Geenstijl

"Over een week begint de Tweede Kamer weer. Rumoer alom, inmiddels. Als D66-er wil ik me vandaag even bezighouden met de PvdA. Een van de kandidaten voor het voorzitterschap van de PvdA is Jan Pronk. Ik denk dat hij zijn ambities moet bijstellen, en zich warm moet lopen voor het lijsttrekkerschap. Want alleen met een 'oudje' als Pronk lijkt de PvdA kans te maken tegen Marijnissen."

Jan Pronk nieuwe lijsttrekker PvdA? Hoe kan de PvdA weer winnen? De PvdA-kopstokken breken hun hoofd er op stuk, en niet voor de eerste keer. De afgelopen 15 jaar heeft de partij al een paar keer deze discussie moeten voeren. In 1994 was het niet de SP, maar D66 die de partij leeg at. Toenmalig PvdA-voorzitter Felix Rotterberg vond de oplossing in het drastisch veranderen van de PvdA-kamerlijst met allerhande sociaal-liberalen. Ook liet hij partijleider Wim Kok in 1995 een toespraak houden waarin hij de 'ideologische veren' van de PvdA afschudde. De operatie leek geslaagd want Wim Kok won de verkiezingen van 1998. In 2002 was er een nieuw probleem. Pim Fortuyn kwam op en opnieuw was de PvdA in gevaar. Nadat Ad Melkert het schip had verlaten en Wouter Bos het roer overnam, kwam er weer een nieuwe koerswijziging. Om de kiezers op de LPF terug te winnen werden de standpunten over immigratie en integratie aangescherpt. In 2003 haalde de PvdA zo goed als alle zetels terug. Toch bleef het CDA de grootste. Dus ging de PvdA opeens ook spreken over 'normen en waarden', om zo wat meer op het CDA te lijken. Niettemin raakte de partij in 2006 weer veel zetels kwijt. Nu weer aan de SP. En hup, meteen sprongen er weer types op die een 'linksere' koers eisten voor de partij . Het ontslagrecht moet blijven; de topinkomens afgeroomd, enzovoort. "De rooie veren moeten weer terug!" Een van de mensen die een linksere koers voor de PvdA voorstaat is oud-minister Jan Pronk. Hij wil zelfs de nieuwe partijvoorzitter worden. Door een aantal van zijn medekandidaten is hij inmiddels als 'te haags' weggezet, anderen stellen juist weer dat hij te lang in het buitenland heeft gezeten, en anderen noemen Pronk 'te oud'. Dat zijn zwakke argumenten, want hierdoor heeft Jan Pronk naar mijn mening veel vóór op de anderen. Deze eigenschappen maken niet alleen tot een goede kandidaat voor het partijvoorzitterschap, maar misschien nog méér als reservekandidaat voor het lijsttrekkerschap. De grootste fout van Wouter Bos bij de laatste verkiezingen was dat hij zo weinig als 'premier' overkwam. Hij legde het daarin af tegen zowel premier Balkenende als de oudere en wijzere Marijnissen. Misschien lukt het hem in zijn functie als minister van Financiën uit te groeien tot een potentiële Vader des Vaderlands, en kan hij het bij de volgende verkiezingen nog eens proberen. Maar er is ook een kans dat 'm dat niet lukt, bijvoorbeeld door vervroegde verkiezingen. Wat dan? Daarnaast moet je je afvragen of hij ook inhoudelijk in staat is een linksere PvdA te leiden: Bos is in zijn hart een echte sociaal-liberaal, en het lukt hem slecht dat te verbergen. Wat moet er dan gebeuren? Gaat de PvdA dan weer op zoek naar een nieuw 'jong talent'? Ik denk dat ze er verstandiger aan zouden doen juist een oude vertrouwde op het affiche te zetten. En waarom dan niet Jan Pronk? * Jan Pronk hoef je geen rooie veren meer op te prikken, want hij heeft ze nooit afgedaan. * Jan Pronk is tegelijk in staat om bestuurlijke betrouwbaarheid uit te stralen. Immers: hij zou van alle lijsttrekkers het meeste ervaring hebben. Het feit dat hij ook vaak compromissen heeft gesloten kan hij juist in zijn voordeel laten werken; hij is wel links, maar ook praktisch. * Jan Pronk kan Balkenende makkelijk aan. Balkenende is dan wel een aantal jaar premier geweest, maar Pronk heeft nog steeds meer ervaring. Waar Balkenende zich wat hobbymatig op het internationaal podium begeeft is Pronk er als een vis in het water. * Jan Pronk heeft van alle lijsttrekkers het meeste ervaring met milieubeleid (als oud minister van Milieu) en doet Groenlinks-leider Halsema verdwergen. * Jan Pronk is een van de weinig politici die het ook van Jan Marijnissen kan winnen. Marijnissen heeft veel van zijn aantrekkingskracht te danken aan reflectie waarmee hij in de politiek staat. Pronk staat echter sterker. Pronk reflecteert niet alleen, hij was ook bereid zijn handen uit z'n mouwen te steken, iets dat Marijnissen nooit heeft gedurfd. Marijnissen probeert vaak de filosoof uit te hangen en schreef wat boekjes; Pronk schrijft beter en substantiëler. Waar Marijnissen spreekt over solidariteit en de ondergang van de beschaving, kan Pronk hem fijntjes wijzen op de echte ellende die hij in de wereld heeft gezien. En waar Marijnissen zich heeft begraven in een heilloos provincialisme, kan Pronk uit ervaring vertellen hoe belangrijk internationale samenwerking is voor de 'verworpenen der aarde'. Daarnaast kan Pronk ook op microniveau makkelijk de concurrentie aan met Marijnissen bij het knuffelen van mensen in achterstandswijken. Het belangrijkste wat Pronk vóór zou hebben op al zijn voornaamste concurrenten is dat hij een stuk ouder is dan de rest. Roodlinkse kiezers (die zich schuilhouden rond SP, GL, PvdA en soms ook CDA) hebben naar mijn inschatting niet zozeer interesse in 'puntjes' als het ontslagrecht en de topinkomens. Roodlinkse kiezers hebben behoefte aan een mate van paternalisme die veel letterlijker genomen moet worden; Ze hebben behoefte aan een wijze, oude, rooie 'pater familias'. Dat was Drees, dat was Den Uyl en dat was Kok (met zijn vakbondsverleden) uiteindelijk ook. Vijftien jaar geleden was het Van Mierlo die hierin voorzag, toen weer even de rijzige Wim Kok, toen de populaire professorale Fortuyn en nu de volkswijsgeer Marijnissen. Met Pronk is er een kans die behoefte weer bij de PvdA te bevredigen. Tuurlijk zal dat de sociaal-liberalen rond de PvdA afschrikken (ze zijn van harte welkom bij D66!), maar ze zouden een veel grotere groep kunnen terugwinnen. Het zou me niets verbazen als Jan Pronk al van dit scenario droomt. Boris van der Ham