Geenstijl

Wat is de Nederlandse identiteit? Trots op Nederland? Allemaal mooi, maar wat betekent het nou. Als je de Nederlandse identiteit nu in een paar zinnetjes zou moeten samenvatten, hoe zouden die dan luiden? Stel, je zou de preambule (het voorwoord) voor de Nederlandse grondwet moeten schrijven, wat zou dan een fraaie tekst zijn? Op deze zondag worden de Geenstijl-lezers uitgenodigd hun historische, politieke en poetische krachten te tonen. Een stukje interactieve beleidsvorming naar de burger toe, als het ware.

Een preambule voor de Nederlandse grondwet? Afgelopen zaterdag stond er een artikel in NRC-Handelsblad over de Nederlandse Grondwet. De schrijfster van het artikel stelde dat in het debat over de Nederlandse identiteit de grondwet een grotere rol zou moeten spelen. Ik ben het met haar eens. Als we in Nederland spreken over wat ons bindt, dan zijn rechten en plichten daarbij de eerste houvast. Maar de grondwet zou ook in symbolische zin een grotere rol kunnen spelen. Helaas komt de huidige grondwet daarin sterk tekort. Op dit moment is de Grondwet voornamelijk een opsomming van juridische constructies en gedetaileerd staatsrechtelijke procedures. Zelfs een poetisch voorwoord ontbreekt! Hoe anders is het elders in de wereld. In Amerika kent elke staatsburger de eerste regels van de Grondwet uit het hoofd: 'We the People!'. Zelfs in de oorspronkelijke tekst van de Europese Grondwet stond een preambule. In dit voorwoord stond een soort motto omschreven voor Europa. Het was intrigerende tekst en het was knap werk om het 'doel' van Europa in een paar zinnen te omschrijven. Waarom staat er een dergelijke tekst niet in onze grondwet? Als we dan zo gehecht zijn op onze 'identiteit', hoe zouden we die dan omschrijven? Als ik die vraag zelf zou moeten beantwoorden zou ik een aantal uitgangspunten nemen. Allereerst zou zo'n tekst niet alleen over het verleden moeten gaan, maar vooral als een aanmoediging voor toekomstig handelen. Het zou een soort oproep moeten zijn voor een gezamenlijke geestesgesteldheid, bij wijze van leidraad. Daarnaast zou ik het mooi vinden als in zo'n tekst de vrijheid van individuen wordt genoemd. Met dat in het achterhoofd stuitte ik op een toespraak uit 1945 van voormalig koningin Wilhelmina. Tijdens een van haar eerste radiotoespraken greep ze - net terug in Nederland vanuit haar ballingschap in Londen - haar kans om Nederland aan te moedigen zich uit terugslag te ontworstelen. Een van de mooiste strofen uit haar tekst was deze: "Wij willen ons ertoe zetten onszelf op te bouwen en onze kinderen, elk naar eigen overtuiging, opdat wij als volk de moeilijkheden, die wij op onze weg zullen ondervinden, te boven kunnen komen. Immers, wij willen trachten voortrekkers en baanbrekers te zijn voor de nieuwe tijd, die voor ons ligt." (27 juni 1945, Radio Oranje.) Waarom deze zinnen niet gebruiken als preambule van de Nederlandse Grondwet? Een tekst over hoop, over zelfstandigheid, solidariteit en eigen verantwoordelijkheid. Maar ook een oproep om onze identiteit te vinden in een soort avontuurlijke houding: voortrekkers en baanbrekers willen zijn. Nederland was immers het meest herkenbaar als het lef toonde: van de vrijheidstrijd in de 16de eeuw, de godsdienstvrijheid, de handelsmentaliteit, de kunsten, onze sociaal-economische vernieuwingen en onze ethische wetgeving - in al die gevallen wachtten we niet op de rest van de wereld,maar nam Nederland zelf het initiatief. Ik denk dat onze identiteit vooral in die geestesgesteldheid gevonden moet worden. Hebben de Geenstijl-lezers nog suggesties, eigen creaties of inzichten? Hoe zou volgens u de preambule van de grondwet moeten luiden? Boris van der Ham