragen. Zeg maar datgene waar de Rutte Doctrine de mosterd haalt: het is (te) vanzelfsprekend geworden dat beleidsmatige koersbepalingen en politieke marsorders worden onttrokken aan het publieke zicht en dus aan bredere toetsing, primair door de Tweede Kamer maar zeker ook door de media (die bijna louter publiceren wat persvoorlichters hen voeren) en het bredere publiek, dat op WOO-verzoeken moet terugvallen. Ook daarmee kan zelden een compleet beeld van de besluitvorming worden gereconstrueerd omdat ambtelijke juristen meer afwijking hebben richting redenaties waarom het niet opportuun wordt geacht om bepaalde informatie te openbaren, dan richting het democratische recht op openbaarheid van bestuur. 

Nog nijpender wordt die situatie wanneer de marsorders in toenemende mate afkomstig zijn van supranationale (semi-) overheden zoals de EU of de VN, technocratieën die nauwelijks democratisch te controleren zijn, of nog erger: multinationals als Shell en Unilever en ngo's zoals die van Soros en Gates die miljarden in de  financiering van hun eigen belangen steken - om nog te zwijgen over quasi-sektarische cross-overs van politiek, bedrijfsleven en filantropen zoals die zijn verenigd in het World Economic Forum. Iedere verkiezing opnieuw blijken kiezers zich daar meer zorgen over te maken. Is Wilders al bijna twee decennia een vaste waarde voor geluiden van onvrede, de meer recente overwinningen van FVD (RIP) en BBB, of de consequent torenhoge peilingen van een potentiële Partij Pieter Omtzigt onderschrijven dat ook. Dat zijn niet alleen "populistische tegenstemmers", dat zijn óók kiezers die weggelopen zijn bij oude grootmachten als PvdA en CDA, plus de altijd grote groep mensen die na een stem op D66 toch weer spijt heeft: zij zijn de enige partij die Mark Rutte niet nodig heeft om zichzelf te halveren na een regeringsdeelname.

Het is natuurlijk niet verplicht om met de BoerBurgerBeweging samen te werken, of hun agenda te kopiëren. Maar wat steeds opstijgt uit iedere politieke crisis, die in de afgelopen jaren een permanente grondtoon is gaan vormen en waaruit een toeslagencrisis, een gaswinningscrisis, een woningcrisis, een asielcrisis, een zorgcrisis en een vermeende stikstofcrisis zijn ontstaan (niet andersom!), is dat de oude, zelfverklaarde middenpartijen maar bij elkaar blijven klitten en - geholpen door de sociaal-economisch vergelijkbare media- & deugkaste - een doctrine van uitsluiting en als het even kan verkettering hanteren waarmee buitenstaanders, nieuwkomers en andere uitdagers iedere kans op bestuurlijke macht wordt ontnomen. Onderzoeken wijzen keer op keer uit: kiezers zijn goede verliezers, ze willen vooral het gevoel hebben dat hun stem gehóórd wordt in een eerlijk verlopen democratisch proces. Omdat ze dan weten dat ook de verliezende stem even veel waard is als iedere andere stem. Die wens is deze eeuw nog nauwelijks vervuld - en niet alleen in die drie referenda waarvan de uitslag ongezien uit het raam ging omdat 'domme kiezers' de 'verkeerde keuze' maakten.

Vanmiddag is het debat dat zich vermomt als vraagstuk over noodzakelijke "verbeteringen op grote dossiers" en vragen over "de afstand van de burger tot Den Haag" in het licht van de recente verkiezingsuitslag. In werkelijkheid wordt het alwéér een robbertje bekvechten over het disfunctioneren van de politiek zelve, waarin de coalitie zichzelf als sleutel voor allerlei muurvaste dossiers zal bepleiten, gewapend met onwrikbare dictaten uit Brussel, gedekt door via professionele agitators afgedwongen juridische uitspraken en met ruggesteun van een Kamermeerderheid die precies doet wat de baas beveelt - en daarmee iedere voorspelbare motie van wantrouwen via hun meerderheid ontmantelt. 

Ze kunnen pleiten zo veel ze willen, maar de nu nog zittende coalitie heeft niet de sleutel voor het echte slot op de BV Nederland: Mark Rutte.

(UPDATE - Ze komen wel, als iedereen al slaapt)