Vlucht MH17 is neergeschoten met een BUK-raket die vanuit Rusland naar Oost-Oekraïense separatisten is gebracht. De raket is afgeschoten vanaf een veld dat in de zomer van 2014 in handen was van pro-Russische rebellen. Daarna is het wapen terug naar Rusland gereden. Dat heeft het Joint Investigation Team vandaag bekend gemaakt naar aanleiding van hun onderzoek. Uit tapgesprekken die het JIT heeft ganalyseerd, blijkt dat de BUK "besteld" werd. Het JIT beschikt over tapgesprekken van Russen die praten over de BUK, zowel voor als na de ramp. Er zijn honderd "betrokkenen" in beeld bij het onderzoeksteam, dat benadrukt dat het niet automatisch allemaal verdachten zijn. Wel blijkt uit alles dat het Ze Rusjuns zijn geweest, en dat Oekraïne hoe dan ook geen blaam treft. De Russen beweren inmiddels op hun beurt dat Oekraïne het bewijsmateriaal heeft vervalst, dat Rusland zelf buiten het onderzoek werd gehouden en dat het allemaal een "bad joke" is. Maar dat zijn ze zelf natuurlijk ook met hun steeds wisselende verklaringen, dus dat is nogal pot/ketel - al zegt het JIT wel dat de laatste versie van het Russische verhaal "niet strijdig" is met hun eigen bevindingen. De perspresentatie van vanmiddag is hierboven integraal terug te kijken (dankzij Russia Today, lol). Onze eigen staatsomroep zapte zelf overigens na een paar persvragen al weg, toevallig net toen wat Russische journalisten (of trollen) in de zaal vragen gingen stellen. De complete presentatie van het JIT en de daarin gebruikte video's staat ook op de website van het Openbaar Ministerie. Hieronder nog wat losse eindjes die ons opvielen. Kritiekpunten op het onderzoek Hoewel de perspresentatie solide was, en ditmaal gelukkig niet zo vreselijk theatraal als in oktober 2015 met de OVV en dat dramatisch verlichte wrak, hebben we niet zo gek veel nieuws gehoord. BUK was bekend, dat ie Russisch zou zijn ook, en dat het ding heen en weer gereden werd, hadden we ook al eerder gehoord en gelezen. Wat dat betreft is de lijn van zowel OVV als Bellingcat (!) goed gevolgd door het JIT. Toch zijn er nog onbeantwoorde vragen. 1. Wat was het doelwit? Zo beweert het JIT dat er nu wél met de luchtverkeersleiders van dienst is gesproken (dat heeft de OVV destijds niet gedaan) en ook dat er voldoende radarbeelden beschikbaar waren, zowel van de Russen als van Oekraïne, om solide conclusies over het lot van MH17 op te baseren. Onder andere dat er volgens hun zeggen géén tweede toestel bij MH17 vloog. Maar de vraag blijft toch staan: waar wilden, of dachten, de daders op te schieten? Natuurlijk, dat is een vraag die alleen de daders zelf kunnen beantwoorden, maar dat neemt niet weg dat het JIT hem zelf ook mag opwerpen. Vooral omdat de tapgesprekken die het JIT liet horen, overduidelijk suggereren dat er zwaar luchtgeschut besteld werd om tegen Su-25 straaljagers in te zetten - niet om een commerciële airliner mee uit de lucht te knallen. Het verschil in shape, size & speed tussen die dingen is groot - hoe maak je dan toch die vergissing? 2. Dubieuze SBU-taps De bron van de tapgesprekken is, zo werd pas duidelijk na een vraag van de in de zaal aanwezige Joost Niemöller, de Oekraïense geheime dienst, de SBU. Hieronder het gesprek waarin een BUK "besteld" wordt vanuit separatistische hoek: Er zijn in totaal 150.000 opgenomen telefoongesprekken beluisterd. Kwamen die allemaal van de SBU? Zo ja, hoe betrouwbaar zijn die, aangezien Oekraïne overduidelijke politieke belangen heeft bij Rusland als dader. In de beste ouwe Sovjet-tradities zijn ze in Oekraïne ook niet vies van een propagandaspelletje meer of minder - zeker in oorlogstijd. En is het niet vreemd dat de Oekraïense afdeling van het JIT gerund wordt door Vasyl Vovk, die zelf SBU'er is? (bron) Het JIT-verhaal leunde vandaag sterk op die SBU-taps, en ook op het sporenonderzoek van Bellingcat - waarvan baas Eliot Higgins voor een NAVO-filiaal werkt. Zonder te willen zeggen dat ze ongeloofwaardig zijn, of ongelijk hebben: het proeft toch een beetje als slagers die hun eigen vlees keuren - en daarom blijft een kritische houding naar het onderzoek noodzakelijk.

Op persconferentie #MH17 was ik de enige die vroeg: Waar komen aftgetapte telefoongesprekken vandaan? Antw: Oekaïense geheime dienst.

— Joost Niemoller (@JoostNiemoller) 28 september 2016

3. Het open luchtruim Laten we aannemen dat de taps echt zijn en niet, zoals de Russen meteen roepen, bewerkt of gefabriceerd. Dan is de diplomatieke briefing van 14 juli 2014, waarin Kiev waarschuwde voor mogelijk zwaar (Russisch) luchtafweergeschut in het oosten van Oekraïne, wederom relevant. Het JIT liet vanmiddag alleen een tapgesprek van 16 juli horen, maar wie zegt dat er vóór die datum niet ook over BUKs is gebeld, en dat de SBU dat opgevangen heeft in 1 of meer van de 150.000 gesprekken? Kiev besloot niet voor niets om andere landen te waarschuwen voor mogelijke gevaren, in een briefing waar Nederland bij was, maar niets mee gedaan werd. Rutte heeft het bestaan ervan zelfs met opzet verzwegen, tot VPRO Argos het document boven water haalde (volledige tijdlijn). De informatiepositie van Nederland vóór 17 juli 2014 blijft volstrekt onbesproken bij het JIT. Maar ook de rol van Oekraïne is weer im Frage: Waarom sloot Kiev het (commerciële) luchtruim sowieso niet, als ze via die telefoontaps wisten dat er om BUK-installaties werd gevraagd? Wat dééd MH17 daar nog?

@BartNijman Vreemd is dat de BUK werd afgeluisterd (SBU ?), dus men wist SAM aanwezig=> luchtruim niet gesloten, en geen MIL vliegers?

— Robert Mieremet (@RMieremet) September 28, 2016

4. De rechtszaak Er zijn 100 betrokkenen "in beeld" bij het JIT, met naam en toenaam. Maar er is nog steeds niks bekend over aanpak en invulling van een eventuele rechtszaak, mocht het er ooit van komen Is er een plan voor de vervolging? Wie gaat die betrokkenen, of verdachten, ondervragen? Waar, in welke rechtbank, in welk JIT-land? Rusland heeft medewerking beloofd, via een resolutie in de VN Veiligheidsraad, maar er is - of lijkt - nog helemaal niets geregeld te zijn inzake strafvervolging. Wanneer denkt het OM daar helderheid over te hebben?

@PieterOmtzigt pic.twitter.com/gYbFJV3gyw

— Ernst Lissauer (@ErnstLissauer) September 28, 2016

Conclusie: Het JIT-onderzoek legt wat puzzelstukjes dichter en strakker tegen elkaar. Eerder geconcludeerde conclusies worden harder en aannemelijker. Dat de BUK Russisch was, is nagenoeg waterdicht aangetoond, dankzij maar ook ongeacht Bellingcat. Maar de bron van de taps is tainted, de stelligheid waarmee het JIT geen nieuwe/andere (primaire) radarbeelden nodig zegt te hebben is opvallend, het uitblijven van een vervolgingsplan is zorgelijk en de rol van Oekraïne zou met meer bedachtzaamheid bekeken moeten worden dan het JIT nu lijkt te doen. Hoewel MH17 alle schijn heeft van een bijzonder ongelukkige samenloop van omstandigheden (genegeerde briefings, onterecht open gehouden luchtruim, target lock op het verkeerde toestel, blunders, fouten en fuckups van alle betrokkenen), zou het spreekwoord 'waar twee vechten, hebben er twee schuld' wat minder eenzijdig op Moskou, en dus ook wat kritischer op Kiev geprojecteerd moeten worden.

Rol Oekraïne (o.a. open laten luchtruim) volledig genegeerd in #MH17 JIT rapport.

Heeft Oekraïne misschien haar vetorecht gebruikt?

— Niemands Knegt (@NiemandsKnegt) September 28, 2016

In de ruim twee jaar sinds MH17 werd neergehaald, hebben we nog niet één keer een overtuigende perspresentatie gezien die niet overliep van georkestreerde emotie waarbij vorm boven inhoud ging. Om over de aanhoudende politieke draaikonterij rond de Onderste Doofpot maar te zwijgen. MH17 is een internationaal wespennest van geopolitieke belangen en de 298 slachtoffers liggen daarbij vooral enorm in de weg. We zien het kabinet Rutte II al jarenlang geniepig doen rond het dossier, we krijgen nauwelijks medewerking uit "bevriend" Oekraïne (geen primaire radarbeelden, geen toegang tot luchtverkeersleiders voor hun getuigenissen, veranderende verklaringen over radarstations die uit stonden of toch vernietigd waren op 17/7/2014), de Amerikanen zwijgen gewoon helemaal en de Russen strooien steeds iedereen zand in de ogen - met als dieptepunt het vertoon van afgelopen maandag, waarin Moskou doodleuk haar eigen verklaringen veranderde aan de hand van "plotseling opgedoken" radarbeelden. Vandaag is het Joint Investigation Team aan de beurt. PR-bureau NOS, waar dinsdagavond de eerste details al strategisch uitlekten, levert het programmaboekje voor vandaag. In Jip en Janneke-taal. Het JIT gaat vertellen waar de (Russische) BUK-raket precies vandaan kwam, maar nee, ze weten nog steeds niet wíe er op de rode knop drukte op die noodlottige dag. Dus of we echt wijzer worden vandaag, is nog maar de vraag. Niet voor niets neemt het gemor toe nadat ook EU-akela Feekseriekje Mogherini niet thuis gaf: steeds meer mensen beginnen nu om actie te eisen (zie Omtzigt-tweet onder + dit bericht). Desalniettemin stemmen we live af op NPO STAATSRADAR. Spannend. Instant Update: JIT: 'Het was een Russische BUK, die na de daad terug naar Rusland is gesleept, en er zijn 100 verdachten in beeld'. Update: JIT heeft tapgesprekken waaruit blijkt dat er op 16 juli 2014 een BUK 'besteld' werd in de regio Donetsk.

Pro-Russian seperatists requesting a Buk on July 16th 2014 pic.twitter.com/P0uHvEmtBt

— Eliot Higgins (@EliotHiggins) September 28, 2016

JIT: Buk is afgevuurd vanaf landbouwveld in Pervomasjk, gebied dat in handen was van de separatisten. #MH17

— Jeroen Stans (@JeroenStans) September 28, 2016

Europarlementariërs uit Nederland, Duitsland, België en Polen vragen EU commissie wat zij (niet) doet om MH17 radar te verkrijgen: (1) pic.twitter.com/mwpEV1AB8e

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) September 27, 2016

MH17 update. Vorige maand schreven nabestaanden van de aanslag een brief aan EU-commissaris Feekseriekje Mogherini, met het verzoek om in vredesnaam wat druk te zetten op de internationale leiders van Oekraïne, Rusland en Amerika die zich achter kulsmoesjes verschuilen om geen openheid van radarbeelden te geven. Nou, het mag geen verrassing heten dat Mogherini zichzelf ook achter kulsmoesjes verbergt en de vlucht naar voren neemt in haar antwoord: we moeten gewoon dit soort rampen 'in de toekomst voorkomen'. Joe, bedankt voor niks, Feeks. De nabestaanden zijn "enigszins teleurgesteld" en hebben gewoon een nieuwe brief (pdf) getikt. Ondertussen gebeurt er aan de zijde van Moskou iets mafs: Rusland beweert "ineens" radarbeelden opgedoken te hebben. Da's een hele toevallige timing, aangezien het Joint Investigation Team op 28 september met een update komt. Het is ook een heel mal bericht, omdat de Russen altijd beweerden geen originele beelden meer te hebben, alleen video van een radarscherm. En nu ineens toch primaire beelden - wat onmiddellijk twijfel zaait over de echtheid of geloofwaardigheid. Hier het bronbericht van de Ruski's en ook onze eigen Staatsomroep heeft een uitgebreid artikel. De Nationale Omtzigtman zit er natuurlijk ook meteen weer bovenop - na de breek de Kamervragen die hij samen met D66 stelt.

Klein maar opvallend MH17-dingetje. De Raad van Europa, een soort EU-overstijgende vergadering van wijze oude ombudsmannen, kwam bijeen over De Situatie in Oekraïne. De Raad sprak zorgen uit over mensenrechten, gevechtshandelingen en blijvende oorlogsdreiging in het land en stelde een resolutie met juridische voorstellen op. Tuurlijk, allemaal bla bla van fijnschrijvende toga-praters versus gewapende camouflageplakken in de echte wereld. Maar één klein, bijna verborgen puntje in de resolutie (pdf) sprong ons in het oog: "15. The Assembly is deeply worried about the lack of progress in the international investigation into the MH17 downing in Donbass." Hee. Dat gaat niet over de situatie in Oekraïne. Dat gaat over het handelen van Den Haag! Nederland is immers de baas van het Joint Investigation Team, dat onderzoek doet naar MH17. Een onderzoek dat met argusogen gevolgd wordt door de Raad van Europa, die vindt dat er 'te weinig vooruitgang' in zit. Begrijpelijk ook, als je alleen al naar de afgelopen week kijkt: nabestaanden smeken de EU om hulp bij het opvragen van de radarbeelden, waar Rutte maar niet achteraan gaat. Media moeten naar de rechter om openheid bij de regering af te dwingen. En Rutte II is ondanks beloftes en toezeggingen nog niet eens begonnen met het aanleggen van een MH17-archief, waardoor politiek onderzoek en (historische) reconstructie wordt belemmerd. De resolutie van de Raad van Europa heeft geen directe gevolgen. Maar punt 15 toont wel aan dat ook op internationaal niveau het vertrouwen in Rutte's onderzoekskwaliteiten tot "diepe zorgen" leiden. Waarvan akte.

Zeer zorgwekkend voor MH17 archief: emails van assistent Opstelten 2014 blijken al gewist. (2)

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) September 1, 2016

Aan de ene kant gloort er openheid in het MH17-dossier, nu de rechter MinPres Rutte heeft gedwongen om in actievere openbaarmaking van stukken te voorzien. Maar in de schaduw van die documentenstroom schuilt een nieuwe doofpot: de archivering van MH17. Of liever, het uitblijven daarvan. De Rijksoverheid is namelijk nog niet aan een MH17-archief begonnen, ondanks het feit dat de vliegramp in april 2016 - ook al rijkelijk laat overigens - is aangemerkt als zogenaamde 'hotspot'. En iedere dag dat het langer duurt voor de inrichting van een MH17-archiefkast begint in het Nationaal Archief ('Het nationaal geheugen van de overheid'), wordt onderzoek en (politieke) reconstructie achteraf moeilijker.

In het voorwoord van de Handreiking (pdf) van het Nationaal Archief over de archivering van gebeurtenissen staat te lezen: "[W]ij als overheden zijn verplicht burgers in staat te stellen om overheids-handelen te kunnen reconstrueren. In een democratie moet een overheid op elk moment verantwoording kunnen afleggen over haar beslissingen en afwegingen. Archieven dragen bij aan een transparante overheid." Maar zoals uit de tweet hierboven blijkt, wordt dat in het geval van MH17 lastig als er nu al emailboxen blijken te zijn gewist van voormalige assistenten van voormalige VVD-ministers, voordat er überhaupt een archief over de aanslag is aangelegd. Dit feit is bekend geworden tijdens de bonnetjesaffare rond Cees H, toen een 'restore' van de verdwenen mailbox niets uithaalde in een zoektocht naar aantekeningen van VVD Kamerlid (nu dus minister) Van der Steur. In die mailbox moet ook MH17-materiaal gezeten hebben. Notulen, overleg, documenten, informatie. Daar herinnert Omtzigt de minister nu aan in Kamervragen van het CDA (vraag 6) over het uitblijvende MH17-archief.

MH17 is tot 'hotspot' benoemd, maar niet uitgevoerd Screenshot uit de Handreiking met daarin de definitie van een hotspot die voor snelle archivering in aanmerking komt. MH17 wordt zelfs expliciet genoemd als typisch voorbeeld van een hotspot. Maar: pas in april van dit jaar is MH17 tot hotspot benoemd door een projectgroep van onder andere betrokken ministeries (V&J, BuZa, AZ), inlichtingendiensten en de OVV (zie antwoord op vraag 24). En dat met een dossier dat toen al bijna 2 jaar bestond en dat met grote onduidelijkheden, ontwijkend gedrag en politieke geheimzinnigheden is omgeven. Erger nog: pas volgend jaar zal het Nationaal Archief aan de slag gaan om een index aan te leggen, in april 2017. Ná de verkiezingen dus: "Het komende jaar wordt gebruikt om samen met het Nationaal Archief en de archiefvormers praktische werkafspraken te maken om de index te realiseren. Deze index is nu nog niet beschikbaar." Er is dus nog geen enkel MH17-document gearchiveerd. En dat is zorgelijk.

Iedereen herinnert zich nog hoe Frans Timmermans, vlak voordat hij naar Brussel vertrok, zich enorm door zijn eigen ijdele narcisme voorbij liet galopperen bij Pauw. Die stelde een kritische vraag over Timmermans' VN Veiligheidsraad-leugentje over de trouwring, en de MinBuZa verweerde de aanval op zijn ego (want zo ervoer hij dat) met een bizarre anekdote: "Durft u dat zo te zeggen? U weet dat er iemand gevonden is met een zuurstofkapje op zijn mond? Die heeft dus de tijd gehad om dat te doen?" Het was bijzonder pijnlijk, vooral voor de nabestaanden, en het leidde tot een heleboel ophef (bewuste fragment hierrr, hele gesprek daarrr). Waarom we daaraan refereren? Omdat de Rijksoverheid ein-de-lijk een heleboel wobdocumenten over MH17 heeft opgehoest. Daarin staat de waarheid: "Politie: zuurstofmasker zat niet op de mond maar rond de nek. Er zaten geen vingerafdrukken en geen dna op. Dat was de reden waarom we dit eerder niet brachten. Kans is groter dat het masker door slachtoffer niet zelf om de nek is gebracht." Daarmee is het al lang rondzingende gerucht over het ontbreken van vingerafdrukken en dna nu bevestigd. Timmermans loog. Er staat meer in de Wob-vangst. Niet alleen schmierde de MinBuZa om zijn eigen eer en ego te beschermen ten koste van de nabestaanden, er werd ook meteen een ambtelijke machine op gang gezwengeld om zijn fout te herstellen. Er wordt een voorlichtingslijn afgesproken. Nabestaanden krijgen extra psychologische begeleiding. Met OM en OVV wordt afgestemd dat de OVV het in het onderzoek opneemt (pdf, pdf). Die kwestie wordt stilgehouden. En Timmermans? Die promoveert naar Brussel. Eindelijk een beetje openheid in MH17 Wob-drama In het najaar van 2014 hebben onder andere RTL, Volkskrant en NOS apart van elkaar wobverzoeken ingediend over MH17. Keer op keer krijgen ze weigeringen. In februari 2016, ruim een jaar later, stapten zij samen naar de rechter omdat Rutte de onderste steen te zwaar op de deksel van de doofpot liet liggen: bijna alle flarden MH17 die wel werden vrijgegeven, waren met een middelvingerkleurige stift zwart gemaakt. De meeste documenten blijven geheim. Maar nu, bijna twee jaar later, heeft de rechter de regering gedwongen om eindelijk écht informatie waar alle burgers recht op hebben vrij te geven. VK maakt er een summiere samenvatting van. De NOS heeft emoties samengevoegd met ambtelijke schouderklopjes (goh, de Staatsomroep die het overheidsperspectief leidend maakt in haar berichtgeving - je verwacht het niet), maar RTL Nieuws heeft echt groot uitgepakt. Die hebben een MOETLEES RECONSTRUCTIE, waarin machteloosheid en mediacontrole de boventoon voeren boven daadkracht en politieke agressie. En omdat ze bij RTL hun online publiek wel gewoon serieus durven nemen, hebben ze alle Wobdocumenten online gezet. Het gaat immers om transparantie: MH17 Wobdocumenten File 1. MH17 Wobdocumenten File 2. Rechtszaak tegen de staat gaat door De rechtsgang ging de twee mediabedrijven en de staatsomroep om alle MH17-documenten. Die hebben ze nog niet gekregen: "De verslagen van vergaderingen van de speciale ministeriële commissie die belast was met MH17 blijven volledig geheim. Volgens de landsadvocaat zou de eenheid van kabinetsbeleid in gevaar kunnen komen, en zouden ministers in de toekomst niet meer vrijuit kunnen spreken als de stukken wel openbaar zouden worden. Deze weigering is één van de redenen voor de NOS, de Volkskrant en RTL Nieuws om de rechtszaak tegen de staat voort te zetten." Mooi zo. Die onderste steen zal niet via Rutte boven komen. Misschien wel via de rechter.

Je moet wel heel diep in de put zitten als je de Europese Unie meent te moeten inschakelen om je te helpen met een probleem. Dat zijn eindeloze praters, maar geen doeners. Toch is dat wat de nabestaanden van MH17 vandaag doen. Op voorspel van Thomas Schansman, vader van een overleden zoon die in MH17 zat, sturen 22 families uit 6 verschillende landen een brandbrief naar Federica Mogherini, de "Hoge vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid" en tevens een van de plusminus zevenvijftig vice-voorzitters. De nabestaanden willen haar hulp bij het openbreken van het MH17-dossier, met name over de ontbrekende radarbeelden. In een begeleidend mailtje schrijft Schansman aan GeenStijl: "Aanleiding is het feit dat de Nederlandse regering nog steeds zeer voorzichtig optreedt (en terughoudend moet optreden) om het gerechtelijk onderzoek niet te doorkruisen. Naar onze mening kan de EU daar wel degelijk op afstand een rol in spelen. Mevr. Mogherini wordt daarom nadrukkelijk gevraagd om in haar contacten met Rusland en de Oekraine druk uit te blijven oefenen om alle informatie, waaronder de ontbrekende radar- en satellietbeelden over te dragen aan het OM en het JIT." In de brief schrijven de families dat de radardata van onschatbaar belang is bij de opsporing van de lanceerlocatie en het vluchtpad van de BUK-raket waarmee de airliner werd neergehaald. Voorts omschrijft de brief hoe Oekraïne haar verklaring achteraf wijzigde (eerst stonden hun primaire radars uit, later beweerden ze dat ze vernietigd waren), dat de Russen hun ruwe data gewist zeggen te hebben en dat John Kerry meteen na de aanslag beweerde dat de Amerikanen alles op radar hadden, terwijl het land daarvan nog altijd niets heeft laten zien. Ook schrijven zij dat Mark Rutte, premier van het land dat het onderzoek leidt, niets wil doen om de radarbeelden op te vragen. Daarom wenden de nabestaanden zich nu tot de EU. Want Poroshenko, Poetin en Kerry gaven eerder al niet thuis, er komen alleen teleurstellende antwoorden op brieven en verzoeken, en de nabestaanden accepteren niet dat cruciale informatie wordt achtergehouden. Schansman had vanmorgen een helder verhaal op Radio 1. De gehele brief staat na de breek.

Fragment 1Vandaag over de eindeloze strijd van #MH17 nabestaanden tegen Poetin, Poroshenko, Kerry en @MinPres. pic.twitter.com/a7MCQJ39mp

— Bart Nijman (@BartNijman) August 31, 2016

Ha, daar zijn ze dan eindelijk - antwoorden op Radarvragen die Pieter Omtzigt (CDA) & Sjoerd Sjoerdsma (D66) op 11 juli al stelden aan VVD-minister Van der Steur. Het verzoek om ze binnen twee weken te behandelen, is dus niet helemaal geslaagd. Het werden er ruim 6. Enfin, ze zijn binnen dus we gaan lezen. Omtzigt en Sjoerdsma vroegen (onder andere) naar de status van het opvragen van de primaire radardata bij Rusland en Oekraïne. Uit de antwoorden van Van der Steur leren we nu voor het eerst dat het OM al in oktober 2014 (!) bij de Russen heeft aangeklopt om hun beelden (screenshot). Maar begin juli van dit jaar is een delegatie van het OM nog eens gaan vragen/smeken in Moskou, want Poetin heeft nog altijd niets op de post gedaan. Van der Steur bij vraag 8: "De Russische autoriteiten hebben eerder informatie verstrekt, maar nog niet alle vragen beantwoord. Over de openstaande vragen is nu overlegd. De Russische autoriteiten hebben hun wens om mee te werken herhaald en zijn zich bewust van de noodzaak dat de nu nog openstaande verzoeken voortvarend moeten worden beantwoord. De RF heeft gesteld bereid te zijn om volledig mee te werken." Een boel open eindes dus. Maar geen radarbeelden uit Rusland, waar de regering echter nog altijd geen klacht over wil indienen bij luchtvaartkoepel ICAO. En de beelden uit Oekraïne? Tuurlijk niet. MinPres Rutte had op 8 juli al gezegd dat hij daar in Kiev sowieso niet naar ging vragen tijdens zijn bezoek aan goede vriend Poroshenko. Uit de antwoorden blijkt dat ze er nog niet zijn, want Steur babbelt er omheen met de opmerking dat "het OM laat weten dat de samenwerking in het onderzoek met alle deelnemende landen nog steeds naar tevredenheid verloopt." De diplomatenkoffie smaakt dus goed. Maar geen radarbeelden uit Oekraïne.

Het gaat dus helemaal niet 'naar tevredenheid', het verloopt nogal roestig met de kruislijntjes tussen de OVV (dat geen radarbeelden nodig zegde te hebben voor het onderzoek naar het 'luchtvaartongeval'), het OM (dat wel in Rusland maar niet in Oekraïne bedelt om beelden) en het kabinet, dat geen politieke druk zegt te willen zetten in Moskou, Kiev of Washington met het excuus dat ze 'geen politieke vingerafdrukken' op het onderzoek willen achterlaten. Terwijl het per definitie een politiek onderzoek is, want het gaat om een noodlottige gebeurtenis die het rechtstreekse gevolg is van uit de hand gelopen politieke spanningen tussen twee landen. Wie weet is het wel niet waar dat de regering niets doet, en beweegt Rutte achter de schermen hemel en aarde bij Vlad, Petro en Barack. Ga maar na: GeenStijl ontdekte in mei 2015 immers nog per toeval dat Koenders met het regeringstoestel naar Moskou vloog - in het geheim. Nu uit de antwoorden blijkt dat de regering al sinds oktober 2014 achter Russische beelden aan zit, ging dat geheimzinnige bezoek dus echt niet over de kaasexport. Het ging over MH17, bleek uit een communiqué dat BuZa uit moest vaardigen na onze toevallige vrijdagmiddagontdekking. Inmiddels weten we min of meer zeker dat het destijds primair om de radarbeelden ging.

Even terug naar boven, naar de verklaring van Van der Steur bij vraag 8 dat de Russen sinds oktober 2014 'nog niet alle openstaande vragen beantwoord' hebben. Dat suggereert dat ze dat binnenkort alsnog gaan doen. En het zet hoe dan ook de deur op een kier voor Omtzigt en Sjoerdsma om binnenkort nieuwe vragen in te dienen: "En, heeft Rusland de openstaande vragen inmiddels al beantwoord?" Zo niet, dan zal het nietige Nederland toch eens hulp moeten inroepen bij de internationale volwassenen. Maar bij wie? Obama? Nee, die houdt zelf radarbeelden achter. De NAVO? Haha, die staan lijnrecht tegenover de Russen. De VN dan? Hmm. Rusland heeft vetorecht in de Veiligheidsraad. Maar hou 1 ding in gedachten: als er in Syrië bij een ziekenhuis van Artsen Zonder Grenzen een Russische bom in de achtertuin valt, staan de radarbeelden in no time op CNN en de Reuters-telex. Je maakt echt niemand wijs dat Rusland, Oekraïne en/of Amerika (en/of de NAVO) geen beelden hebben van die rampzalige namiddag in de zomer van 2014. En het wordt echt tijd dat er op de juiste knoppen gedrukt gaat worden om ze uit de politieke printers te krijgen.

Hier voor nu het hele setje antwoorden als PDF. In het algemeen is de reactie op vraag 7 nog het meest opvallend, qua wegduiken in voorlichterslingo en geen antwoord geven: Update: Ja, de Russen gaven inderdaad al soort van radarbeelden vrij, en zelfs al op 21 juli 2014. Maar dat was een video van radardata, niet de data zelf (beelden onder andere in dit topic). En daarom niet per se geloofwaardig genoeg voor het onderzoek.

Raar MH17-nieuws. Op 28 september gaat het JIT vertellen waarmee MH17 werd neergeschoten, en waarvandaan. Maar het is net of niemand dat mocht weten, want het werd gisteren stilletjes gemeld in de Aziatische krant The Straits Times. Jeroen Akkermans bij RTL Nieuws belde het even na met de Nederlandse onderzoeksleider, Wim de Bruin, en die bevestigde het verhaal. Een rare gang van zaken, weer. De Nederlandse pers heeft geen persbericht ontvangen. Op de MH17-pagina van de website van het OM dateert het laatste bericht uit juli. En een Aziatische krant komt met een summier bericht dat zo summier is, dat iedereen er overheen leest. GeenStijl had onlangs al wel van een nabestaande vernomen dat er weer een MH17-bijeenkomst kwam - maar niet dat het hele internationale Joint Investigation Team op 28 september in die vergadering bekend maakt 'welk wapen er gebruikt is en vanaf welke plek er is gevuurd op de Boeing van Malaysian Airlines', inclusief persconferentie over het strafrechtelijk onderzoek. Raarrr. Dat het een BUK was, had de Onderzoeksraad voor de VVD in oktober 2015 al geconcludeerd. Ook een (ruwe, ruime) locatie van 320 vierkante kilometer in Oost-Oekraïne van waaruit de raket afgevuurd was, stond al in dat rapport. Kennelijk weet het JIT nu preciezer waar het moordwapen vandaan kwam - maar het wacht tot 28 september om dat te vertellen. Maar over de daadwerkelijke daders weten ze daarbij waarschijnlijk nog steeds niets te vertellen, aldus het OM. Het klinkt derhalve weer allemaal heel erg geënsceneerd, die bijeenkomst van 28 september. Bovendien wordt over 1 kwestie nog steeds iets nadrukkelijk gezwegen, ook door Rutte, Koenders en Van der Steur: de radarbeelden. UPDATE: De Amerikanen gaven op 22 juli 2014 al een soort van geknutseld radarplaatje vrij, waarop met wat streepjes en puntjes aangeduid wordt waar de raket vandaan gelanceerd zou zijn: hij kwam uit Snizhne. Dus ofwel het JIT bevestigt dat volgende maand, of de Amerikanen zaten er naast (cq hadden een andere agenda). UPDATE: Uitnodiging OM/Fred Westerbeke aan nabestaanden dateert al van 28 juli. RTL Nieuws had er toen - als enige - een kort berichtje over (wat niet alleen ons, maar kennelijk ook Jeroen Akkermans destijds is ontgaan).

Ook na 37 dagen geen antwoord van Van der Steur op vragen CDA/D66 over MH17 radar en Rusland, Oekraine. (1)https://t.co/9htvCxnELH

— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) August 17, 2016

Het is vandaag twee jaar geleden dat Malaysia Airlines vlucht MH17 neergehaald werd boven Oost-Oekraïne. Zo lang al? Ja, zo lang al. Aan boord 298 onschuldige mensen - waaronder 196 Nederlanders - die deze aanslag geen van allen overleefden. Destijds sprak Rutte nog over gerechtigheid en straf voor de daders. De MinPres van alle Nederlanders ging zich persoonlijk inzetten voor het bovenhalen van de onderste steen. Eerder zou hij niet rusten. Er is de afgelopen twee jaar heel veel gebeurd, en tegelijkertijd ook weer heel erg weinig. Timmerfrans zat bijkans te janken in de VN-veiligheidsraad, ging viral, maar wist diplomatiek gezien geen reet uit te halen. Rusland en Oekraïne verzonnen smoesjes om hun primaire radarbeelden niet te hoeven delen ('Onderhoud!', 'Gewist!') en kwamen daar gewoon mee weg. Nabestaanden schreven brief aan Poetin en Poroshenko, die onbeantwoord bleef. Er kwam zelfs nog een associatieverdrag met Oekraïne tussendoor: prima, zult u zeggen, laat dan eerst maar eens even die radarbeelden zien. Maar Mark 'onderste steen' Rutte haastte zich om uit te leggen dat die zaken heus echtwaar helemaal niets met elkaar te maken hadden. Twee jaar verder loopt het onderzoek van Nederland en Maleisië nog steeds. Het onderzoek van Bellingcat ook. En ook de Nationale Omtzigtman heeft het dossier MH17 nog niet losgelaten. Maar ondertussen ligt die onderste steen nog altijd ergens in de modder in een veld in Oost-Oekraïne. Of ergens onderin een bureaula in het Kremlin, zo u wilt. En diep van binnen weten we eigenlijk allemaal wel dat die gerechtigheid voor de slachtoffers er niet meer van gaat komen. Want zoals Omtzigt gisteren zei bij EenVandaag: als je die radarbeelden in het eerste en tweede jaar niet hebt weten te achterhalen, waarom zou dat dan in het derde jaar opeens wel lukken? De verkiezingen zijn in zicht, Rutte is bijna MinPres-af. De premier die niet zou rusten tot de onderste steen boven was, spreekt twee jaar na dato op feestboek alleen nog obligaat over 'de herinnering aan de 298 overledenen die voor altijd bij ons zal blijven.' Waarmee het eens te meer pijnlijk duidelijk wordt dat niet de waarheid of gerechtigheid, maar de herinnering uiteindelijk het enige zal zijn dat Nederland en de nabestaanden rest.

Premier Rutte komt aan bij tweede jaarlijkse herdenking #MH17. Ik ben zo binnen, ga tweeten zonder beeld. pic.twitter.com/DQ239fyCQ7

— Geert Gordijn (@geertgordijn) July 17, 2016