Geenstijl

Na de gebruikelijke schermutselingen over de invulling van Dodenherdenking – ik heb nú al kapot veel zin in de discussie over Zwarte Piet! – was het gisteren om 20.00 uur eindelijk stil: iedereen hield twee minuten z’n klep dicht. Die twee minuten breng ik doorgaans starend naar het tv-scherm door zonder welke gedachte dan ook. Door persoonlijke achtergrond en interesse zijn de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog dagelijks in mijn gedachten, maar bij de verplichte twee minuten op de vierde mei gaat de geest opeens op slot: de kokosnoot is dan geheel leeg. Deze keer was het anders: de tweede minuut stilte moest nog beginnen toen ik mij een artikel uit NRC Handelsblad herinnerde. Er was iets met Srebrenica. Toen de tweede minuut ten einde was sprong ik op en liep naar boven, naar kantoor. Vanuit mijn ooghoek zag ik premier Rutte een krans leggen.

'Nederlandse staat aansprakelijk in Srebrenica-zaak' bleek de kop van het artikel te zijn, gedateerd op drie mei. De kwestie in het kort: na de val van Srebrenica werden drie mannen vermoord die werkten voor Dutchbat. De vader en broer van tolk Hasan Nuhanovic en elektricien Rizo Mustafic. In 2002 – nu elf jaar geleden - stapten de nabestaanden naar de rechter omdat zij vinden dat de Nederlandse staat verantwoordelijk was voor de veiligheid van de drie op dat moment. Dat vond de rechter ook maar de Nederlandse overheid ging in hoger beroep: de Verenigde Naties zijn aansprakelijk, is de Staat van mening. Advocaat-generaal Leon Plas stelt echter dat de Staat zelf aansprakelijk is. Direct na de val van de enclave waren het Nederlandse militairen die op eigen houtje beslissingen namen. Enfin, de Hoge Raad doet op vrijdag 6 september uitspraak. Dus terwijl premier Rutte zijn krans neerlegde ter nagedachtenis aan de [vul hier uw eigen definitie in], probeert hij ondertussen de verantwoordelijkheid voor de gebeurtenissen in Srebrenica rondom de families Nuhanovic en Mustafic bij de VN te leggen. En zo gaat het al sinds 2002. In april dat jaar liet Wim Kok (PvdA) zijn kabinet vallen na het rapport van het NIOD over de val van de enclave. Dramaqueen-gedrag uiteraard, Kok was er namelijk als de kippen bij om te zeggen dat Nederland niet schuldig was aan het Srebrenica-drama, maar wel als ‘lid van de internationale gemeenschap tekort is geschoten om voldoende bescherming te bieden’. Kok is niet dom en deze zin heeft hij ongetwijfeld geformuleerd in overleg met de Landsadvocaat om juist claims zoals hierboven beschreven te voorkomen. De kwestie doet denken aan die van Rawagede. Het duurde 64 jaar voordat de Nederlandse overheid haar excuses aanbood aan de bevolking van het dorp op Java waar Nederlandse militairen een groot deel van de bevolking executeerden. Aan die excuses en genoegdoening ging wederom een jarenlange juridische strijd tussen nabestaanden en de overheid vooraf. Er zit weinig verschil tussen het in Srebrenica gedogen van de Einsatzgruppen van generaal Mladic of het uit de wind houden van de dito Nederlandse oorlogsmisdadigers in Rawagede. De grote overeenkomst is dat in beide gevallen de Nederlandse staat naderhand haar verantwoordelijkheid niet heeft willen nemen. Onvermijdelijk doemt de vraag op: wat is nou eigenlijk de symbolische waarde van de krans die premier Rutte gisteren neerlegde bij het monument op de Dam?