Geenstijl

Draait er een theepot rond de zon, ergens tussen Mars en de aarde? De Britse filosoof Bertrand Russell vindt dat even onwaarschijnlijk als dat er een God bestaat. Toch, ‘onwaarschijnlijk’ is niet hetzelfde als ‘weerlegd’. Stellingen zijn waar of niet waar, weerlegbaar of niet weerlegbaar. Meer smaken zijn er niet. ‘De achterkant van de maan is van groene kaas gemaakt’ is een klassiek voorbeeld van een onwaarschijnlijke stelling, maar sinds de expedities naar de maan is die stelling controleerbaar geworden en onjuist gebleken, terwijl je vroeger met die stelling op scholierenfeestjes best een lollige indruk kon maken. De groene kaas en de theepot zijn toetsbaar, en dus van een andere orde dan de oncontroleerbare illusies die een godsdienst verspreidt. Die betreffen vooral zaken die niet van deze wereld zijn en niet zo veel kwaad kunnen. Pas als een godsdienst illusies over deze wereld uitdraagt, waarvan bewezen is dat ze niet waar zijn, wordt het vervelend. Of als een godsdienst verplichtingen oplegt waarbij anderen dan de eigen aanhang existentieel betrokken worden: heilige oorlog tegen wie zich niet aan het ware geloof wil onderwerpen.

De islam koestert een aantal illusies over de geschiedenis van de islam waarvan bewezen is dat ze onjuist zijn. Een voorbeeld is de verovering door de Arabische moslims, na de dood van Mohammed in 632, van Groot-Syrië, Arabië, Irak en Iran. Je hoeft het werk van de Pruisische strateeg Carl von Clausewitz niet uit je hoofd te kennen om in te zien dat zo’n verovering nooit kan hebben plaats gevonden. Die veroveringen zouden de verdienste geweest zijn van de islamitische ruiterij van Mekka en Medina. Met hulp van God zou die, met lansen bewapend, deze geweldige prestatie geleverd hebben. Maar volgens alle berichten, en ook volgens wat de archeologie laat zien, was de omgeving van Mekka en Medina dunbevolkt, en doodarm. Er waren te weinig mensen, en zeker te weinig paarden, lansiers en ruiters, om zo’n verovering tot stand te kunnen brengen. Het wordt ook uitgesloten door de bevolkingsdichtheid van de landstreken die door die veroveringen getroffen geweest zouden moeten zijn. Voor een verovering moet je tenslotte overal wat mensen kunnen achterlaten die de rol van bezetter kunnen spelen. Zelfs al zouden dat er maar weinig geweest zijn, Mekka en Medina waren niet volkrijk genoeg om dat te kunnen opbrengen. Toch staat die veroveringsgolf in alle geschiedenisboekjes in Oost en West. Het verhaal is bovendien een wezenlijk onderdeel van de islamitische propaganda. Het wordt in de islamitische wereld dagelijks gebruikt om te bewijzen dat de islam Gods eigen godsdienst is – het succes van deze veroveringsgolf is volgens veel islamitische predikanten het beste bewijs dat God de islam een goed hart toedraagt en dat Mohammed de Gezant van God is. Dan is het sneu als het om fantasie gaat. Wat er wel is gebeurd, is nog niet duidelijk, maar de tand des tijds knaagt onverbiddelijk verder. Ooit zal in alle schoolboekjes staan wat er wel gebeurd is. Een mogelijke oplossing: de islam is in (ten oosten van?) Groot-Syrië ontstaan, niet zoals nu geloofd wordt in 610-632, maar later. De islam koestert ook de illusie dat Mekka voor en tijdens het leven van Mohammed (570-632?) een handelscentrum geweest is. De geschiedenisboekjes in Oost en West herhalen dat. Toch kan het niet waar zijn. Niemand weet bijvoorbeeld waarin de Mekkanen handelden. Er is in de buurlanden geen spoor te vinden van import, van welke aard ook, uit Mekka. De eerste munt in Mekka geslagen is van ongeveer twee eeuwen na de dood van Mohammed. Een handelscentrum zonder eigen munt? Zoiets als Nederland binnen de EU? Het verhaal van de islam laat de Mekkaanse handel een rol spelen in het leven van Mohammed, want vanwege die handel wordt hij ingehuurd door de weduwe Khadiga, die hij later huwt, en door die handel is hij naar Syrië gereisd waar hij door een monnik als profeet herkend werd. Zonder die handel worden delen van de traditionele biografie van Mohammed onbegrijpelijk. Progressieve vrienden en vriendinnen van de islam willen de opkomst van de islam zelfs wel verklaren uit het ineenstorten van het kapitalisties handelsblok dat Mekka geweest zou zijn. De islam is dan het antwoord op de onvrede die door de Mekkanen gekoesterd werd over het onmenselijke koude kapitalisme. Maar zonder handel kan er ook geen handelscrisis ontstaan, en evenmin kan handel die niet bestaat, instorten. Dit vroege bewijs van de voosheid van het kapitalisme, helaas, is een zeepbel vol gebakken lucht. Elke godsdienst koestert illusies die niet te bewijzen zijn, en evenmin te weerleggen. Maar de reeks illusies over de ‘islamitische wetenschap’ en de islamitische militaire kracht in de middeleeuwen verdient speciale aandacht. Daarover volgende week.