Geenstijl

GeenStijl Historisch Verantwoord! We hebben een zomercolumnist weten te strikken met een bijzondere reputatie op het gebied van cartoons & spotprenten. Deze zomer is Kris Wellen onze eenmans interredactionele werkgroep cartoonduiding, om te laten zien dat het jankeballen over 'kwetsende cartoons' van nu, volstrekt verbleekt bij de hardheid, scherpte en ferme beledigingskracht van historische cartoons over slavernij, religie, koningshuizen en de vrijheid van meningsuiting. Klas, pak een kladblok en je kleurpotloden. We gaan weer wat leren vandaag! Ditmaal gaat het over dierenbeulerarij. In bovenstaande prent First Stage of Cruelty uit 1751 worden diverse vormen van dierenmishandeling getoond. Alle personen – op één na – beleven plezier aan het martelen of kwellen van dieren. Hoofdpersoon Tom Nero mishandelt – ondanks smeekbedes van de eigenaar – een hond met een pijl. De wanhopige hondenbezitter is de enige die compassie toont met een dier. Naast het mishandelen van de hond toont de prent: het uit het raam gooien van een kat voorzien van varkensblazen; het met de staart optakelen van twee katten; cock throwing, oftewel een stok naar een haan gooien; een gevecht tussen hond en kat; het vastbinden van een bot aan een hondenstaart en tenslotte het uitbranden van vogeloogjes. De crux van de prent zit in het feit dat alle personen kinderen zijn. Hogarth lijkt hiermee te willen zeggen dat de mens van nature slecht is en beschaving moet worden aangeleerd.

Onder invloed van Verlichtingsfilosofen veranderden in de achttiende eeuw opvattingen over godsdienst, kunst, wetenschap, politiek en wat niet al. Het is de periode waarin ideeën over burgerrechten, het gelijkheidsbeginsel en de rechten van de mens worden geformuleerd. Tegelijkertijd gaat men ook nadenken over de wijze waarop men met dieren omgaat. De Engelse kunstenaar William Hogarth (1697-1764) maakt in zijn beroemde, vierdelige serie gravures getiteld Four Stages of Cruelty duidelijk dat het mishandelen van dieren verwerpelijk is. Sterker nog, in Hogarths optiek vormt het de opmaat tot criminaliteit. Tom Nero, de hoofdpersoon in Four Stages of Cruelty, verwordt van dierenkweller tot moordenaar en eindigt in de vierde prent als geëxecuteerde misdadiger op de snijtafel van hooggeleerde anatomen. John Bull, baited by the dogs of excise In bovenstaande spotprent van de beroemde Engelse cartoonist James Gillray uit 1790 wordt de draak gestoken met het heffen van belasting (excise) op tabak. Engeland wordt hier gerepresenteerd door een stier (bull), een verwijzing naar het symbool van de natie John Bull. Minister-president William Pitt gaat de reeds geblinddoekte, gemuilkorfde en geketende stier nog verder in zijn bewegingsruimte beperken terwijl de stier wordt aangevallen door antropomorfe vechthonden die voor tijdgenoten herkenbaar zijn als bondgenoten van Pitt. Rechts staat George Rose, een goede vriend van William Pitt, op een ladder. Linksonder ligt waakhond Edward Thurlow – lid van de oppositie en dus een politieke vijand van Pitt – op een hoop tabaksbladeren. De spotprent John Bull, baited by the dogs of excise laat zien dat bull-baiting in 1790 nog altijd een gewone zaak is. Wetgeving om het mishandelen van dieren de kop in te drukken kwam in Engeland moeizaam tot stand. Eeuwenoude tradities bleken taai en zowel de onderklasse als de adel genoten van bloodsports. Hanengevechten waren populair, maar ook varianten op gevechten met honden als badger-baiting, bear-baiting, bull-baiting, donkey-baiting, duck-baiting, hog-baiting en rat-baiting. Gokken op de uitkomst maakte bloodsports extra aantrekkelijk. Dankzij de inspanningen van een organisatie als de in 1824 opgerichte Society for the Prevention of Cruelty to Animals kwam in 1835 wetgeving tot stand die baiting verbood. Geinig detail Een uitzonderlijk populaire bloodsport was de strijd op leven en dood tussen apen en vechthonden. Jacko the Macacco verwierf eeuwige roem. De aap won naar verluidt veertien keer van een vechthond maar moest uiteindelijk – waarschijnlijk in 1821 – zijn meerdere erkennen in de teef Puss.