Geenstijl

De Boosaardige Magere Mannetjes van D66 of de Italiaanse patriotten Gabriele D'Annunzio & Curzio Malaparte?

Mijn nieuwe serie Europese Patriotten, die op zaterdag 3 januari begint op GeenStijl (een reiskroniek met podcasts met Rob Muntz), is het logische vervolg op Safari Eurabia.

Tijdens die eerste queeste door Europa bezocht ik islamitische gemeenschappen in twaalf landen, met de vraag of de islam een bedreiging vormt voor het Avondland. Mijn geruststellende conclusie was en is dat Portugal in ieder geval niets te vrezen heeft, met een moslimpopulatie van 50.000.

Trendwatcher des vaderlands Adjiedj Bakas had een paar jaar geleden serieuze plannen om met zijn Joodse echtgenoot Vinko David in de Algarve te gaan wonen. Bakas voelde zich bijzonder veilig in mijn biotoop en vertelde me: "Hier zijn geen mohammedaanse potenrammers dus ik kan hand in hand met mijn man over straat flaneren. Er is nauwelijks misdaad, hoogstens wat dronken Britten die elkaar en kroegmeubilair slopen in Albufeira. Je kan hier dus gewoon het touwtje van opa Terlouw uit de brievenbus laten hangen. Portugal ligt niet op de route voor mensensmokkelaars en is te arm om horden migranten van uitkeringen te voorzien, zoals in Noord-Europa wel gebeurt. Met circa 0,2% moslims is Portugal praktisch islam-uitgedaagd, en dat vinden veel Noord-Europeanen rustgevend."

Met mijn nieuwe project wil ik onderzoeken in hoeverre het patriottisme een bedreiging vormt voor Europa. Ik gebruik liever de term patriotten (nationalisten en chauvinisten bekt niet met Europa, qua titel), omdat extreem-rechts en fascisme de lading niet dekken. De MSM en de diverse Magere Mannetjes en andere andere agitproppers hebben de term fascisme dusdanig uitgehold dat het tot een volledig onzinnig en vooral onbruikbaar containtainerbegrip is verworden. Iedere Nederlander rechts van VVD66 is inmiddels een fascist.

Inmiddels vertoont vertoont het belligerente D66 zelf de eerste symptomen van fascisme, door het verbieden van omroepen en partijen.

Ik vind totalitaire, racistische, antisemitische bewegingen en clubjes als BIJ1, BLM, ANTIFA en KOZP veel enger dan de rechtse partijen in Nederland.

In haar Huizingalezing uit 1982 citeert Renate Rubinstein de uitspraak: “Het nieuwe fascisme zal zich antifascisme noemen”. Rubinstein noemt historicus Jacques Presser als bron. Die uitspraak duikt sindsdien in allerlei varianten op in uiteenlopende teksten, zoals ‘als het fascisme terugkeert, zal het zich aandienen in het gewaad van het antifascisme’ of ‘de nieuwe fascisten zullen zich antifascisten noemen’. 

Soms wordt de uitspraak aan Presser toegeschreven, maar ook Winston Churchill wordt weleens als bron genoemd. Steeds vaker figureert de uitspraak echter zonder bronvermelding. Het citaat is blijkbaar – als cliché – onderdeel van het Nederlandse idioom geworden, aldus Ton den Boon, die schreef: Dat is fascinerend, omdat het helemaal niet zeker is of Jacques Presser deze uitspraak echt heeft gedaan. Er is vooralsnog geen brief, essay of dergelijk (schriftelijk) document van Presser zelf gevonden waarin deze uitspraak voorkomt. De bron van het ‘citaat’ is een passage uit ‘De taal der liefde’ (1972) van Gerard Reve. In die roman staat een brief (uit 1971) van Reve aan zijn kunstbroeder Simon Carmiggelt waarin hij verwijst naar een gesprek met Presser in 1947: ‘Weet je wat Professor Jacques Presser vierentwintig jaar geleden tegen me zei: “Het nieuwe fascisme zal zichzelf ‘anti-fascisme’ noemen”.’

Ik begin mijn reiskroniek volgende maand in Portugal, en met Rob Muntz en Arie Pos ga ik onderzoeken hoe het staat met de Salazar-nostalgie. In hoeverre verlangt de rechtse partij Chega terug naar “die goeie oude tijd” onder de ascetische dictator? We interviewen leider André Ventura, Jaime Nogueira Pinto, de spirituele leider van Chega en Salazar-biograaf, en reizen naar het hoge noorden van Portugal om op audiëntie te gaan bij de gelauwerde Nederlands-Portugese schrijver en denker José Rentes de Carvalho, die altijd goed is voor pittige uitspraken over de Portugese en de Nederlandse volksaard.

In januari volgen Spanje, België, Frankrijk en Italië, Engeland, Duitsland, Oostenrijk, de Baltische Staten, Polen, Hongarije, Griekenland en nog een paar landen. Je zou Europese Patriotten kunnen lezen als een pamflet tegen oikofobie en de EU. Plus: de rechtse, nationalistische partijen in Europa zijn voor mij als schrijver natuurlijk veel interessanter dan een vuistdik academisch boekwerk over de geschiedenis van de sociaal-democraten of de christen-democraten in in Europa. Mijn leidraad voor Europese patriotten is de lijfspreuk van kerkvader Augustinus: Audi alteram partem. Luister ook eens naar de tegenpartij. 

Paul Cliteur mailde mij een fraaie uitspraak van Jacques de Kadt, uit diens bekende boek Het Fascisme en de nieuwe vrijheid (1939): ‘Men moet proberen zich in de gedachten- en gevoelswereld der anderen in te leven. Eerst dan kan men zich enigszins voorstellen hoe groot de kracht is van bepaalde ideeën en begrippen, eerst dan kan men samenhangen zien en een innerlijke logica ontdekken, daar waar bijvoorbeeld een rationalistische opvatting alleen maar dwaasheid en verwardheid ziet’ (p. 38).

Ik kijk vooral uit naar de reis door Italië. Na de overwinning van Giorgia Meloni in Italië, sprongen alle Antifaatjes op tilt. Belgisch dagblad De Morgen vroeg aan Léonie de Jonge hoe de golf van extreem-rechtse verkiezingsoverwinningen (Zweden, Italië) te verklaren is. Ik kende het goede mens niet, maar ze schijnt dan ook vooral in obscuur-links Belgikistan berucht te zijn door haar bijdragen aan Het Observatorium, een "onafhankelijke nieuwssite over hedendaagse vormen van fascisme en rechts-extremisme in België en internationaal" (waar ik ook nog nooit van had gehoord, maar ik woon dan ook in de Algarve, het poepertje van Europa). Léonie vindt dat een journalist vooral een activist moet zijn, een waakhond van de democratie. Aan De Morgen verklaarde ze de eclatante overwinning van Giorgia Meloni van de Fratelli d'Italia als het resultaat van twintig jaar normalisering: "Zowat overal in Europa werden uiterst rechtse partijen gemainstreamed door media en de andere partijen."

Kortom: het is de schuld van de media!

Het is te gek voor woorden dat een fopwetenschapper als De Jonge zonder enige kritische tegenvragen De Morgen als podium voor haar gratuite kletskoek mag gebruiken. En wat te denken van het Tweede Kamerlid van Volt, de sokpop van Brussel in Den Haag. Hij tweette: 'Bezorgd om de verkiezingsuitslag in #Italië. De crises waar het Europese continent nu doorheen gaat bewijzen dat niet minder, maar juist méér Europese samenwerking nodig is.' Deze marionet van de EU heeft iets niet helemaal begrepen: dat de verkiezingswinst van een patriottische partij in Italië ook vooral een reactie is op de EU. Zijn oplossing: nóg meer Europese bemoeienis. En dat is de oplossing van de Belgische media onder aanvoering van professor De Jonge. Islamofobie? Meer islam. De remedie tegen fascisme: de Belgische media als waakhond van de democratie. Maak daar maar beftekkel van.

Mijn Italiaanse helden Gabriele D'Annunzio & Curzio Malaparte worden altijd in een adem genoemd met het Italiaans fascisme en het is een wonder dat die twee nog niet gecanceld zijn in Nederlandse bibliotheken, al lijkt me dat een kwestie van tijd.

Over D'Annunzio schreef het uitstekende blog Gonzo:

"Om te beginnen was D’Annuzio de voldongen inspirator van het Italiaanse fascisme, dat grondwettelijke principes aan hem ontleende. Als geloofsleer zal het fascisme verder weinig hebben gekund met het hyperindividualistische, sensuele werk van d'Annunzio , hoewel zijn verbeten nationalisme en blinde verering van Nietzsches Übermensch weinig ruimte laten voor welke niet-totalitaire opvatting dan ook.

Maar het is vooral D’Annunzio's ongeëvenaarde redenaarstalent en uiterlijke vertoon dat als de blauwdruk geldt voor het latere gebral van Mussolini – en mogelijk ook van Hitler. Denk daarbij overigens vooral aan redevoeringen op balustrades en bordessen, hevig gesticulerend, het gehoor steeds verder opzwepend met grootse vergezichten."

D'Annunzio wordt gezien als een van de allergrootste schrijvers, dichters en denkers uit de Italiaanse geschiedenis maar in Nederland was hij al bij het grofvuil gezet, en al helemaal in Pyongyang aan de Amstel - het perifide Mokum - dat eerder al Gerard Reve en W. F. Hermans tot persona non grata en paria's verklaarde.

In elke stad en dorp in Italië is wel een straat naar D'Annunzio vernoemd en er is zelfs een internationaal gerenommeerde Gabriele D'Annunzio-universiteit. En wat te denken van de Vittoriale degli italiani, een landgoed op een heuvel in de stad Gardone Riviera met uitzicht op het Gardameer? Hier woonde d'Annunzio tot aan zijn dood in 1938. Het landgoed bestaat uit de residentie van d'Annunzio, de Prioria (priorij), een amfitheater, de beschermde kruiser di Puglia in een heuvel, een boothuis met daarin het MAS-schip dat in 1918 door D'Annunzio werd gebruikt en een indrukwekkend mausoleum.

Hoe de Nederlandse literatoren mettertijd over D’Annunzio dachten, valt te lezen in dit schitterende essay van Nop Maas. Jan Cremer vertelde dit over Curzio Malaparte (ook mijn held) tegen Nick Muller van HP/De Tijd:

Wat zijn volgens u de drie beste romans ooit geschreven, en waarom?

“De schrijver waarmee ik mij het meest verwant voel, qua interesses, schrijfstijl en mentaliteit, is Curzio Malaparte. Een Oostenrijks-Italiaans schrijver en oorlogscorrespondent, met wie ik eind jaren vijftig voor het eerst in contact kwam. De drie beste boeken ooit geschreven zijn wat mij betreft dan ook van zijn hand:

Volga Rises in Europe – Curzio Malaparte. (1943)

Kaputt – Curzio Malaparte. (1944)

La Pelle – Curzio Malaparte. (1949)

“Meesterwerken zijn het. Heldere rechttoe-rechtaan verslaggeving. Een scherpe, koele en harde maar ook een romantische en gevoelige weergave van sferen en feiten. Een schrijver met een diepe ziel. Volga Rises in Europe is een voorbeeld voor mij geweest om meer dan twintig jaar lang als verslaggever de wereld rond te reizen. Misschien is dit boek wel de beste reisverslaggeving van na de oorlog.

“Ik voel mij aan hem verwant, misschien wel omdat hij deels van Duitse oorsprong was. Ik beschouw mijzelf eerlijk gezegd niet als een typische Nederlandse schrijver, maar meer als een Saksische schrijver. Een Tubant, geboren en getogen in een fabrieksstad aan de Duitse grens, met aan vaderskant Duitse voorouders. Misschien ook dat het Hongaars-Russische bloed dat ik via mijn moeder heb meespeelt. Dat maakt mij dan nog minder Nederlands, waardoor ik mij waarschijnlijk ook weer tot Russische schrijvers als Maksim Gorki, Fjodor Dostojevski en Anton Tsjechov aangetrokken voel. In ieder geval merk ik steeds weer dat de meeste vaderlandse literaire critici niet weten wat ze met mijn werk aanmoeten, in welk vakje ze het moeten plaatsen, en daarom graag verwijzen naar mijn andere professie: die van kunstschilder. (Overigens springen de kunstcritici van hun kant ook graag weer over naar de literaire ijsschots als ze mijn schilderwerk bespreken.)”

Over zijn eerste boek Kaputt schreef Malaparte: "Kaputt is een vreselijk wreed en vrolijk boek. Zijn wrede vrolijkheid is de vreemdste ervaring die ik uit het schouwspel van Europa in de loop van deze oorlogsjaren heb opgedaan". Onder de hoofdpersonen van dit boek speelt de oorlog niettemin de rol van bijkomstig personage. "Indien onvermijdelijke voorwendselen niet bij het noodlot behoorden, zou men kunnen zeggen dat hij geen andere waarde heeft dan als voorwendsel. Overigens staat hij er geheel buiten. Ik kan zeggen dat hij niet meedoet als hoofdpersoon, maar als toeschouwer, in de zin waarin een landschap toeschouwer is. De oorlog is het objectieve landschap van dit boek. De voornaamste held is Kaputt, een vrolijk en wreed monster. Geen enkel woord zou beter dan deze harde en bijna geheimzinnige Duitse uitdrukking "Kaputt", die letterlijk betekent: "gebroken, op, tot gruis vermorzeld, verloren", kunnen aanduiden wat wij voortaan zijn en wat Europa voortaan is: een hoop puin."

Ik ben benieuwd in hoeverre D'Annunzio en Malaparte nog leven bij Giorgia Meloni en haar partij 'Broeders van Italië', en na een bezoekje aan het hoofdkwartier ga ik in het komende voorjaar met Muntz een reisje maken langs het fascistische verleden en heden van Italië. Ik ben erg benieuwd naar de historische Mussolini-toer en ga natuurlijk een bloemetje leggen bij de tombe van Curzio Malaparte.

Arrivederci!