Geenstijl

De zogenaamde factcheck van De Correspedant over GeenPeil gaf vrijdag de nodige munitie aan referendum- en GeenStijl-haters. Raar, want grote delen van het artikel zijn makkelijk onderuit te trekken en dat hebben we dus ook maar ff gedaan. Er gaat immers al genoeg onzin rond op het internet. Vanmorgen troffen we in de mail nog een inhoudelijke weerlegging van één van de claims van De Correspedant aan, namelijk dat het 'niet te checken' zou zijn dat het associatieverdrag brengt een oorlog met Rusland dichterbij brengt. En niet van zomaar een passant die Rob Wijnberg stom vindt, maar van een historicus van de RUG die is afgestudeerd op het spanningsveld tussen Rusland en diens voormalige satellietstaten enerzijds, en de EU, NAVO en de Verenigde Staten anderzijds. Hij schrijft: "Dit conflict is wat mij betreft tekenend voor de buitenlandse politiek van Rusland en diens, door De Correspondent verworpen realiteit: namelijk het bestaan van invloedssfeer." Helder. En daarom, ter ondersteuning van de claims die GeenPeil maakt, integraal de onderbouwing die deze historicus meezond: Beste GeenStijl, Vanmiddag werd ik gewezen op een artikel van De Correspondent met als titel: “Wat klopt er van de argumenten achter het EU referendum?” Omdat ik GeenStijl en GeenPeil een warm hart toedraag (ook ik heb trots geflyerd), en niet zelden óók gecharmeerd ben van De Correspondent, was ik vol verwachting over het inhoudelijke oordeel van deze zelfverklaarde “factcheckers”. Het is immers van groot belang dat GeenPeil waar mogelijk inhoudelijk van repliek wordt gediend, zodat burgers zo goed geïnformeerd mogelijk hun stem kunnen uitbrengen tijdens het aanstaande referendum. En dan komen we meten bij mijn probleem met het artikel van De Correspondent. De ongefundeerde ondertitel van GeenStijl is wat mij betreft een geuzennaam. Wanneer GeenPeil, en daarmee GeenStijl, er daadwerkelijk en onterecht van wordt beticht ongefundeerd te zijn, schiet me dat in het verkeerde keelgat. Om die reden wilde ik inhoudelijk reageren om mijns inziens een hoog nodig stukje duidings te verstrekken. Problematisch wordt het namelijk wanneer een weblog dat 35.000 mensen claimt te bereiken algemeen geaccepteerde feitelijkheden wegzet als niet aantoonbare stemmingmakerij door GeenPeil. Nu geeft De Correspondent aan open te staan voor kritische correcties. Wanneer je echter de geopolitieke realiteit en reële drijfveer van invloedssferen andermaal in twijfel trekt en GeenPeil's argumentatie daarmee afdoet als een “niet te checken claim”, getuig dat daarmee wat mij betreft van een dermate gebrek aan historisch besef dat je jezelf buitenspel zet als journalist.

Het is namelijk juist deze met de Russische identiteit verbonden invloedssfeer die voor een belangrijk deel ten grondslag ligt aan de huidige problematiek in Oekraïne, of deze op zijn minst ernstig compliceert. Het was immers Poetin die onlangs een nieuwe militaire doctrine tekende waarin hij stelde dat de uitbreiding van de NAVO (kort door de bocht: de militaire tak van de Europese Unie) de grootste bedreiging voor de Russische staatsveiligheid was. Voor Poetin (en vele Russen met hem) telt het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en daarmee het verlies van de voormalige satellietstaten als "de grootste politieke catastrofe van de 20e eeuw." Pogingen om die eer te herstellen, hebben in de afgelopen decennia zowel officieel als officieus voor een aanzienlijk deel het Russische buitenlandse beleid beïnvloed. Rusland verwijst in zijn politiek naar de voormalige Sovjet landen als the near abroad. Het beschouwt inwoners van de voormalige Sovjet-Unie die een roep om meer zelfbeschikking laten horen als opstandige rebellen, en vindt dat het in zijn recht staat om naar eigen inzicht in te grijpen wanneer de Russische belangen in het geding komen. In het geval van Oekraïne is dat bijvoorbeeld het aan de Zwarte Zee gelegen Sebastopol: de enige Russische, permanent onbevroren haven die gehuurd wordt van Oekraïne. Deze houding is van belang omdat Moskou het geweld tegen deze “afvallige regio’s” en diens “opstandige rebellen/terroristen” via deze beredenering legitimeert. Moskou is capabel en meer dan genoeg bereid om deze uit de invloedssfeer voortvloeiende politieke belangen met militaire middelen zowel actief als passief te behartigen. We hebben dit onlangs kunnen zien in de Krim, Oost-Oekraïne, en een aantal jaren geleden in de oorlog in en met Georgië. De op het eerste gezicht opzienbarende Russische steun aan “foute vrienden” valt in dat licht beter te verklaren. Denk aan de huidige Russische bombardementen boven Syrië, op aanvraag van Assad. In Poetins ogen dient Assad als legitiem leider geholpen te worden in zijn strijd tegen opstandige rebellen om precedentwerking op eigen grondgebied te voorkomen. Terwijl de Russen terugverlangen naar een groot en machtig Russisch sprekend rijk zoals dat sinds het tsarenrijk decennia lang heeft bestaan, doet het uiteenvallen van de Sovjet-Unie ons, 'Europeanen van nu', niets meer. Zo weinig zelfs, dat de journalisten van De Correspondent het bestaan van invloedssfeer in het hier en nu in twijfel durven te trekken. Wanneer je de historische motivatie achter het huidige wedstrijdje verplassen tussen de Europese Unie (waarvan de eigen identiteit en legitimiteit recentelijk steeds meer onder druk komt te staan) en Rusland uiteenzet, moet het besef indalen dat Rusland deze internationale ambities niet snel zal laten varen. Ik durf dan ook te stellen dat de motivatie van de burgers van de Europese Unie om Oekraïne definitief aan zich te binden, beslist minder groot zal zijn dan de Russische. Met vriendelijke groeten, De Wagt Ruslandhistoricus Rijksuniversiteit Groningen