Geenstijl

De volksvertegenwoordigers die tegenwoordig namens de VVD zitting nemen in het parlement noemen zichzelf weliswaar liberaal maar zijn in de praktijk belangenbehartigers van het bedrijfsleven. Dat was vroeger anders. Er is een tijd geweest dat het liberalisme (het politieke gedachtegoed van de negentiende-eeuwse bourgeoisie) de drijvende kracht was achter talloze revoluties die wereldwijd de weg vrij zou maken voor democratische ontwikkelingen. Nadat Napoleon Bonaparte definitief was verslagen door geallieerde legers in de slag bij Waterloo (1815) volgde in Frankrijk een periode die bekend staat als de Franse Restauratie. Tijdens de Restauratie bestegen de jongere broers van de onthoofde Lodewijk XVI – te weten Lodewijk Stanislaus Xaverius (1755-1824) en Karel Filips (1757-1836) – de Franse troon als respectievelijk Lodewijk XVIII en Karel X. Lodewijk XVIII zag in dat de tijden waren veranderd en respecteerde de door de geallieerden opgelegde persvrijheid. Karel X was echter hardleers, maar vergiste zich in de binnenlandse politieke krachtsverhoudingen toen hij tóch probeerde censuur in te stellen. In 1830 brak zodoende de zogenaamde Julirevolutie uit en werd Karel X verjaagd. Zijn opvolger koning Lodewijk Filips I (1773-1850) – afkomstig uit een andere adellijke familie dan zijn voorgangers – werd met enthousiasme door de bourgeoisie begroet omdat hij aangaf open te staan voor democratische hervormingen, zoals uitbreiding van het stemrecht. Desondanks ging het onder ‘burgerkoning’ Lodewijk Filips helemaal mis. Daar zijn een aantal redenen voor aan te geven – denk aan hongersnood en economische rampspoed – maar ook het traineren van de beloofde hervormingen en pogingen tot persbreidel speelden een rol. In 1848 kwamen arbeiders en bourgeoisie gezamenlijk in opstand en zag Lodewijk Filips zich genoodzaakt naar Groot-Brittannië te vluchten. Na de revolutie van 1848 werd Frankrijk voor de tweede keer een republiek. Bovenstaande spotprent Le trône brulé toont een sleutelmoment uit de revolutie van 1848: het verbranden van de Franse troon.

Geinig detail Aan het einde van de achttiende eeuw vond een belangrijke technologische vernieuwing plaats: de uitvinding van de lithografie (steendruk). Spotprenten konden voortaan in hoge oplages worden gedrukt, waardoor de kostprijs veel lager werd. Als gevolg hiervan ontstonden in Frankrijk de eerste satirische tijdschriften – zoals bijvoorbeeld het in 1830 opgerichte La Caricature – die geliefd waren bij de bourgeoisie. Toen de hoofdredacteur van La Caricature Charles Philipon (1806-1862) in 1831 terecht moest staan wegens het beledigen van koning Lodewijk Filips werd via Les Poires, een extra editie van het tijdschrift Le Charivari, geld bijeengebracht voor de verdediging van Philipon. Les Poires, met de metamorfose van Lodewijk Filips tot peer, zou een belangrijke bijdrage leveren aan de ondergang van de koning. Dat satire uiterst effectief kan zijn, blijkt wel uit het roemloze einde van Lodewijk Filips. Na het verschijnen van Les Poires was de verwijzing naar een peer – in het Frans ‘poire’, wat bovendien ook ‘sukkel’ betekent – voldoende om te weten dat het de koning betrof. Na de vlucht van Lodewijk Filips naar Groot-Brittannië werd dat in spotprenten dan ook nog eens breed uitgemeten. Onderstaand La poire tapée, wat zoiets als 'de gebakken peer' betekent.