Geenstijl

Een epische uitbarsting van boze burgers die zo vet was dat Franse wielrenners er eeuwen later nog een tandje harder van gaan fietsen: het is ons wat, die bestorming van de Bastille. Het is maar te hopen dat het niet alleen bij de wielrenners gaat kriebelen deze veertiende juli, maar ook bij de Frambozen in de hogere regionen van het Ancien Regime in Bruxelles. Een groot deel van de huidige problemen rond de EU komen voort uit de vreselijk arrogante houding van de Franse ambtenaren en de manier hoe de EU naar Frans model is opgezet. Natuurlijk, er zijn begrotingsregels - opgesteld door een Fransman - maar die gelden natuurlijk niet voor de Fransen. Bien sur, er zijn regels voor Europese aanbestedingen om te voorkomen dat staatsbedrijven er door hun concurrentievoordeel altijd met de prijs vandoor gaan, maar geen Frans staatsbedrijf dat zich daardoor laat tegenhouden. Zo koopt nutsbedrijf Suez door heel Europa met verkapte staatssteun - het bedrijf is deels in handen van de Franse staat - concurrenten op. Dat zou helemaal niet mogen, maar het gebeurt toch. (Guytje Verhofstadt heeft trouwens middels een Belgische aandeelhoudersconstructie een dikke vinger in de pap - sommige zwijntjes zijn nu eenmaal wat gelijker dan anderen.)

Het gaat niet alleen om dit soort symptomen, maar ook om de structuur van de unie. Het hele Europese project is gebouwd rond de Frans-Duitse as: de Fransen krijgen een deel van de Duitse welvaart middels een gedeelde munt, de Duitsers krijg een grote afzetmarkt voor automobielen en scheerapparaten. Dit dealtje rommelt al zo'n tijdje voort en zo als keer op keer blijkt zijn de Fransen, of althans, de Franse elite, de grote winnaars van het spel. Zoals Yanis Varoufakis in zijn boek "And the weak suffer what they must" overtuigend aantoont heeft de Franse bovenlaag, opgeleid aan elitaire grandes écoles, in Europa een nieuwe liefde gevonden om helemaal dood te knuffelen met micro- en macromanagement. Een hele generatie Frambozische bureaucraten heeft al zijn tijd en energie gestoken in de opbouw van het Europese Project. Zoals de gewezen GriekMinFin het samenvat: de Duitsers regelen het geld, de Frambozen regelen de bureaucratie. Dat gaat volgens het Franse model, wat nog het best uitgelegd kan worden aan de hand van de Bosatlas. Als men er een kaartje van het land bij pakt dan is duidelijk te zien hoe het land radiaal vanuit Parijs is opgebouwd: alle wegen leiden naar een megametropool net een beetje boven het midden. Zo wordt er ook bestuurd: met harde hand, van boven. Dit model wordt ook wel omschreven als een soort zonnestelsel: alles draait rond de zon van Parijs - met uiteraard een zonnekoning aan het hoofd. Het systeem laat zich kenmerken door technocratie, bureaucratie en een gezonde afkeer voor de wensen en noden van de gewone burger. In landen met een veel liberalere politieke cultuur, of culturen die veel meer steunen op lokale politiek zoals Nederland en Engeland wekt dit zonnekoninkjesmodel vanzelfsprekend grote weerzin op. Aan het resultaat van het Brexit-referendum is wel te zien dat dit Franse model niet meer houdbaar is. Het gevolg is dat perifere Europese landen steeds meer wegdraaien van de Frans-Duitse as. Engeland heeft al de opbokprocedure in gang gezet, landen als Polen en Hongarije komen openlijk in verzet tegen de oekazes (met name op vluchtelingengebied) uit Brussel en ook in Nederland broeit het. Ook in Frankrijk zelf is het onrustig. Zonder te willen vervallen in, excusez le mot, islamofobisch gezwatel, komt men erachter dat de sociale cohesie met 15% wat lastig te handhaven is. Ondanks een streng beleid van laïcité, een strikte scheiding tussen kerk en staat, is de integratie er volgens experts als Kenan Malik er een catastrophe. Daarbij komen ook nog eens de kwalen die elk zichzelf respecterend land teisteren op dit moment: slinkende sociale voorzieningen, peperdure huisvesting en verlies van banen in de echte economie van spullen en dingen. De vastgeroeste arbeidsmarkt moet geliberaliseerd, maar in stakingsbelust vakbondsland Frankrijk wordt dat natuurlijk matten: het levert leuke filmpjes op voor Dumpert, maar om nou te zeggen dat het goed is voor de openbare orde... Nu is een beetje geweldadig protest in Frankrijk daar een soort koeltoer en ook de integratieproblemen zijn niet nieuw, maar er begint langzamerhand het gevoel te ontstaan dat een combinatie van deze factoren wel eens tot grote verschuivingen kan gaan leiden. De eerste tekenen zijn al zichtbaar: door de zware belastingen op vermogen zijn de miljonairs het land al grotendeels (in ieder geval statutair) ontvlucht en door het antisemitisme van de mohamefransen is het nog nooit zo druk geweest bij het bureau voor de aliyah, het "terugkeren" van de Franse joden naar Israël. Sommige onheilsprofeten spreken al van een uitbrekende burgeroorlog, maar de bouillabaise wordt nooit zo heet gegeten als dat ie wordt opgediend, al is het wel tekenend dat het land een half jaar (tot het einde van deze maand) in noodtoestand verkeerde na de aanslagen op 13 november 2015. Het is ook niet gemakkelijk om de juiste voortekenen te lezen. Het ontwarren van een kluwen van oorzaken en aanleidingen, historici hebben er een dagtaak aan. Tot op de dag van vandaag houden verschillende scholen van historici zich ontledig met kiften of het nu de belastingen, de hongersnoden of de algehele klootzakkerigheid van de elite ten grondslag lagen aan de bestorming die de Franse Revolutie in gang zette. Een catalogus aan ellende die, misschien op de hongersnoden na, ook in 2016 wat parallellen kent. Van een hele andere, maar daarom niet minder interessante orde is de verklaring die men kan lezen bij Ome Karl M. te L. Op een zeker punt insinueert hij dat het niet de ontberingen van een koloniaal regime zijn die het verzet tegen de overheersing zullen opwekken; het zijn eerder de zegeningen die het vuur van de revolutie aanwakkeren. Gezegend met beter onderwijs, een betere infrastructuur en stijgende economische kansen wordt de droom van een beter leven omgezet in politieke actie, al dan niet gewelddadig. Een teneergeslagen, murw gebeukte populatie, daar komt niet zo snel de wind onder: een optimistische, energieke en groeiende bevolking is daarentegen in staat om snel en radicaal tegen de macht op te staan. Hij kreeg hier overigens wat Nederland betreft gelijk in: toen Nederland eenmaal een klasse van jonge, energieke en intelligente leiders had opgeleid aan Nederlandse en Nederlands-Indische universiteiten brak onmiddelijk de spreekwoordelijke pleuris uit en was Indië verloren (en de rampspoed geboren). Ook die beweging zien we terug in de Franse Revolutie. De opkomende middenklasse, steeds rijker en beter opgeleid, eiste zijn plaats naast de adel en de geestelijkheid in het bestuur van het land - met de guillotine. Mogen we stellen dat de EU ook een soort koloniaal regime is dat op afstand een bonte verzameling landjes onder de knoet houdt? Wij van tendentieus en ongefundeerd mogen dat lekker wel. Ook gedraagt het Eurosceptische leiderschap in hoge mate als een antikoloniale bovenlaag: men heeft ten volle geprofiteerd van de zegeningen van de unie - zakelijk, persoonlijk en op onderwijsgebied - maar tornt toch aan de naden van het systeem. Licht een Eurosceptische steen op en er kruipt meestal iemand vandaan met een zakelijk verleden in een paar lidstaten, een studietje hier en een tussenjaartje daar en, niet te vergeten, een hele coterie aan partners uit het buitenland. In het huidige Europa lijken de leiders van de anti-Europese beweging eerder gedreven door een Europabrede toenadering dan door de negatieve uitwassen van de EU - van een compleet door de EU vormgegeven kader van leiders. Natuurlijk, men is boos om het verlies van de souvereiniteit en is de asieltsoenami een punt van zorg, maar onder de felle anti-EU-activisten wil men vooral een ánder Europa, in plaats van de moloch die er nu zit (met minder Franse slag). Als men bijvoorbeeld het intellectuele geweten van de #BREXIT-campagne, Daniel Hannan, Frans hoort spreken, dan lijkt hij bijna Europeaanser dan de Timmerpaus. De Europese elite begrijpt hier maar weinig van. Men is geobsedeerd met het "verhaal van Europa beter vertellen" en pompt dus nog meer geld in supranationale programma's, zonder daarbij te realiseren dat er zo steeds meer slimme, sceptische mensen zo een kijkje in de buik van het beest krijgen. Kortom, hoe meer de EU zijn best doet om Europese burgers met elkaar te verbinden middels Erasmusprogramma's, vrij verkeer van personen, supranationale integratieprogramma's en wat dies meer zij, hoe feller de oppositie tegen de eigen instituties. Zal dit kader uiteindelijk een soort Bastillebestorming aanvoeren tegen het Parijse en Brusselse Labyrint? De tijd zal het leren.