Geenstijl

Bert van Delden, de voorzitter van de Commissie van Toezicht Inlichtingen en –Veiligheidsdiensten, drinkt zijn koffie dus uit een mok met daarop de cijfers 1984. Zijn kantoor is te bereiken via een poortje met een vingerafdruk-systeem. Vanachter zijn bureau kan hij real-time in de systemen kijken van de diensten, ook hebben hij en zijn mensen een eigen werkplek bij zowel de AIVD als de MIVD. Het is een select gezelschap dat geautoriseerd is om dat te doen. De fractievoorzitters horen weleens wat in de Tweede Kamercommissie voor de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten - de Commissie Stiekem – maar de échte controleur is dus Van Delden. De onthulling zaterdag van de Volkskrant over de aanschaf door het Ministerie van Defensie van Argo II - systemen waarmee telefoon- en internetverkeer op te vangen en te verwerken is – is geen nieuws. Het was namelijk SP-Kamerlid Ronald van Raak die deze zomer lucht kreeg van de aanschaf en minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) er over bevroeg. Van Raak kreeg antwoord: de aanschaf kost 17 miljoen euro en het is vervolgens mogelijk om alles dat via een kabel gaat –internet, telefonie, de eenling met een fax – te monitoren.

Het interview met Van Delden enkele pagina’s verderop in de papieren Volkskrant is echter wel nieuws. De intelligence czar zegt namelijk over de aanschaf van de Argo II-technologie: “Is het zo gek dat we met de techniek meegaan? Is het zo gek dat de diensten zich daarop voorbereiden?” In de wereld van het inlichtingenwerk is er sprake van twee werelden: de politieke realiteit – de verantwoording die diensten en betrokken ministers aan het parlement afleggen – en de daadwerkelijke realiteit – het eigenlijke werk wat de diensten verrichten. Jaren later komt daar soms iets van naar buiten. Googelt u maar op Villa Maarheze, Gladio of stay-behind-netwerken. In andere gevallen weten de inlichtingendiensten de schijn van openbaarheid over hun activiteiten te wekken maar ligt de volledige waarheid jaren na dato nog steeds niet op tafel: de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh zijn nog steeds niet volledig opgehelderd. En het dossier De Roy van Zuydewijn suddert – het laatste debat over de kwestie was in 2003 (!) - ook nog voort, meer daarover in december wanneer D66 en SP premier Rutte zullen bevragen. Een schimmenrijk. Van Delden is dus degene die volledig inzicht heeft in die duistere wereld. Eveneens zal hij begin volgend jaar een oordeel vellen over de NSA-controverse en de Nederlandse betrokkenheid daarbij. Tegelijkertijd zegt Van Delden te begrijpen dat het ministerie van Defensie – in samenspraak met dat van Binnenlandse Zaken – alvast een systeem heeft aangeschaft dat bijna alle vormen van communicatie binnen Nederland kan monitoren, iets dat wettelijk nu nog niet mogelijk is. De Nederlandse overheid is haar eigen PRISM aan het bouwen met Argo II, Van Delden doet op zijn beurt een vlucht naar voren terwijl dat niet zijn taak is. De omgekeerde wereld: de controleur geeft zijn zegen aan het project voordat de Tweede Kamer een uitspraak heeft gedaan. Kijk nog maar eens goed op de kalender; het is bijna 1984.