Geenstijl

De rook komt uit je eigen neus, Wijnberg

'ONTHULLEND: Waar rook is, is... vaak vooral rook’, kopte De Correspondent vanochtend boven een artikel dat de sfeer van een diep inzicht ademde – inclusief uitvoerige beschrijving van de enorme journalistieke misleiding waar de Nederlandse samenleving de afgelopen dagen slachtoffer van is geworden.

Wat bleek? Nieuwsuur heeft groots uitgepakt over de connectie tussen minister Ernst Kuipers en een bedrijf dat op dit moment een conflict heeft met het ministerie van Ernst Kuipers. 

Of nou ja, Nieuwsuur heeft een berichtje op zijn website geplaatst, waarin de connectie tussen Kuipers en het bedrijf netjes met een infographic werd omschreven.

Of nou ja, Nieuwsuur heeft een berichtje op zijn website geplaatst, waar Rob Wijnberg allemaal bedenkingen bij heeft die al in het oorspronkelijke bericht zelf staan.

Bent u er nog?

Het kwam er in ieder geval op neer dat Nieuwsuur niets had mogen zeggen over een link tussen Kuipers en het bedrijf omdat Rob Wijnberg het allemaal te ver gezocht vond. Dat in het bericht zelfs de SP – normaal gesproken toch niet vies van een pittig woordje over bewindslieden – de zaak niet veroordeelde, was voor Wijnberg niet genoeg. Wat zeggen wij: nota bene Pieter Omtzigt – u weet wel: de terriër, de pitbull, de luis in de kabinetspels – zag ook het probleem niet en werd ook in het bericht aangehaald. Geen enkele geciteerde parlementariër zag er eigenlijk iets onoorbaars in.

Rob Wijnberg: ‘Nieuwsuur is te cynisch’.

Nu was dit slechts een voorbeeldje, maar je las het ook in de rest van zijn artikel: er worden enkele zaken aangehaald, geheel in lijn met de nuffige reactie van lieden in en om de groep Nederlandse beleidsbepalers, die heel veel complotachtige rook blazen zonder het vuur te laten zien. Voorbeelden die de indruk wekken dat alle journalisten op Schandalen beluste sensatiezoekers zijn, maar bij nadere inspectie vooral de diepgewortelde hekel van Rob Wijnberg aan onderzoeksjournalistiek laten zien.

De basisingrediënten zijn meestal een mix van net niet helemaal ingevoerd zijn in de betreffende dossiers, een heilig vertrouwen in de eerlijkheid van voorlichters, en een eis aan media die een bepaalde zaak voor het eerst onthullen dat iedere komma exact 100% correct is, ook al zijn er mensen doelbewust aan het werk om de waarheid juist aan het zicht te onttrekken. Het recept is vaak: heel veel roepen 'je denkt dat het zus zit, maar EIGENLIJK zit het zo'. En de saus om het af te maken komt altijd van verontwaardigde hoge piefen die vervelende vragen van lastige journalisten ook maar irritant vinden. De reactie van de ontmaskerde, ongeacht hoe die ook luidt, is ten slotte altijd een bevestiging van het gelijk van de Correspondent.

Neem het bericht van de NOS dat Wijnberg aanhaalt: 

‘RIVM hield rekening met “catastrofale” impact corona, maar deelde dat niet met publiek’ – een nieuwsverhaal waarin de aantijging in de kop feitelijk uit de doeken wordt gedaan. Rob Wijnberg zet 'Wob-verzoeken' tussen aanhalingstekens omdat dat volgens hem een 'rooksignaal' is, terwijl er gewoon Wob-verzoeken zijn gedaan. Maar werd de lezer nu werkelijk bedrogen?

Of is het, zoals het RIVM ook uitgebreid toelicht in zijn reactie, aan de ene kant niet meer dan logisch om rekening te houden met worstcasescenario’s? En is het niet ook logisch die scenario’s niet meteen van de daken te schreeuwen als er op dat moment nog zo veel onduidelijk en onzeker is? Maar is het toch wel erg vreemd dat het RIVM in plaats van 'van de daken schreeuwen' dat men zich zorgen maakte, LETTERLIJK communiceerde dat mensen zich geen zorgen hoefden te maken over een virus dat zorgde voor tienduizenden doden en de samenleving twee jaar lang min of meer platlegde?

Wijnberg haalt het voorbeeld aan van Mexicaanse griep van 2009, toen de media klaagden over al die onnodige angstzaaierij van het RIVM: ‘Veel angstaanjagende scenario’s die ons de afgelopen maanden werden voorgespiegeld zijn niet uitgekomen’, klaagde Argos. ‘Als je terugkijkt naar vorige uitbraken als SARS en de Mexicaanse griep, denk je achteraf toch: hoe dodelijk was het nu helemaal?’ aldus de adjunct-hoofdredacteur van RTL Nieuws. ‘De achteraf onnodige aanschaf van miljoenen vaccins tegen de Mexicaanse griep heeft de Staat ongeveer 144 miljoen euro gekost’, aldus datzelfde RTL Nieuws.

De media, dertien jaar later: ‘RIVM verzwijgt rampscenario’s!!!’

Zegt Rob Wijnberg nou eigenlijk dat media die een keer A hebben gezegd, nooit meer B mogen zeggen? Dat zouden wij niet doen als we oprichter waren van een medium dat tegen de ontdekker van de toeslagenaffaire deed alsof die alleen maar in complottheorieën geloofde, maar daarna alsnog binnen probeerde te lopen met een boek over diezelfde toeslagenaffaire.

Wijnberg eindigt met het nieuws waar Nieuwsuur een paar dagen later mee kwam, over de beïnvloeding van het OMT door het ministerie van VWS. Hij gebruikt weer een hoop 'aanhalingstekens' maar gaat voorbij aan de inhoud. 

Toegegeven, als Nieuwsuur niet toevallig al maanden bezig was met het (achteraf rampzalige) advies van het OMT om geen beschermingsmiddelden te gebruiken in de ouderenzorg, zouden wij misschien denken dat het een beetje spijkers op laag water zoeken was.

Niemand legt Wijnberg uit dat deze onthulling past in een langlopende kwestie waarin het ministerie maar blijft ontkennen dat het afraden van beschermingsmiddelen puur op medische gronden gebaseerd was, terwijl de schaarste van de middelen wel degelijk een rol speelden. 

Vandaar dat Wijnberg alle e-mails van ambtenaren op de meest welwillende manier mogelijk interpreteert. Geen wonder dat Wijnberg zich helemaal niet in het dossier heeft verdiept, maar zich baseert op een journalist die hij 'toevallig' kent.

Het woord zegt het al, hè? Oprichter van De Correspondent.

Een mediakritiekstorm in een borrelglas dus, die bovendien wordt onderstreept door te doen alsof antwoorden van premier Rutte glashelder zijn: ‘Het zou beïnvloeding zijn als daarmee de advisering veranderd zou zijn. Maar dit zijn tekstvoorstellen om ervoor te zorgen dat wat het OMT blijkbaar tegen ons wil zeggen, op een manier te zeggen dat wij het ook snappen, en er iets mee kunnen naar zo’n sector. Dat is echt geen beïnvloeding.’ Dus als Mark Rutte zegt dat er geen beïnvloeding is, dan is er geen beïnvloeding. 

Nu mag het salonfähig zijn om iedere mediaverhaal tegenwoordig bij voorbaat te zien als overdreven en onzinnig. Maar wat Nieuwsuur opschrijft, klopt gewoon. Hoe quasi-diepzinnig je het ook opschrijft, hoe vaak je ‘onthulling’ ook tussen aanhalingstekens zet, en hoeveel reacties van ministeries je ook uit de kast trekt die op basis van een overduidelijk tegengesteld belang zeggen dat het anders zit. 

Begrijp ons niet verkeerd: ons vertrouwen in de Correspondent is na de toeslagenaffaire tot een dieptepunt gedaald – en dat zal niemand verbazen. Maar wij snappen wel waar deze marketinggedreven scoringsdrift vandaan komt: ook voorbij de waan van de dag zijn ze gevoelig voor de tijdgeest. Gooi wat nieuwsberichten, wat schijn van overdrijving, wat aanhalingstekens, wat suggestie van onjuistheid die in feite een andere nadruk is en een paar ontstelde enters in de blender en je kan bij voorbaat al op heel veel instemmend geknik rekenen: het bevestigt immers precies wat een bepaalde groep mensen toch al dacht.

Maar dat wil nog niet zeggen dat het klopt.