Geenstijl

Goed. We gaan de huidige stand van zaken rond de gecombineerde KLM- en Malaysian Airlines vlucht MH17 nog eens nalopen & analyseren. De Nederlandse regering was op 14 juli - 3 dagen voor de aanslag op MH17 - door Kiev op de hoogte gebracht van het feit dat het luchtruim boven het oosten van Oekraïne onveilig was: diezelfde dag nog was er een Antonov van het Oekraïense leger neergehaald. Met die informatie werd NIETS gedaan. Andere landen hadden die intel ook en handelden daar wél naar, zo wisten we al op 23 juli: onder andere British Airways en Air France vlogen met een boog om het opstandige oorlogsgebied heen. Rutte heeft dus de schijn van nalatigheid ernstig tegen zich. Dat gevoel wakkerde hij zelf aan door Kamervragen van CDA/D66 al na een ongehoord snelle drie dagen te beantwoorden. Dat was donderdagavond, ná de deadline van de dodebomen, en vlak nadat de MinPres live op TV was om karmapunten te scoren tijdens het #JeSuisCharlie saamhorigheidsgeneuzel op de Dam. Dat riekt naar cynisme, en die geur kleeft aan Rutte. Een dag later, tijdens de wekelijkse persco, maakte de MinPres ongemakkelijke en lichtgeraakte indruk. De video van de persco wordt meestal dezelfde dag integraal op het YT-account van de MinPres gezet, maarrr: dat gebeurde dit keer niet. We hebben daarom een paar dagen aangedrongen, en vanmorgen werd de video eindelijk opgehoest. (Vanaf 10 minuut 40 gaat het over MH17.) Reageert Rutte geprikkeld op de vragen, terwijl de persleider probeert om de persco zo snel mogelijk af te ronden (op 17'35). Er zijn een paar dingen mis met de antwoorden van Rutte tijdens deze persconferentie:

De NAVO deelde meer informatie dan Kiev Ten tweede is er het feit dat Generaal Philip M. Breedlove, de allerhoogste eindbaas der Europese NAVO-activiteiten, op 30 juni - dus ruim 2 weken vóór MH17 - in een openbare persconferentie verklaarde dat er vliegtuigen boven het oosten van Oekraïne waarschijnlijk met raketten uit de lucht waren geschoten, en dat er tekenen waren dat de Russen bezig waren met trainingen/oefeningen met groot materiaal, waaronder luchtafweergeschut, aan de Russische zijde van de grens met Oekraïne. Maar ook dat opgedane trainingskennis vervolgens aan de westkant van de Russische grens - in Oekraïne dus - werd toegepast: Jup, daar staat duidelijk 'anti-aircraft capability'. En jup, daar staat dat die 'capabilities' in Oost-Oekraïne werden aangewend. Door de Russen, of door de rebellen, dat staat er niet bij. Maar gebruikt werden ze. Breedlove geeft wel toe dat de NAVO op dat moment nog geen bewijs heeft waarop te zien is dat de Russen hun zware (anti-aircraft) materiaal fysiek de grens over rijden, maar waarschuwt wel expliciet voor de mogelijkheid: En tenslotte zegt hij dat NAVO geen MANPADS (draagbaar geleidewapen met matig bereik, een soort Euroshopper luchtdoelraket) gespot heeft, maar dat er wel met 'vehicle-born capability' werd getraind aan de Russische zijde van de grens: Met MANPADS haal je alleen laagvliegers neer, maar met op voertuigen gemonteerde raketinstallaties (zoals Patriots, of een BUK) kun je tot grote hoogte schade aanrichten. Dat risico bestond dus, en dat risico was bekend. Toch ging Nederland blind af op wat Kiev zei, namelijk dat het luchtruim boven de tien kilometer hoogte wél veilig was. Dat strookt niet met de intel waar de hoogste NAVO-baas in Europa openlijk over sprak. Had Nederland maar naar hem geluisterd, dan hadden 298 mensen nu nog geleefd. (Het volledige transscript van de persco van 30 juni waaruit bovenstaande screenshots zijn genomen, is hierrr te lezen.) Was MH17 een levend schild? De tegenstelling tussen wat Kiev op 14 juli zei en wat Generaal Breedlove op 30 juni al wist, roept tevens een interessante vraag op: Wat als Kiev bewust de risico's bóven 10 kilometer hoogte verzweeg, bijvoorbeeld om onschuldige airliners zoals MH17 als levend schild voor hun eigen (militaire) toestellen te kunnen gebruiken? Waarom ging Nederland klakkeloos op Kiev af? Rutte kan roepen dat de verantwoordelijkheid voor het open houden of sluiten van het luchtruim bij Kiev ligt tot hij een ons weegt. Feit blijft dat Nederland ook zélf had kunnen nadenken, of los van de bezweringen van Kiev had kunnen besluiten om luchtvaartmaatschappijen te adviseren andere routes te kiezen. Better safe than sorry - maar nu is het te laat en hebben we alleen nog 'de kennis van nu'. Kwoten we tot slot een stukje van militair historicus Christ Klep, die de situatie vanmorgen glashelder samenvatte in de Azijnbode: "Sinds enkele dagen is het puzzelstukje van kleur verschoten. Van groen naar rood. Van een voor de betrokken Nederlandse autoriteiten redelijk ongevaarlijk detail naar een potentieel heet hangijzer. Tot nu toe kon de overheid deze vraag betrekkelijk eenvoudig pareren: er waren gewoon geen gegevens voorhanden die het acuut staken van de vluchten boven Oost-Oekraïne noodzaakten. Maar toch. Blijkbaar had iemand in de ambtelijke keten dus wél de alarmbel kunnen luiden. Natuurlijk, dit is kennis achteraf. Maar hoe dan ook: een niet onbelangrijk stukje van de verantwoordelijkheidsvraag ligt nu 'officieel' bij Nederland." 23 verantwoordelijkheidsvragen Behalve de verantwoordelijkheidsvraag, liggen er ook nog 23 nieuwe MH17-vragen van het CDA en D66 op de bureaux van Hennis, Koenders & Opstelten. Die liggen daar inmiddels sinds vrijdag - al meer dan drie dagen, dus de beantwoording duurt langer dan vorige keer. Misschien wacht Rutte totdat een aardbeving des doods in Groningen de natie afleidt van de antwoorden. Want vraag 15 luidt als volgt: 15. Wat heeft het kabinet gedaan nadat NAVO-generaal Breedlove op 30 juni 2014 waarschuwde voor trainingen op de grens tussen Oost-Oekraine en Rusland met zeer geavanceerde luchtdoel raketsystemen? We zijn zeer benieuwd naar je onderste steen, MinPres. En we zijn doorgaans tot laat genoeg wakker om je middernachtelijke mailtjes te lezen.