Geenstijl

Noem een kantelmoment in de westerse geschiedenis en het ging er in het publieke debat uiterst onfatsoenlijk aan toe. Zo ook tijdens de Glorious Revolution, een hier minder bekende maar desalniettemin buitengewoon belangrijke gebeurtenis in de Engelse geschiedenis. Nadat de Reformatie in geheel Europa had geleid tot verdeeldheid langs religieuze lijnen, werden godsdienstige kwesties ook onderdeel van machtspolitiek. Met name onder de katholieke koning Lodewijk XIV (1638-1715) ontwikkelde Frankrijk zich in de tweede helft van de zeventiende eeuw tot een oorlogszuchtige natie. In de Vaderlandse Geschiedenis betekende dat in 1672 een Franse inval – compleet met brandschatten, plunderen en verkrachten – die onder leiding van de protestantse stadhouder Willem III van Oranje-Nassau (1650-1702) ternauwernood werd afgeslagen. Willem III groeide daarna uit tot een even formidabele als onverzoenlijke tegenstander van Lodewijk XIV en hij maakte in 1688 dan ook handig gebruik van interne politieke onrust om met behulp van een enorme Nederlandse invasievloot de onpopulaire, katholieke Jacobus II – koning van Engeland, Ierland en Schotland – van de troon te stoten.

Deze Glorious Revolution was om twee redenen van groot belang. Ten eerste kreeg Lodewijk XIV onder ‘King Billy’ – Willem III staat als zodanig bekend in de Engelse geschiedschrijving – de gezamenlijke militaire macht van Engeland en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden tegenover zich. Maar, belangrijker nog, Willem III erkende in 1689 de macht van het Engelse parlement middels de Bill of Rights. Daarmee werd de basis gelegd voor de huidige parlementaire democratie in Engeland, een bestuursmodel dat de Engelsen nog altijd zó belangrijk vinden dat ze onlangs uit de naar despotisme riekende EU zijn gestapt. Belangrijk onderdeel van Willems succes in Engeland was diens propagandacampagne, waaronder de hoogst onfatsoenlijke en polariserende spotprenten van de Nederlandse graficus Romeyn de Hooghe (1645-1708). Een goed voorbeeld daarvan is de spotprent Les Monarches Tombants uit 1689 met als centraal thema de val van Jacobus II en de (verondersteld) wankele positie van Lodewijk XIV. Het tafereel toont een geblinddoekte Jacobus II (4), zijn vrouw Maria van Modena (5) en de kroonprins (6) die van een eenhoorn (7) – in de heraldiek het symbool voor Schotland – worden geworpen. In de linkerbovenhoek van de prent is de Duitse stad Heidelberg te zien die in opdracht van Lodewijk XIV werd platgebrand. Rechts krijgt de op een globe gezeten Zonnekoning Lodewijk XIV (2) – met Turkse tulband, een verwijzing naar Frans gekuip met de Ottomanen – voor straf een darmspoeling van een Hollandse matroos (1). Een Engels parlementslid (3) houdt en passant Lodewijk XIV een sinaasappel (symbool van het Huis van Oranje-Nassau) voor en in het midden vluchten katholieken in blinde paniek weg. Op de achtergrond wordt Willem III tot koning gekroond terwijl, rechts daarvan, Engelsen te paard toekijken. Geinig detail 1 Tegenwoordig is het heel gewoon, maar Romeyn de Hooghe was de eerste die in spotprenten op de man speelde en zelfs vorsten belachelijk maakte. Het gerucht dat de Engelse kroonprins niet door Jacobus II zou zijn verwekt maar door een molenaar werd door Romeyn de Hooghe in spotprenten breed uitgemeten. Vandaar dat de als meisje aangeklede kroonprins – dat was destijds gebruikelijk – in Les Monarches Tombants is afgebeeld met een speelgoedmolentje. Geinig detail 2 De strijd tussen Lodewijk XIV en Willem III speelt een belangrijke rol in de schitterende televisieserie Versailles die op dit moment door BBC 2 wordt uitgezonden. Geinig detail 3 Meer grappen en grollen over de heilzame effecten van een darmspoeling hier. Geinig detail 4 Willem III van Oranje-Nassau was in militair opzicht veel succesvoller dan Napoleon Bonaparte en Adolf Hitler. Vooral de maandenlange bezetting van Londen door Nederlandse troepen is een leuk weetje waar onze Engelse vrienden niet graag aan herinnerd worden. Kris Wellen Aflevering 2 in onze Collage Tour Zomerreeks over cartoons door den eeuwen heen. 1. GS Collage Tour - Aflevering 1: Kantelmomenten