Geenstijl

Is-ie dan jongens, deel 3 in de reeks 'Islamitische groeperingen in Nederland' van onze huis-Honing. Spaar ze allemaal! Naqsibandie's Dit is misschien wel de beroemdste soefigroepering ter wereld. In ons land bestaan de volgers grotendeels uit NederTurken. De groep ontleent een aantal van haar praktijken aan beroemde soefi's uit de 12e en 14e eeuw. Men claimt een 'golden chain' die terug zou lopen van de huidige geestelijken tot profeet Mohammed. Van het soefisme in het algemeen wordt vaak beweerd dat het de meest coulante vorm van de Islam zou zijn, en het word zelfs gezien als tegenwicht aangaande radicalisme. Maar het soefisme bleek juist vaak het toneel van islamitische strijders te zijn, die tegen de Europese koloniale machten streden, of in het geval van Tsjetsjenië, tegen de Russen. Beroemde strijders als Abdelkader, Omar Mukhtar, Mohammed Hassan en Imam Sjamil waren allen soefi's. Ook het Ottomaanse Rijk, dat een aanzienlijk deel van Europa veroverde, kende een rijke soefistische traditie. Dus ook het soefisme is niet in alle gevallen los te koppelen van de islamitische strijd en politiek. De Naqsibandie's hebben in Nederland een afsplitsing met de naam Menzil Djamaat, die er zelfs shariahrechtbanken op nahouden. Harun Yachya Een Turkse vriend zei ooit een keer tegen me: "Laat je baard groeien in Turkije en je krijgt vanzelf volgelingen". En inderdaad, het land barst van de islamitische groepjes en sektes, die zich verzamelen om een imam die het godvruchtige wiel denkt te hebben uitgevonden. Adnan Octar is een schoolvoorbeeld van zo'n club. De groep is luidruchtig homofoob, luidruchtig creationistisch, en heeft een voorliefde voor vrouwen die zich eerder bedienen van dokter Schoemacher dan van een hoofddoekje. In Nederland uit deze groep zich op een aantal Facebookpagina's en in Youtubevideo's. Etnisch culturele moskeeën Dit is een verzamelnaam waarmee ik alle moskeeën aanduid die niet zozeer staan voor een specifieke politieke of religieuze beweging, maar als reguliere moskee dienen voor een etnisch-culturele gemeenschap. Islamitische groepen als de Marokkanen, Indonesiërs, Somaliërs en de Bosniërs kennen dit soort 'neutrale' moskeeën. Het gaat meestal om besturen van de eerste generatie die een zeer culturele en seculiere koers varen. De sociale functie van dergelijke moskeeën is eigenlijk die van een culturele biotoop. De 'heimweemoskee'.

Men bidt met elkaar, nuttigt koffie met elkaar en spreekt met elkaar. De besturen van de Marokkaanse moskeeën zijn vaak niet de meest transparante en democratische fenomenen ter wereld. Ook was het karakter van deze moskeeën gericht op de mentaliteit van de eerste gastarbeiders; ora et labora; bid en werk. Het gebed is de kern, en is een soort heilig automatisme. Ook is de oude generatie Marokkanen berucht om haar koppigheid, en is er zodoende praktisch gezien een gapende kloof ontstaan tussen hun belevingswereld, en die van de Marokkaanse jeugd. Op die manier bleek er vaak geen ruimte voor de groeiende behoefte van deze jongeren om de islam een grotere en ook vaak meer activistische rol te geven in hun levens. Enorm veel van deze moskeeën raakten hun jeugd daarop kwijt aan het oprukkende salafisme. Zeker onder de Marokkaanse en Somalische gemeenschappen heeft deze stroming enorm explosief gewoed. En pas toen het salafisme goed en wel als kwade speler in de media was gekomen, begonnen deze culturele moskeeën zich meer op de jeugd te richten. De stap van de traditioneel Marokkaanse Islam naar zoiets als het salafisme is niet zomaar iets. Buitenstaanders denken wellicht dat de islam de islam is, maar inhoudelijk gaat het hier om een veranderende stap die, als hij de kant van de democratische waarden op was gedaan, had kunnen betekenen dat de Marokkaanse jeugd in één generatie succesvol was geseculariseerd. Het zou anders lopen. Het salafisme bood de brede islambeleving die de jeugd tevergeefs had gezocht in de moskeeën van hun ouders, en bovendien beloofde deze puriteinse stroming de ware Islam, ontdaan van alle corrupties en dwalingen. Het salafisme was gek genoeg ook aardig democratisch. Hier geen onbeweeglijke oude besturen van de culturele moskeeën of een ontegensprekelijk heilige geestelijkheid als binnen het soefisme. Binnen het salafisme kon Mo de dealer zich omhoog studeren, en zelf prediker worden. De salafistische gemeenschap is tussen een zwaar etnisch verdeelde moslimgemeenschap opvallend multiraciaal. De bekeerde autochtoon en Kaapverdiaan bidden er naast de Marokkaan en Somaliër. Het salafisme is ook letterlijk radicaal zichzelf. De voorzichtigheid van de culturele Marokkaanse besturen stamt inderdaad uit de tijd van Marokko, een dictatoriaal seculiere bananenrepubliek. De jongeren groeiden hier op tussen punkers en homo's, feministen en columnisten. In die context was het salafisme dat schijt heeft aan alles, eigenlijk zo Nederlands als treinvertragingen. Daarom heb ik herhaaldelijk gezegd dat de Marokkaanse gemeenschap misschien wel de meest geïntegreerde is van alle islamitische immigranten groepen. Want terwijl de Pakistanen en Turken dit land zien als een lucratief kantoor, is het de Marokkaanse jeugd die zich zo bunkerhard afzet tegen deze samenleving, omdat ze geen andere optie hebben dan keihard op de Nederlandse bodem te kletteren. Het kind huilt omdat het voelt dat het concreet geboren is. Probeer ik het salafisme en de Marokkaanse gemeenschap hier te verfraaien? De meeste dreigementen die ik krijg komen uit de salafistische hoek, en de Marokkaanse jeugd is de enige groep die hier snachts voor me deur voor geluidsoverlast zorgen. Maar zoiets als analyseren gaat verder dan slechts de pijnprikkels ervaren van dergelijke groepen en fenomenen. Ichwaan ul Muslimeen Deze oorspronkelijk Egyptische politieke beweging, de Moslimbroederschap, is tegenwoordig in vrijwel de gehele moslimwereld te vinden, alsook in de islamitische diaspora in de Westerse wereld. Men streeft via de politieke arena van de betreffende landen een islamitische revival na. Men bezigt een pragmatisch pluralisme waarin het zowel soefi's, reguliere soennieten en salafisten probeert in te zetten voor haar zaak. In Nederland schreef Carel Brendel uitvoerig over de vermeende relaties van Nederlandse moslimspelers met buitenlandse Ichwaani's. Ichwaan ul Muslimeen kende in het Midden-Oosten een beruchte radicale afsplitsing: Jama'aat ul Moslimeen, beter bekend als Takfir wal Hijra. Jama'aath Tableegh Deze van oorsprong Indische moslimbeweging hecht grote waarde aan het verkondigen van het geloof aan de mensen. In Nederland heeft deze groep aardig wat volgelingen, met name met een Marokkaanse achtergond. Men reist de wereld over om op straat de mensen op te roepen tot de islam. Het principe doet denken aan dat van de Jehova's Getuigen, maar dan niet bij de mensen aanbellen, maar eerder op openbare plekken het gesprek aangaan. In die hoedanigheid heb ik deze moslims wel eens gezien op de Amsterdamse Albert Kuip-markt. In de Amsterdamse Pijp zit hun voornaamste moskee, en in Lochem hebben ze zelfs een koranschool. Met name jonge moslims trekken zich daar terug van de 'wereldse' stedelijkheid, om er de koran te memoriseren. Hizb ut Tahrir Een theocratische, niet-salafistische groep. Men verwerpt de democratie en zegt op een intellectuele wijze te streven naar het kalifaat. Men wijst de jihad als methode tot het verkrijgen van dit kalifaat af, omdat ze het letterlijke voorbeeld van profeet Mohammed willen volgen. Mohammed werd namelijk eerst ontvangen door de mensen in Medina, en heeft pas daarna Mekka veroverd. Evenzo wil Hizb ut Tahir ook worden ontvangen door een land als Pakistan, alwaar een groep uit bijvoorbeeld het leger die hen dan steunt eerst een coup moet plegen, zodat zij dan hun kalifaat kunnen implementeren. In die zin zijn ze net zo gevaarlijk als IS, alleen minder effectief omdat natuurlijk niemand zomaar voor jouw club een coup gaat plegen. Daar waar IS de handen dan tenminste zelf uit de mouwen steekt, wil Hizb ut Tahir als een bruidegom over de drempel gedragen worden en zachtjes worden neergevlijd op het zachte bedje van een eigen politieke entiteit. De tragiek van deze club is, dat terwijl bijvoorbeeld de junks en linkse kunstenaars nu al dik 40 jaar een eigen lap grond hebben in het havengebied van Amsterdam, Hizb ut Tahir na bijna 70 jaar nog geen moestuintje in haar bezit heeft gekregen. Barewlie's Deze soefi-stroming is wijdverspreid onder de Nederlandse immigranten uit het Indiase subcontinent, en de Surinaamse immigranten met een oorsprong in datzelfde subcontinent. Deze groep staat bekend om hevige aversie aan het adres van het salafisme. Dit omdat de salafisten hun soefistische praktijken en tradities afwijzen als verboden 'innovaties'. Het is een groep met rijkversierde moskeeën. Ze hechten een groot belang aan de liefde voor profeet Mohammed. Deze liefde kan echter zo diep gaan dat de groep in India en Pakistan weleens begrip heeft getoond voor Mohammed B-achtige moorden aldaar. In Nederland is het een van de weinige moskee-organisaties die nog wel eens een huwelijk voltrekken zonder dat er als voorwaarde papieren van een gemeentelijk huwelijk worden geëist. Minhaj ul Koran Deze groep werd in 1981 in Pakistan opgericht door Muhammad Tahir ul Qadri. De groep profileert zich als gewillig tot dialoog met andere godsdiensten. Ze hebben een moskee in Den Haag. Achmediyyah Een interessante groepering, die zich van andere moslims onderscheiden doordat ze van mening zijn dat de beloofde Messias al is verschenen. Hierdoor kunnen ze op een andere, opvallend liberale manier, kijken naar de islamitische openbaring teksten. Universeel Soefisme Deze groep werd gesticht door Hazrat Inayat Khan, die zelf uit de soefistische Chisti-stroming kwam. Inayat Khan werd in 1882 geboren in Baroda, India. Hij bracht zijn soefisme naar de Westerse wereld waar het in Europa zeer populair werd, met name onder welgestelde autochtonen. De vorm die we in Nederland kennen probeert verschillende godsdiensten te verbinden, en er wordt dan ook tijdens de universele erediensten voorgelezen uit de heilige schriften van verschillende godsdiensten. Een bekend lid van deze groep is VVD-politicus en voormalig minster van financiën Johan Witteveen. Ook diens zoon, Willem Witteveen, op tragische wijze om het leven gekomen in de ramp van MH17, was universeel soefi. A-politiek salafisme Dit type salafisme heeft een directe lijn met Saoedi-Arabië. Dit is een van de meest oprecht seculiere moslimbewegingen van Nederland. Men ziet zelfs protesteren als iets harams (verboden). Eigenlijk is het heel logisch dat dit type salafisme zo 'braaf' is, daar Saoedi-Arabië aan het einde van de dag zelf ook maar een vadsige dynastie is met banden met allerhande 'ongelovigen' waaronder het Amerika, dat Irak aan snot bombardeerde en zeer warme banden onderhoudt met Israel. De Saoedi's kunnen geen revolutie in eigen land gebruiken, en hanteren een salafisme dat dus trouw is aan de staat. De Nederlandse tak neemt die houding over, wat resulteert in een type salafisme dat zich vooral bezig houdt met hoe te eten, te kleden, te huwen en weg te blijven van heterodoxe leerstellingen en praktijken. Het is een soort islamitische Tupperware party-cultuur, waarbij deze salafisten bijvoorbeeld lekker met elkaar gaan eten en de laatste lezingen en dwalende personen doornemen. Semi-politiek salafisme Dit is een interessante groep. De groep wordt (helaas) vaak ingedeeld bij het 'a-politieke' salafisme, omdat men dat enkel maar beweerd te zijn. Moskeeën als Elfurqan in Eindhoven, as-Sunnah in Tilburg en as-Sunnah in Den Haag schaar ik onder deze noemer. De meest interessante is misschien wel de Haagse as-Sunnah-moskee. Daar wenste imam Fawas zo'n 15 jaar geleden Van Gogh en Ayaan ernstige ziektes toe, en er werd geld ingezameld voor de jihad in Tsjetsjenië. Fawas werd later uit de moskee gegooid, en Abou Ismail zou de nieuwe imam worden. De moskee ontving bakken subsidie en mocht tijdens Oud & Nieuw de Haagse politie bijstaan in het patrouilleren door de achterstandswijken. Het bizarre van dit verhaal is, is dat de as-Sunnah-moskee een traditie claimt te volgen van de eerste generaties moslims. Hoe kan een groep die teruggrijpt naar 1300 jaar geleden, opeens binnen 10 jaar van gedachtegoed veranderen? De as- Sunnah-moskee heeft deze verandering nooit hoeven te verklaren. Men claimde verandering, onthield zich van publiekelijke uitspraken en acties, en kreeg het volle vertrouwen van de seculiere gemeente Den Haag. Ongekend naïef. En whats next? Een katholieke kerk die het verkeer gaat regelen? Extravert politiek salafisme Dit is de club waar ik zelf in heb gezeten. De bekendste groepen van deze substroming zijn het Belgische Shariah4Belgium en het Nederlandse 'Straatdawah'. Shariah4Belgium zou herhaaldelijk de (internationale) media halen door debatten te verstoren, op straat te prediken en de jihad op alle mogelijke manieren te steunen. Dit is het type salafisme van al-Qaida en IS. Men verwerpt de democratie en de overige moslimgroeperingen, waaronder andere typen van salafisme. Zelfs de stad Mekka zou liggen in 'dar al kufr' het gebied van de ongelovigen. Het kenmerk van de groepen is dat zij zichzelf filmen en de media opzoeken, en daarbij tot de juridische max eerlijk zijn over hun opvattingen. De introverte politieke salafisten zien hierin enkel kans op ijdelheid en het bedreigen van de lange termijn-plannen, die veel beter in de luwte kunnen worden voltrokken. Introvert politiek salafisme Inhoudelijk hetzelfde gedachtegoed als het extraverte politiek salafisme. Men ziet de jihad als middel om een islamitische staat te vestigen. Men kan zich daarbij meer tot de weg van IS of al-Qaida aangetrokken voelen. Deze groep ziet het filmen van haar daden en lezingen, en het participeren aan de media als overbodig. Bij de groep vertrokken jihadisten uit Delft en Zoetermeer ging het om introverte politiek salafisten, en hadden dan ook tot kort voor het uitreizen hierdoor een duidelijk meningsverschil met de Haagse groep (straatdawah). Turks politiek salafisme Eigenlijk is deze groep ook introvert politiek salafistisch, maar men verschilt duidelijk van de andere politieke salafisten door een mildere kijk op takfir en een veel sceptischere houding naar het strijdtoneel in Syrië. Ook etnisch is er een duidelijk verschil met de ander groepen. Daar waar de andere politieke salafisten voornamelijk bestaan uit Marokkanen en bekeerlingen, gaat het bij deze groep grotendeels om Turken. Zij zijn zeer goed georganiseerd en veel pragmatischer dan alle andere politieke salafisten. Ze zijn met name actief in Nederland, Duitsland, Bosnië en Turkije zelf. In Nederland en Duitsland schuiven ze bekeerlingen als Pierre Vogel naar voren, terwijl men zelf op de achtergrond blijft. De gedachte hierachter is dat autochtonen makkelijker iets aannemen van een bekeerling dan van een allochtoon. Of het zo werkt is een tweede, maar zo'n manier van denken toont wel aan dat deze groep filosofeert over wat het meest effectief is voor de verbreiding van de islam in West- Europa. Hiermee onderscheiden ze zich duidelijk van de andere politieke salafisten, die zich meestal met een gestrekt been profileren in de samenleving. Ichwaani salafisme Dit zijn de salafisten die zich scharen onder de politieke beweging van Ichwaan ul Muslimeen. Zij staan open voor de democratie, zij het wel om middels die praktische weg de islamitische gemeenschap een stem en dus enige macht te verschaffen. Deze salafisten vallen naast de andere typen salafisten op vanwege hun pragmatisme en relatieve pluralisme. Takfir Salafisme Deze groep is klein, en liet zich met name in Brussel en Den Haag zien. Voor hen is eigenlijk iedereen ongelovig behalve letterlijk de eigen leden van de groep. Zelfs de bekende politieke salafist Abou Imraan (die zelf ook niet terugdeinst van een takfiertje meer of minder) sprak zich uit tegen deze groep. Als het om deze groep gaat is de 'Nike'-anekdote heel bekend. Deze salafisten zouden geen Nike-schoenen willen dragen, omdat 'Nike' een Griekse (af)God is. Dit is tekenend voor hun radicale naleven van het monotheïsme, maar het vermijden van Nike-schoenen kwam ook voor onder de leden van de politieke salafisten. Black Muslims In Amerika zijn er een aantal groepen van de zogenoemde 'black Muslims'. Het gaat dan om (semi)-islamitische bewegingen die willen teruggrijpen op de Afrikaanse identiteit en de Islam daarin zien als primaire religieuze identiteit. Het gaat om hierbij om groepen als de Nation of Islam, Moorish Science Temple of America, Five Percent Nation, Mickey Cobra's, en de United Nation of Islam. De bekendste is de Nation of Islam, met beroemde leden als Malcolm X en Muhammad Ali. Ook in Europese landen als Engeland en Frankrijk heeft deze beweging van zich laten horen. In Nederland is er geen Nation of Islam te bekennen. Wat we echter wel hebben is een groep negroïde moslims die zich in de Bijlmer verzameld hebben rond een West-Afrikaanse moslim geleerde. Net als bij de Amerikaanse 'black Muslims' staat deze groep sceptisch naar andere etniciteiten. Men wordt niet zomaar toegelaten tot deze groep. Er is een andere groep van veelal negroïde moslims geweest, die samen in een huis woonden in Den Haag en daar geld inzamelenden om later gezamenlijk in Medina te kunnen gaan wonen en aldaar een religieuze studie te volgen. Hier ging het om reguliere soennieten met zelfs een politiek salafistische inslag, die zich als donkere moslims verzameld hadden, omdat deze groep gediscrimineerd zou worden onder de overige moslims. Het project is nooit gerealiseerd en de groep is later uit elkaar gevallen. Liberale moslims Het etiket van 'liberale moslims' wordt door een flink aantal islamitische groeperingen geclaimd. Vaak ten onrechte, voor het halen van een roomblank voetje bij autochtoon Nederland. Maar er zijn ook oprechte liberale moslims. Denk aan de moslims achter de website nieuwemoskee.nl. Moslims als Arnold Yasin Mol en Abdulwahid van Bommel leveren op hun eigen manier een interessante bijdrage aan een liberale islam in Nederland, waarbij eerstgenoemde bijvoorbeeld Amina Wadud naar Nederland haalde. Op de korte termijn is deze beweging nog niet opgewassen tegen de orthodoxere krachten des islaams in dit land. Maar het is wel een beweging die zich, zeker in het geval van Arnold Yasin Mol, verklaard vanuit de regulier soennitische bronnen, waardoor ze de andere moslims wel aanpreken op grond van de voor hen gezaghebbende teksten. De in Oostenrijk woonachtige liberaal islamitische prediker Adnan Ibrahim heeft ook een schare volgers in dit land. Homoseksuele moslims In Amsterdam komt er een groep 'queer Muslims' samen die hun islambeleving verenigen met hun seksuele geaardheid. De groep staat uiteraard liberaal in het geloof. Historische groepen - Morisco's in Amsterdam Tijdens de gouden eeuw is er waarschijnlijk een moskee geweest in Amsterdam, van de uit Spanje gevluchte Morisco's. Deze Morisco's zijn later naar islamitische landen getrokken. Dit zou dan de eerste moskee van Nederland zijn geweest. - Moskee van Mohammed Ali van Beetem In de jaren 30 van de vorige eeuw pleitte de Nederlandse bekeerling Mohammed Ali van Beetem voor een Nederlandse moskee in Den Haag. Deze zou de Indonesische gemeenschap in Nederland moeten gaan dienen, en een handreiking zijn naar de Indische kolonie. Pas na zijn dood zou er een moskee komen in Den Haag; de Mubarak-moskee van de Achmadiyyah gemeenschap. Tijdens zijn leven had van Beetem het wel voor elkaar gekregen dat de moslims van gemeente Den Haag een hoekje kregen van de algemene begraafplaats, als moslim begraafplaats. - Molukkers in Friesland In de jaren 50 kwamen de Molukse ex-KNIL soldaten naar Nederland. Later werden er aparte kampen opgericht voor de islamitische Molukkers, zodat zij hun spijswetten, rituelen en gebeden konden uitvoeren. Hier werd, pal na de realisatie van de Achmadiyyah-moskee in Den Haag, een soennitische moskee gebouwd.