We vroegen het onszelf. Hier las en zag u Dag 1, Dag 2 en Dag 3. De Nabeschouwing Biënnale 2022 las u hier.

Noot vooraf: we zijn hier geen kunstkenners- laat staan critici, dus excuses als u de onderstaande overpeinzingen al vaak genoeg elders gelezen heeft.

Als je landen vraagt waar ze écht trots op zijn, waar verwijzen ze dan uiteindelijk naar? Wat zijn de meest bestendige iconen die hun culturen voortgebracht hebben?

Zijn het voor Rusland het Spoetnik-ruimteprogramma en de Tsar Bomba, of toch Dostojevski en Tchaikovsky? Zijn het voor Amerika de maanlandingen en transistor, of toch Hemingway en Miles Davis? Zijn het voor Nederland de Oosterscheldekering en effectenbeurs, of toch Vermeer en Berend Sommer?

We denken, ondanks de Apollinische grandeur van alle eerstgenoemden, uiteindelijk toch de laatstgenoemden. Niet 's lands opwaartse bewegingen, maar de bewegingen waarvan de richting zich niet laat kennen.

Technologie is goed als het een objectieve verbetering is ten opzichte van voorgangers, de kpi's zijn meetbaar. In de kunsten is hier - op het sinds fotografie weinig spraakmakende hyperrealisme na - eigenlijk geen sprake van.

Technologie beweegt in een opwaartse lijn, anders is het geen technologie. Kunst beweegt ook, maar het beweegt zoals de wind beweegt; het is causale willekeur.

En precies omdat het niet bestaat in het natuurgeweld van lineaire tijd, is het immuun voor precies dat natuurgeweld. Technologie neemt drastisch in waarde af naarmate de tijd vordert - op een paar old-timers voor verzamelaars na. 

Echte kunst - wat dat ook moge zijn - neemt in waarde toe. Waarom betaalde een Saoedische (!) prins meer dan $450.000.000 voor Da Vinci's Christus Salvator Mundi. Waarom zouden ook wij met liefde $170.000.000 neertellen voor Klimts Wasserschlangen II als we het hadden liggen?

Dan speelt er veel meer dan enkelvoudigheid en meesterschap. Maar wat dat dan precies is zal niemand je ooit sluitend kunnen vertellen.

En dat doet toch denken aan de onderstaande slotscène van Kingdom of Heaven. Nadat Barisan van Ibelin (wiki) Jeruzalem onder zeer ruimtelijke voorwaarden overgeeft aan de eerbare Salah ad-Din (wiki) vraagt Barisan hem: 

"What is Jerusalem worth?"

 Salah ad-Din antwoordt: "Nothing... — ... Everything."