Is-ie weer! Onze buitenlandspecialist Hobbs met Deel 3 (III) van z'n Iran-reeks. Deel 1 en 2 leest u hier en daar.

Foto: "A revolutionary firing squad in at the Sanandaj airport in Iran (1979)". Bron: Wiki Commons

Het jaar 1979 markeert een kantelpunt in onze moderne geschiedenis. De aan dit jaar gelieerde gebeurtenissen zijn subliem beschreven door Kim Ghattas. In de inleiding haar boek schrijft zij: "Drie gebeurtenissen vonden in dat jaar plaats, nagenoeg onafhankelijk van elkaar: de Iraanse revolutie, de belegering van de Grote Moskee in Mekka door Saoedische fanatici en de Sovjetinvasie van Afghanistan, de eerste veldslag tegen de jihad in de moderne tijd, die [de jihad, red] door de Verenigde Staten werd gesteund. De combinatie van deze drie was explosief en heeft alles blijvend veranderd. Uit dit giftige brouwsel komt de Saoedisch-Iraanse rivaliteit voort, een destructieve kracht om de macht in de islamitische wereld, waarin beide landen godsdienst misbruiken en misvormen voor hun meer profane zucht naar de heerschappij. Dat is de constante geweest vanaf 1979, een stormvloed die alles op zijn pad vernietigt. (…) Er werd een proces in gang gezet dat samenlevingen transformeerde, dat de culturele en religieuze verhoudingen veranderde. De dynamiek van 1979 heeft veranderd wie we zijn en heeft ons collectieve geheugen gegijzeld."

Sinds 1979 zijn Iran en Saoedi-Arabië verwikkeld in een ingewikkelde ideologische strijd met verstrekkende gevolgen voor het Midden-Oosten en de rest van de wereld. Beide landen beschouwen zichzelf als dé enige echte islamitische staat, wat extra gecompliceerd wordt door het feit dat Iran en Saoedi-Arabië beiden respectievelijk voornamelijk sjiitisch en soennitisch zijn. De onderlinge strijd om leiding in de moslimwereld vormt inmiddels voor een groot deel de (interne) machtsstructuren in deze landen. Sinds de Amerikaanse invasie van Irak in 2003 is de strijd tussen Iran en Saoedi-Arabië extra aangewakkerd. In de aanloop naar de Irakoorlog zochten de Amerikanen contact met Iran, waarbij onder andere werd overlegd over de wijze waarop Iran de sjiitische bevolking in Irak zou beïnvloeden. De Irakoorlog speelde Iran in de kaart. Saddam Hoessein stelde zichzelf op als een seculiere Arabische nationalist en diende daarmee als buffer tussen Iran en Saoedi-Arabië. Na de val van Hoessein ontwikkelde Iran in de loop der jaren een goede band met Irak, waarbij de Iraanse invloedsfeer in het Midden-Oosten zich fors uitbreidde. Diverse soennitische groeperingen in Irak hebben tegen deze ontwikkelingen geprotesteerd, waarbij Saoedi-Arabië - weinig verrassend - als aanjager van deze protesten diende.