Geenstijl

"Charlie Hebdo ‘spaarde niemand’ – en dat is precies het probleem, vindt VU-hoogleraar theologie Stefan Paas." Ah kijk. Weer iemand van de But Brigade: "Je mag alles zeggen, maar...". Hartstikke leuk. Ff kloosrieden, deze censuuroproep van de theoloog met de lange tenen in de Nieuwe Reformatorische Courant. Titel: Als cartoonisten zich beheersen is dat juist een teken van kracht. Paashaas: ‘Het puntje van een gouden pen, is het felste wapen dat ik ken’, zei Jacob Cats. Niet waar natuurlijk. Een pen legt het altijd af tegen een kalasjnikov. Toch stemt die metafoor wel tot nadenken. Door de gruwelijke wreedheid van de aanslagen in Parijs zouden we bijna vergeten dat er ook een ander soort wreedheid is. Zeg maar de wreedheid van een redactie die elke week gniffelend cartoons uitzoekt, met als doel mensen in hun ziel te raken. GeenStijl: Oh. No. He. Didn't!? Jup. Hij doet het wél. Meneer de VU-theoloog stelt het maken van cartoons (op maagdelijk wit papier, met felle stiften en vrolijke kleurpotloden) op de Schaal van Wreedheid gelijk aan het genadeloos afslachten van twaalf onschuldige, ongewapende en geweldloze redacteuren door terroristen met AK47's. Man man man. Wat een Paashaas. Zeker een keer diep in de ziel gesneden door een spot on cartoon van een priester die een peuter in de poeperd nam. Cartoons, eerwaarde, zijn altijd een gevolg, nooit een oorzaak.

Paashaas: Een pen als wapen zien, dat kan alleen in een samenleving waarin het echte geweld beteugeld is. Als knots en machinegeweer regeren, zwijgt de pen. Daarom vinden we geen cartoons in de grotten van Lascaux en daarom leeft het publiek debat in Somalië niet erg. De vrijheid van meningsuiting komt pas tot bloei als er sprake is van een geweldsmonopolie van de overheid, waardoor eigenrichting en wraak niet langer gewoon zijn. Pas als de kalasjnikovs zwijgen, spreekt de pen. GeenStijl: Oh, lofzang op de vrijheid, wat streelt u ons gehoor en wat roert u onze harten. Geweldloos doch weerbaar, want beschermd door rechten en voortgestuwd door plichten, bloeit de vrije samenleving in woord, daad en gebaar. In deze wereld is woede wars van wapengeweld, maar bestrijden wij het Woord met het woord tot in den eeuwigheid, Amen Akbar. Oh wacht. Het Paaspreekje gaat nog verder... Paashaas: Vaak wordt over het hoofd gezien dat de vorming van zo’n sterke natie gepaard gaat met een omkering van de machtsbalans. Als de wapens van de bully’s zijn afgepakt, zijn de anderen aan de beurt: de schrijvers, sprekers, mensen zonder spierballen maar met een scherpe geest. Onder bescherming van de overheid kunnen zij nu hun gang gaan. Weliswaar heerst de illusie dat het speelveld nu gelijk is, want iedereen kan iedereen met woorden en tekeningen bestrijden. Dat is onzin: de wapens zijn beschaafder, maar de strijd is even ongelijk als voorheen. GeenStijl: Lol. Terwijl het GoedVolk krampachtig een 'don't mention the war'-campagne aan het voeren is, schrijft dit ongewijde paasei van de VU doodleuk dat woorden & tekeningen wapens zijn. Als dat al waar is, dan zijn het weapons of mass deduction, waarmee instituties, overheden en maatschappelijke bewegingen kunnen worden gereduceerd tot een harde hyperbool, een maligne metafoor of een kwaaie karikatuur. Die strijd is inderdaad nog steeds ongelijk, maar niet op de manier die Paas bedoelt. Die werpt zich niet op voor de ongeletterde minderheid, zijn onderliggende boodschap is dat je religie met rust moet laten. Maar met een narrig tekeningetje als 'wapen' duw je geen regering of religie om. Dat is ook helemaal niet de bedoeling: de intentie is doorgaans om de hypocrisie van de gevestigde orde voor de ogen van het volk te ontmaskeren, opdat hun macht en invloed niet omnipotent of dictatoriaal wordt. Het is juist heel gezond dat het individu middelen als de pen of de kwast vrijelijk in de strijd kan gooien in een samenleving die zich van een geweldloze woordenstrijd wenst te bedienen om de machtsbalans in evenwicht te houden. Paashaas: Macht schept verantwoordelijkheid. Het is onderdeel van het stilzwijgende sociaal contract dat de machtigsten zich beheersen, dat zij niet hun volle arsenaal inzetten om de ander aan te vallen. Dat gold zelfs in antieke krijgersculturen. Het zou ook moeten gelden in moderne democratieën. Het is een teken van kracht, niet van zwakte, wanneer schrijvers en tekenaars zich beheersen. GeenStijl: Wie zijn 'de machtigsten'? Toch zeker niet de schrijvers en de tekenaars? We klokken hartverwarmende bezoekcijfers hier op de GeenStijl hoor, daar niet van. Er keken zelfs bijna een miljoen mensen naar het mildsatirische NPO Cojones zaterdagavond, waarin Erik van Muiswinkel de islam probeerde aan te vallen door de islam vooral niet aan te vallen. En de 7 miljoen Charlie Hebdo's die zijn gedrukt, worden vooral gekocht als steunbetuiging en niet uit overtuiging. Maar we zien de onderwerpen van hoon en spot nog niet onmiddellijk als een konijn in de koplampen van de cartooncultuur zitten. Er zijn geen moskeeën gesloten, er worden geen moslims opgejaagd en beschaafde mensen hebben de inktpatronen van hun scherpe pen niet verruild voor de scherpe patronen van een automatisch wapen. Ergo: de beheersing ís er al, bij de schrijvers en de tekenaars die hun hoon, hun woede en hun onmacht over de macht verdrinken in inkt en niet in bloed. Het zou fijn zijn, zeggen wij voorzichtig alsook extreem genuanceerd, als de religieuze machtswellustelingen zich die verlichte zelfbeheersing ook eens eigen zouden maken. Want zolang de voorvechters van het bindende Woord zich met fysiek geweld blijven verzetten tegen de verdedigers van het vrije woord, is de strijd inderdaad een ongelijke. De échte zwakte komt van hen die hun vuurwapens laten spreken omdat ze zich te onzeker achten om een woord te beantwoorden met een weerwoord. Geinig detail: zelfs de wiki van pastoor Paas is pro-cartoons. "Afbeelding gewenst" - trololo.