Geenstijl

NIEUWE INZENDING VAN K. REGENJAS. TERUG VAN EEN WERELDREIS EN VOL GOEDE IDEEËN. KOMT-IE: Het basisinkomen is hip (1, 2), vooral bij links Nederland. Een beetje ironisch is dat wel. Daar waar linkse partijen ooit begonnen als arbeiderspartijen, doen ze er tegenwoordig alles aan zoveel mogelijk mensen van hun arbeidsverplichtingen te ontslaan. Een aantal onderzoeken zou de voordelen van een basisinkomen laten zien. Inwoners van het Canadese Dauphin, bijvoorbeeld, gingen vooruit qua gezondheid en opleidingsniveau tijdens een experiment met het basisinkomen. Een ander experiment in Namibië liet vergelijkbare gunstige resultaten zien. De minder kritische medemens kan hierin bewijs zien voor de wenselijkheid van een basisinkomen. Er is echter een gigantisch probleem met deze en vergelijkbare experimenten. Het basisinkomen hoefde in geen van de gevallen door de inwoners zelf te worden opgehoest, maar werd altijd van buitenaf gefinancierd. In het geval van Dauphin mochten de federale en provinciale overheid het geld op tafel leggen; in het geval van Namibië waren het vooral Duitse kerken en Duitse ontwikkelingshulpinstellingen die de portemonnee trokken. Dus waar zijn die positieve effecten nu aan te danken: aan het basisinkomen zelf of aan de forse kapitaalinjecties van buitenaf? Zelfs met de onrealistisch gunstige opzet van de experimenten, wordt vaak toch een (flinke) afname in arbeidsuren gezien. Wanneer de inwoners het basisinkomen in de praktijk zelf moeten gaan betalen, en allerlei belastingen dus omhoog moeten, zal die afname van gewerkte uren aanzienlijk groter zijn, omdat de marginale belastingdruk zal stijgen en werken dus minder zal lonen. Een basisinkomen is lekker, totdat je het zelf moet betalen. Dat neemt niet weg dat er ooit een basisinkomen nodig zal zijn. Als de robot de mens compleet voorbij heeft gestreefd en menselijke arbeid nauwelijks nog van toegevoegde waarde is, kunnen we er niet onderuit dat iedereen gratis geld moet krijgen. Dit is echter nog (verre) toekomstmuziek. Zolang er in Nederland nog bejaarden wegkwijnen in hun eigen uitwerpselen, de meest afzichtelijke graffiti het openbare leven ontsiert en er busjes met Oost-Europeanen geregeld moeten worden om jaarlijks de tomaten in het Westland te plukken, is er nog meer dan voldoende werk voor iedere uitkeringsgerechtigde binnen onze landsgrenzen. Over landsgrenzen gesproken, één van de effecten van het basisinkomen in Namibië was een enorme migratie vanuit omliggende gebieden naar het dorp waar het basisinkomen werd ingevoerd. Niet alleen moeten we dus om technologische redenen wachten met het basisinkomen, we moeten ook eerst de grenzen dichttimmeren. Pas als de technologie aanzienlijk verder gevorderd is en het immigratiebeleid aanzienlijk aangescherpt, kan een basisinkomen uitkomst bieden. Geen basisinkomen maar basisbaan Het feit dat een basisinkomen nog ver weg is, hoeft niet te betekenen dat we nog 50 jaar met het huidige systeem door moeten. Ook nu is het mogelijk een aantal enorme verbeteringen door te voeren, die veel geld besparen en bovendien een enorm maatschappelijk rendement opleveren. Laten we het hebben over een alternatief voor het basisinkomen: de basisbaan.

Het idee is simpel. Wie zonder werk zit, heeft geen recht meer op een uitkering, maar op een door de overheid aangeboden baan die het collectief belang dient. Te denken valt aan schoonmaken, graffiti verwijderen, administratief werk, militaire dienst of zorg voor ouderen. Deze baan voer je 3 dagen per week uit tegen 100% van het minimumloon. De rest van de tijd mag je besteden aan omscholen of solliciteren. Bijverdienen naast je basisbaan mag ook, zonder dat dit ingehouden wordt op het loon. Van een armoedeval zal dus geen sprake zijn, wat terugkeer naar reguliere arbeid stimuleert. Ook vermogenstoetsen zullen overbodig zijn. Wie werkloos raakt, hoeft dus niet meer zijn huis op te eten. Een voordeel van dit plan is dat we alle werkloosheidsuitkeringen kunnen afschaffen. Dat is gunstig, want aan die uitkeringen kleven nogal wat bezwaren. Zo zijn uitkeringsontvangers ruim twee keer zo vaak verdachte van een misdrijf als mensen die werken voor hun geld. De combinatie van een laag inkomen, weinig binding met de samenleving en een oneindige zee van vrije tijd maken de verleiding om bij een plaatselijke juwelier met je vuistvuurwapen te zwaaien voor sommigen haast onweerstaanbaar. Niet alleen de bijstand kan afgeschaft worden, de WW kan ook weg. De WW is een betuttelende sigaar uit eigen doos. Je werkgever (lees: jij) betaalt maandelijks een forse premie en in geval van werkloosheid krijg je uit de grote pot een (vaak korte) uitkering. Het idiote hieraan is natuurlijk dat je mensen net zo goed zelf kunt laten sparen voor het geval ze in inkomen achteruit gaan. Daarmee respecteer je de intelligentie van de werkende burger een stuk meer en bespaar je miljarden aan uitvoeringskosten van het UWV. Bovendien zal een inkomensterugval tot 0 niet meer bestaan in het systeem met de basisbaan, wat de noodzaak tot sparen verzacht. Niet alleen is de WW betuttelend en duur, hij is ook nog eens onrechtvaardig. Techneuten als IT’ers zijn in Nederland praktisch 100% zeker van werk. Toch worden zij gedwongen WW-premie te betalen voor allerlei talentloze kunsthippies die om de haverklap werkloos zijn en zich met een zielig gezicht bij het UWV melden. Dan is er nog het onderzoek dat je wist dat zou komen. Het CBS becijferde niet lang geleden dat het aantal opgebouwde WW-maanden een sterk negatieve voorspeller is van de kans om een betaalde baan te vinden. Oftewel: wie in de WW belandt gaat eerst een maand op vakantie, knapt daarna zijn zolder op, daarna zijn badkamer en daarna zijn tuin. En twee weken voor het verstrijken van de uitkeringsperiode vindt de WW’er plotseling een baan. Meer dan genoeg reden om het huidige systeem van werkloosheidsuitkeringen af te schaffen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over al die hemeltergende fraudegevallen. Uitkeringen enkel voor gehandicapten en bejaarden Voor sommigen moet de uitkering moet natuurlijk blijven bestaan. Bijvoorbeeld voor mensen die absoluut niet kunnen werken. Dat zijn er trouwens niet zo veel. Het OECD onderzocht namelijk hoe het staat met arbeidsongeschiktheid in verschillende ontwikkelde economieën. Het zou logisch zijn dat in minder welvarende landen, waar de gezondheidszorg slechter is, meer mensen arbeidsongeschikt zijn en dus een uitkering ontvangen. In plaats daarvan bleek echter dat het percentage ontvangers van AO-uitkeringen in een land vooral samenhangt met de strengheid van het systeem. Hoe makkelijker het is een uitkering te krijgen, hoe meer mensen plotseling zwak, ziek en misselijk uit elkaar vallen en hun hand ophouden. Nederland scoort in deze lijst ver boven het OECD-gemiddelde. Vermoedelijk kan er dus nog flink in deze uitkeringen gesnoeid worden. Naast de gehandicapten, moeten ook de bejaarden een uitkering blijven ontvangen. Dat kan om een bescheiden bedrag gaan. Wie een dik pensioen wil ontvangen, mag naar hartenlust bijsparen of beleggen en dat geld na zijn 67ste opnemen. Er zijn landen die dit systeem al kennen. Het gebeurt bijvoorbeeld in Singapore, waar iedere inwoner een eigen beleggingsfonds heeft waarmee hij zelf kan sparen voor zaken als pensioen, zorg of een huis. Geen generatiekloof, geen graaien uit de grote pot, geen betutteling. Conclusie Wat levert de basisbaan ons op? Ten eerste kunnen allerlei sociale premies verdwijnen, waardoor arbeid goedkoper wordt en de werkloosheid zal afnemen. Dit is op zichzelf al voldoende reden het plan deze week nog uit te voeren, maar er is meer. De uitvoeringskosten van het UWV om het ingewikkelde uitkeringscircus in stand te houden verdwijnen grotendeels. Daar komen uitvoeringskosten voor in de plaats om de basisbaan in te voeren, maar die kosten mogen worden weggestreept tegen het maatschappelijk rendement van de basisbaan: schonere straten, minder criminaliteit, minder eenzame ouderen en minder mensen die langs de zijlijn van de samenleving staan en vervreemd raken van arbeid. Daarnaast zal het uitkeringstoerisme afnemen. Het vooruitzicht genadeloos aan het werk te worden gezet zal economische vluchtelingen minder snel doen kiezen voor Nederland. En kiezen ze toch voor Nederland, dan leveren ze in ieder geval een tegenprestatie. Ook niet onbelangrijk: er zal eindelijk weer draagvlak zijn voor de sociale zekerheid. De werkloze zal niet meer gezien worden als profiteur, maar als pechvogel die werkt voor zijn geld en een steentje bijdraagt, totdat hij weer een echte baan heeft. Dus zolang de robots nog niet in staat zijn bejaarden te verzorgen, graffiti te verwijderen, tomaten te plukken, de landsgrenzen te verdedigen en agressieve zwartrijders op hun bek te stompen, kunnen we het basisinkomen missen als kiespijn. Een focus op arbeid, dat levert pas wat op! Maar laat dit de aanhangers van arbeiderspartijen vooral niet horen… Was beredeneerd, K. Regenjas