Geenstijl

Normaal verscheen rond deze tijd de column van onze huisarabist, prof. dr. Johannes Juliaan Gijsbert Jansen. Nu niet, want Hans is uitgecheckt. Voortijdig, maar zonder lijdensweg. Jammer, de dood. Zo definitief enz. Maar waar hij was, was de dood niet, en waar de dood is, is hij niet. Veel meer troost hebben wij niet te bieden, maar gelukkig was hij zelf een belijdend katholiek, net als Pim, dus wat hen betreft zitten ze nu sigaren te zuigen met Theo. Die ketter werd vast ook toegelaten, gewoon, om het een beetje spannend te houden. Voor een prof. hadden zijn stukken, zoals zijn zoon dat zei, een hoge grapdichtheid. Geen dijenkletsers, maar wel van die vragende sneren waarvan de lezer iets harder door zijn neus uitademt. We kennen hem natuurlijk primair als islamcriticus, of eigenlijk als iemand die de islam gewoon bijzonder goed kende, en er vervolgens het zijne over dacht. Maar zijn zorgen beperkten zich niet tot het woord van Mohammed. "Nivellering maakt de sterken zwakker, maar de zwakken niet sterker," bijvoorbeeld, is een dixit Jansen. Hij had een grote afkeer van de bemoeizuchtige overheid. Zo vond hij Mark Rutte een "zuivere sociaal-democraat die meer bij de PvdA of D66 thuis hoort" en zelfs Bolkestein bleek "elke keer toch wel heel etatistisch te zijn, voor iemand die als conservatief geldt." Velen hebben zich afgevraagd waarom hij zich bij de PVV-fractie van het Europese Parlement voegde. Niemand heeft hier ooit een sluitend antwoord op kunnen geven, en het is zeer de vraag of hij dit zelf wel had. Hij was gevoelig voor de suggestie of perceptie dat hij in Brussel belastinggeld zat te verteren. En zoals dit werkt bij de mens, werd die gevoeligheid vooral ingegeven door de waarheid die in die suggestie berustte. Hij wist dat zijn rol en invloed niet in verhouding stonden tot zijn vergoedingen, zoals dat voor elke EP'er geldt, aangezien het EP Juncker's fopspeen is. Ook dat wist hij. Tijdens een lezing in maart jl te Parijs opende hij met: "The European parliament. It's not European, and it's not a parliament. It's a museum, in which various forms of socialism are being preserved. Green socialism, Vegan socialism, Trotskist socialism," en nog een hele lijst. Het publiek was geamuseerd als vanouds. Bovenal voelde zijn EU-move in het contact met Hans aan als een leap of faith van een gedesillusioneerde pensionado die zich na een leven lang in de skybox van het maatschappelijke debat, nog één keer op het veld wilde wagen.

Hij was een leraar, een professor, in de breedste zin van het woord. Zelfs zijn studenten die uitgroeiden tot zijn ideologische tegenpolen, getuigen hiervan. Maar na zijn pensionering heeft hij zijn overdrachtelijke professoren-gewaad niet in de kast gehangen. Zo stuurde hij jonge en onzekere scribbelaars jaren geleden al, uit zichzelf, bemoedigende mailtjes die de burger moed gaven. Hij was ideologisch gezien lang niet altijd de Hans die onze zaterdagen onveilig maakte. Iedereen is bekend met het fragment waar hij met Pim aan de discussietafel zat, en hem op bijna elk punt tegensprak. Opvallend was dat dit op een kenmerkend respectvolle, en bij vlagen zelfs vragende manier gebeurde. Bepaald een zeldzaamheid tijdens de opkomst van Fortuyn. Beide heren waren het overigens eens over de subversieve aard en het potentiële gevaar van de radicale islam, alleen zag Hans hier toen nog geen vruchtbare Europese bodem voor. Hij was een gedegen academicus en sprak zowel vloeiend Arabisch als (oud-)Hebreeuws. Maar wat maakte Hans nou tot de Rogue Academic die hij na de moord op Theo werd? Het was iemand die zijn meest fundamentele opvattingen aanpaste omdat de realiteit hem daartoe dwong. Dat zou integriteit mogen heten. De academische faculteiten waar hij werkte zien het als hun bestaansrecht islam- integratie- en radicaliseringskwesties te portretteren als eindeloos complexe fenomenen, die zich door hun talloze dimensies en facetten onmogelijk in minder dan 48 uur uit laat legen. Deze vaststelling gaat, nog altijd, steevast gepaard met een soort moeilijk te duiden postmodern-enthousiaste fascinatie voor die zelfverzonnen complexiteit. Tegen deze achtergrond ontwikkelde hij zich tot een simpele man. Volgens hem werd radicalisering namelijk simpelweg veroorzaakt door het feit dat de sharia letterlijk voorschrijft dat moslims alles dat niet islamitisch is moeten veroveren, en dat een aantal moslims deze instructies serieus neemt. Gewoon Occam's Razor toepassen, noemde hij dat. Deze simpliciteit leidde soms tot de meest heldere inzichten. Volgens hem schreef de sharia voor dat beroepsmoslims ervoor moesten zorgen dat de islam gevreesd werd. Hoe frappant was het dan dat diezelfde beroepsmoslims vooraan stonden om te klagen over "islamofobie"? Of bijvoorbeeld de opvatting dat islamofobie eigenlijk de geprojecteerde angst van moslims voor het westen is, omdat moslims zich niet voor kunnen stellen dat het westen niet dezelfde subversieve intenties jegens hen koestert, als zij jegens het westen. Theodor Holman schreef een mooi stukje over hem, waaronder: "Hij had, om eerlijk te zijn, soms iets tragisch over zich, iets treurigs. Ik weet niet wat dat was. Miskenning? Zou kunnen. Rancune? Misschien." Afshin Ellian wees warmtevol op Hans' "enigszins paniekerige aard". Beiden hebben gelijk. Hans' academische 'excommunicatie' deed hem pijn, maar nog meer pijn deed het hem te zien hoe de academie bijdraagt aan de weerloosheid van onze cultuur. En zijn precaire maatschappelijke positie had hem geleerd dat het misschien toch beter was kwade trouw te durven vermoeden, dan verrast te worden. De manier waarop hij zijn correspondenties afsloot is inmiddels welbekend. Maar hij was niet altijd hoopvol. In een van zijn laatste berichten aan ons week hij er bijvoorbeeld van af. "Strijd de goede de strijd, zelfs als we hem verliezen. Hans Jansen". Een begrijpelijke zorg, die droevig stemt. Maar we gaan niet verliezen. De hooiberg smeult, daar kan niemand meer omheen. Het begrip van de situatie begint wortel te schieten. Langzaamaan, en steeds breder. En dat komt mede door Hans. See you on the flipside, you magnificent bastard. We gaan je missen ouwe. Onderstaand het schilderijtje van Kurt Westergaard dat op de rouwkaart stond afgedrukt: "Spreek Vrijuit."