MinVenJ: 'In 2015 ruim 8000 incidenten op azc's'

Geregistreerde COA en Politie meldingen op en rondom COA-opvanglocaties
Inleiding / samenvatting
Voor u ligt het overzicht van het aantal geregistreerde meldingen op en rondom COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers)-opvanglocaties (registraties op COA adressen).
Uitgangspunt voor dit rapport zijn de meldingen bij bestaande asielzoekerscentra en noodopvanglocaties van het COA. Voor dit overzicht is gekeken naar de COA- en Politiemeldingen vanaf 1 januari tot en met 31 december 2015 op of rondom (het adres van) COA-opvanglocaties.
In het overzicht staat dat bij het COA in 2015 ruim 8000 meldingen zijn geregistreerd. Bij ruim 5000 ging het om overtredingen van de huisregels van het COA, zoals het niet schoonmaken van de eigen kamer, de brandmelder afplakken, of geluidsoverlast veroorzaken. Bij ruim 1300 meldingen van het COA ging het om fysieke agressie zoals schoppen of slaan. De meldingen zijn naar aard en omvang dus zeer divers.
In totaal heeft de politie 4460 meldingen op COA-locaties geregistreerd. De meldingen zijn ook hier zeer uiteenlopend. Het soort incidenten dat de politie heeft genoteerd, varieert van verloren ID-papieren, diefstal en overlast tot bijvoorbeeld drugs, grote vechtpartijen of mensenhandel. Ook kunnen er valse meldingen bij zitten. In die gevallen is de politie wel opgeroepen, maar bleek assistentie door de politie niet (meer) nodig.
Aangezien het de eerste keer is dat het Ministerie van Veiligheid en Justitie een dergelijke rapportage uitbrengt, betreft het nog een product dat zich in een groeiproces bevindt. Vanaf heden zal dit overzicht halfjaarlijks worden uitgebracht, waarbij verdere verbeteringen zullen worden aangebracht.
Hoe lang vangt Nederland al vluchtelingen en asielzoekers op? Waarom is er anno 2016 nog steeds geen 'rapportageproduct' dat het 'groeiproces' is ontstegen? - GS
Handelen bij meldingen
Het afgelopen jaar is het aantal COA-opvanglocaties en het aantal personen dat in COA-opvanglocaties verblijft enorm gestegen (25.000 in 2014, 47.000 in 2015 - GS). De maatschappelijke aandacht voor incidenten op en rondom deze COA-opvanglocaties is daarbij ook toegenomen.
Incidenten die de veiligheid in het geding brengen, kunnen nooit volledig worden uitgesloten. Wel is het van belang dat zij zoveel mogelijk worden voorkomen en dat er adequaat wordt gehandeld indien zij plaatsvinden. Veiligheid en leefbaarheid zijn de basisvoorwaarden voor een omgeving waarin mensen met elkaar samenleven. Zeker wanneer die mensen uit allerlei verschillende culturen komen en vaak een onzekere toekomst hebben, zoals op de locaties van het COA. De medewerkers hebben daar specifieke aandacht voor in de begeleiding van de bewoners. Dit betekent dat het COA dagelijks contact heeft met de bewoners. Door dit contact proberen de medewerkers spanningen weg te nemen en incidenten te voorkomen.
Er is op alle COA-opvanglocaties permanent ingehuurde beveiliging aanwezig van Trigion. Naast deze beveiligingsmedewerkers zijn de COA-medewerkers zelf erg oplettend en waakzaam, hoe het met de bewoners op de locatie gaat en hoe sfeer is op de locatie. Alle medewerkers zijn getraind in het omgaan met conflictsituaties.
Lees: 'Alles onder controle, niks aan de hand' - GS
Het COA beschikt onder andere over huisregels en een Reglement Onthouden Verstrekkingen (ROV) om de beheersbaarheid en leefbaarheid op een locatie te bewerkstelligen. Wanneer er zich dan toch incidenten voordoen, worden daar gepaste maatregelen op genomen. Het COA spreekt bewoners aan op hun gedrag en kan als dat nodig is maatregelen opleggen waarmee voorzieningen (zowel in geld als in toegang op de locatie) worden onthouden. Op lokaal niveau is intensief contact tussen gemeente, politie, COA en andere instanties om indien de situatie daarom vraagt, zaken in goede banen te leiden en op te lossen. De procedure is dat bij strafbare feiten altijd de politie wordt ingeroepen.
Registraties die betrekking hebben op meldingen on en rondom COA-opvanglocaties
Het COA en de politie registreren beide incidentmeldingen op en rondom COA-opvanglocaties, maar zij doen dit op verschillende manieren en met een ander doel. De politie registreert informatie wanneer er om politieassistentie wordt gevraagd, zodat er zicht is welke inzet waar nodig is geweest en om welke reden. Het COA registreert met name meldingen die betrekking hebben op de bewoners, waardoor alle medewerkers goed geïnformeerd zijn over de personen die op dat moment op hun locatie verblijven.
Om een volledig beeld van de geregistreerde meldingen te geven, zijn beide weergegeven. De incidentmeldingen van de politie en het COA zijn niet direct met elkaar te vergelijken of bij elkaar op te tellen. Voor een gedeelte zit er overlap in de cijfers van het COA en de politie. Wanneer er bijvoorbeeld een incident plaats vindt op een COA-terrein en er wordt politie-assistentie gevraagd, registreert het COA dit in het eigen interne systeem en maakt de politie van hetzelfde incident ook een registratie.
Registratie door COA
Het COA maakt voor registratie van incidenten gebruik van een digitaal Integraal Bewoners Informatie Systeem (IBIS). In dit bewonersregistratiesysteem registeren COA-medewerkers alle relevante bewonersinformatie, waaronder de incidenten waarbij bewoners betrokken waren. Binnen het COA wordt er gesproken over een incident in de breedste zin van het woord. Gebeurtenissen die de veiligheid, leefbaarheid en beheersbaarheid op een locatie raken of waarbij sprake is van een afwijking van de gewenste gang van zaken op een locatie, worden geregistreerd als incident. Dit is een veel bredere definitie dan geweldsincidenten. Denk hierbij aan roken op de kamer, het niet schoonhouden van de eigen leefomgeving', of een rookmelder die is afgeplakt. Bij meldingen die (tevens) de openbare orde raken of lichamelijk letsel veroorzaken, of waar sprake is van strafbare feiten, wordt de politie ingeschakeld. Tevens worden door het COA signalen aan de politie doorgegeven. Voor sommige gebeurtenissen, bijvoorbeeld bij bepaalde vermoedens, bestaan aparte protocollen voor de afhandeling. Het COA zet vermoedens/signalen een op een door (meestal vanaf de locatie) aan de volgende betrokken partijen:
- Vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling worden aan de hand van de meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld aan Veilig thuis doorgegeven.
- Signalen mensenhandel en mensensmokkel worden aan het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM) doorgegeven.
- Vermoedens van radicalisering en jihadisme worden doorgegeven aan de betrokken instanties zoals politie, de NCTV en AIVD.
Opvallend detail: gevallen van radicalisering en/of jihadisme zijn niet in deze cijfers opgenomen, of althans niet apart uit de grote uitgelicht. Toch worden ze wel genoemd in het rapport. Hoeveel waren dit er dan? Dat blijft dus onbekend. - GS
De cijfers in deze rapportage zijn handmatig geanalyseerd; door de wijze van registratie is het mogelijk dat er bij de COA cijfers enkele dubbelingen zitten. Hierop is zoveel mogelijk gecorrigeerd. Er loopt op dit moment een grootschalig traject binnen het COA gericht op de verbetering van de incidentenregistratie. Hierin wordt met name gewerkt aan verbetering van de kwaliteit van de registraties (cq. eenduidig, volledig, tijdig en feitelijk), door het opstellen van heldere beleidskaders en door te investeren in kennis en bewustwording van de medewerkers. Deze nieuwe werkwijze wordt gefaseerd ingevoerd en is begin januari gestart. De implementatie wordt in de loop van 2016 volledig gerealiseerd.
Een alinea eerder werd het IBIS-systeem nog genoemd als methode voor incidentenregistratie, maar nu lezen we dat er kennelijk nog heel veel aan dit systeem te verbeteren valt. Sowieso duurde het ruim drie maanden sinds GS een Wobje indiende voor V&J en het COA alle cijfers geordend hadden. Dit voedt een vermoeden dat het IBIS-systeem niet werkt, tekort schiet of dat de gegevens niet goed worden verzameld en bijeen gehouden. - GS
Registratie door Nationale Politie
De Nationale Politie maakt voor registratie van meldingen gebruik van de basisvoorziening handhaving (BVH) op eenheidsniveau. Met behulp van de bluespot monitor worden deze gegevens inzichtelijk gemaakt. Het is niet uit te sluiten dat er, door menselijk handelen, enkele dubbele registraties zitten in de cijfers van de politie. Hierop is zoveel mogelijk gecorrigeerd.
"De bluespot monitor", zeggen ze, alsof iedereen dan automatisch weet wat dat is. Wij in ieder geval niet. En hoe is er gecorrigeerd? Verantwoording daarbij ontbreekt - GS
Bij de politieregistraties is gekeken naar de meldingen die door de politie zijn geregistreerd op het adres van de COA-opvanglocaties (reguliere locaties en noodopvang) in 2015. De locatiegegevens van de centra zijn afkomstig van het COA. Hierbij speelde het merendeel van de meldingen zich af op de COA-opvanglocaties zelf, in sommige gevallen vond het incident plaatst in de nabije omgeving van deze locaties.
Wat is de definitie van 'nabije omgeving'? - GS
Daarnaast zijn locaties met een bezetting kleiner dan 20 weggelaten vanwege de mogelijke herleidbaarheid van meldingen tot individuen. Voor recent geopende locaties zijn alleen de meldingen meegenomen die sinds de ingebruikname als opvanglocatie zijn geregistreerd.
Hoeveel kleine locaties van minder dan 20 personen zijn er? Dat staat er niet bij. Waarom weglaten in het totaal? De incidenten zijn sowieso anoniem en niet herleidbaar tot locaties of personen. Maar het totaal aantal incidenten is dus hoger dan de 'ruim 8000' die V&J in dit verslag naar voren brengt, want niet alle locaties zijn meegeteld - GS
Landelijke en regionale meldingeninformatie door de politie
Dit overzicht geeft een beeld van álle politieregistraties op de adressen van de COA-locaties. De aantallen zeggen niets over de ernst, omvang en inhoud van de meldingen. De lokale duiding per COA-opvanglocatie bij dit overzicht is dan ook van groot belang. De politie werkt op dit moment in afstemming met lokaal gezag aan een duiding van de lijst per COA-opvangadres van het aantal geregistreerde politiemeldingen waarop de informatie in dit document is gebaseerd. In dat kader kunnen in de lokale overzichten onder meer meldingen voor loos alarm, dubbele meldingen e.d. eruit worden gehaald. Dat kan tot gevolg hebben dat op lokaal niveau andere aantallen worden genoemd.
Overzicht geregistreerde meldingen 2015 bij COA-opvanglocaties
Bijzondere en opvallende zaken in categorieën van COA- en Politieregistraties
COA-registraties in perspectief
In 2014 zijn er door het COA in de categorieën Suïcide van bewoner, Verbale suïcidedreiging op COA-opvanglocatie, Zelfdestructieve actie op COA-opvanglocatie, Overlast in COA-opvanglocaties zelf en door COA geregistreerde agressie en geweld tegen personen in totaal 4.162 meldingen geregistreerd. In dezelfde categorieën zijn daar bij het COA in 2015 8.149 meldingen geregistreerd. Het aantal personen dat in COA-opvang verblijft is het afgelopen jaar sterk toegenomen. De bezetting bedroeg op 1 januari 2015 24.467 personen en op 1 januari 2016 47.276 personen. Het aantal meldingen is in absolute aantallen gestegen; uitgaande van de bezetting zoals hiervoor genoemd is er een evenredige stijging te signaleren.
Nogmaals: in absolute aantallen houdt de toename in incidenten wellicht een evenredige tred, maar de druk op COA, politie, omwonenden en overige betrokkenen is dus in 2015 verdubbeld - GS
Politie-registraties in perspectief
In Nederland zijn er in 2015 in totaal circa 3 miljoen politiemeldingen geregistreerd. Hiervan zijn er 4.460 geregistreerd bij de COA-opvang locaties.
Het gaat niet om de verhouding tot hoeveel meldingen er landelijk binnen zijn gekomen, het gaat om de verhouding in ernst tussen landelijk en in azc's. Nog los van het feit dat niemand vroeg om een vergelijking met landelijke cijfers, we Wobden op naakte COA-cijfers, niet op suggestieve perspectieven van V&J - GS
Het plaatsen van de politiecijfers in perspectief -bijvoorbeeld de vergelijking met aantallen meldingen binnen de Nederlandse bevolking- is complex.
Toch deden jullie het 1 zin eerder zelf nog! - GS
De populatie in de COA-opvang is niet direct te vergelijken met de populatie in Nederland, qua samenstelling, achtergrond, cultuur etc.. Een vergelijking met opvanglocaties in het buitenland of met andere specifieke groepen is niet mogelijk omdat de populatie in de COA-opvang een zeer specifieke en niet te vergelijken groep betreft.
'Zeer specifiek'? Als in: gewelddadiger? Onaangepaster? Minder beschaafd? Juist veel beschaafder? Zoveel suggestiviteit in dit blokje dat het op zichzelf als incident geregistreerd zou kunnen worden - GS
Bijzondere en opvallende zaken
Hieronder een nadere toelichting op de bijzondere en opvallende zaken uit de registraties van het COA en de politie:
- Suïcides van COA-bewoners: Er zijn 2 overlijdensgevallen als gevolg van suïcide gemeld door het Gezondheidscentrum Asielzoekers (GCA) aan de GGD.
Dat is - gelukkig - weinig. In 2016 staat de teller met een zelfmoord in azc Alphen op 17 januari al halverwege die van 2015 - GS
- Agressie en geweld geregistreerd door COA en politie: In totaal registreerde COA in 2015 2.394 agressie- en geweldsmeldingen. Hiervan betreffen 269 non-verbale meldingen (agressieve houding of gebaren), 759 verbale incidenten (schelden, dreigen met woorden) en 1366 fysieke incidenten (slaan, schoppen, trappen). Van deze COA meldingen, registreerde de politie in 2015 337 agressie-meldingen. Dit betreffen vooral mishandelingen zonder blijvend letsel (236). In mindere mate is er sprake van zware mishandelingen en openlijke geweldpleging tegen personen. Het verschil in registratie bij het COA en de politie komt omdat de politie bij het overgrote deel van de meldingen niet wordt betrokken, omdat de situatie in die gevallen door de COA-medewerkers zelf gede-escaleerd kan worden. Het COA-personeel is daar immers voor opgeleid en het is volgens hun taakomschrijving deel van hun werk.
Hoeveel van die 1366 minus 236 fysieke incidenten leidden wél tot (blijvend) letsel? Het is zeer verwarrend om politieregistraties uit te leggen met politie-categorieën en politiejargon, en deze vervolgens dan in dezelfde zin te gaan vergelijken met COA-registratie met COA-categorieën en COA-jargon. Er is bijna geen touw aan vast te knopen, maar dat is misschien dan ook precies de bedoeling van V&J - GS
- Zelfdestructieve actie geregistreerd bij COA-opvanglocaties: In totaal registreerde COA in 2015 in totaal 369 zelfdestructieve acties. Bij een zelfdestructieve actie gaat het om de feitelijke actie van een COA-bewoner waarbij hij of zij zichzelf op een destructieve manier iets heeft aangedaan. Voorbeelden hiervan zijn honger- en dorststakingen, het innemen van een grote hoeveelheid pillen, automutilatie en ophanging zonder dodelijke afloop.
Een ander voorbeeld is zelfverbrandingen. Dat wordt hier niet genoemd, maar ook niet uitgesloten: 'voorbeelden' impliceert namelijk dat er nog categorieën zijn die niet genoemd worden. In de eerste zes maanden van 2014 waren er bijvoorbeeld volgens de officiële cijfers 4 zelfverbrandingen. Over 2015 blijft dat onduidelijk. Waarmee we maar willen zeggen dat dit verslag door de manier waarop het is opgesteld ook heel veel niet vertelt - GS
- Overlast in COA-opvanglocaties zelf: In totaal registreerde COA in 2015 5.072 zaken waarbij er overlast in de locaties plaatsvond door het overtreden van de huisregels van het COA. Denk hierbij aan roken op de kamer, geluids- of stankoverlast of vervuiling van de eigen leefruimte.
We willen niet 'denken aan', we willen de hele lijst - GS
- Assistentie en overig geregistreerd door politie: In de door de politie geregistreerde informatie onder deze categorie (2.254), gaat het grootste gedeelte over assistentie door politie en overige meldingen in de politiesystemen. Het gaat dan bijvoorbeeld om loos alarm, een onwel geworden persoon of assistentie door politie op een locatie.
"Assistentie op een locatie" is nogal vaag. Dat kan betekenen dat er iemand uit een toilet bevrijd is, maar ook dat er een massale knokpartij is opgebroken door de politie. Het is wel erg toevallig dat de grootste categorie incidenten tevens de meest uiteenlopende is. Zo blijft het lekker vaag. Een uitsplitsing is hier wenselijk, evenals absolute aantallen waar V&J nu vage termen als 'het grootste gedeelte' hanteert - GS
- Openbare orde en vernielingen door politie geregistreerd: Met 1.115 komt deze categorie na assistentie en overige meldingen het meeste voor binnen de Politieregistratie. Daarbinnen zijn de grootste incidentsoorten ruzie/twist (420) en overlast door verwarde personen (151).
En de rest? Wat zijn de kleinere 'incidentsoorten', hoeveel daarvan waren er, in hoeveel categorieën? Een 'verward persoon', is dat iemand met een psychose, PTSS of een acute aanval van islamitische aanvalsdrift? Vaagheid, vaagheid en nog meer vaagheid verhullen een helder zicht op de naakte feiten - GS
- Vermogensmisdrijven geregistreerd door de politie: In deze categorie zijn 225 meldingen gedaan. Dit soort meldingen omvatten delicten van diefstal van een fiets of auto tot inbraak, de grootste incidentsoort is eenvoudige diefstal (95).
- Drugs en alcohol geregistreerd door politie: 69 meldingen zijn in deze categorie geregistreerd. Het gaat vooral om overlast in verband met alcohol/drugs en openbare dronkenschap. Gezien de leeftijdverdeling van de asielzoekers kan verwacht worden dat deze categorie veel meldingen bevat. Uit de cijfers blijkt echter niet dat alcohol en drugs veel problemen veroorzaken. Dat sluit overigens niet uit dat in een van de andere categorieën alcohol of drugs wel een mogelijke rol heeft gespeeld.
- Zedenzaken bij COA-opvanglocaties geregistreerd door politie: Het aantal genoemde zedenzaken (55) betreft de geregistreerde zedenzaken op en rondom COA-opvanglocaties. Als er inhoudelijk naar de zedenmisdrijven gekeken wordt, blijkt dat het grootste gedeelte van de meldingen zich tussen bewoners van een opvanglocatie hebben afgespeeld. Een enkele registratie gaat over poging tot misbruik van een minderjarige vluchteling door een Nederlandse man en een poging tot aanranding van een Nederlandse vrouw door een man die mogelijk afkomstig is van de COA-opvanglocatie in die plaats.
Hoeveel gevallen van pedofilie? Kindhuwelijken? Huwelijksdwang? Aanranding? Misbruik van homoseksuelen? Dit is een categorie die uitsplitsing verdient, omdat het zware incidenten zijn die op zichzelf ook weer categoriaal zijn. Een kindhuwelijk, een aanranding en sodomie zijn drie totaal verschillende zaken. 'File under: Zeden' is wel erg algemeen. En zit de aanranding van drie vrouwen in Almere door asielzoekers ook in deze cijfers, of was het belangrijker om die ene aanranding door een Nederland specifiek uit te lichten? Vergelijk dat ook met het weglaten van cijfers uit azc's met minder dan 20 mensen: dat zou te herleidbaar zijn. Waarom dan wel dit ene geval zo naar voren halen? Kortom: de toevoeging van "enkele registratie gaat over" roept meer vragen op over de kwaliteit van de registratie, dan dat deze beantwoordt - GS
- Mensenhandel / mensensmokkel op en rondom COA-opvanglocaties geregistreerd door politie: In deze categorie zijn 34 meldingen geregistreerd.
- Overig: De categorie overig (269 meldingen in 2015) betreft grotendeels vervuiling van het systeem of kopieën van registraties. Deze zijn niet onder een van de andere categorieën te brengen.
Ook dit is erg vaag. Kopieën werden waar mogelijk toch opgeschoond? Wat voor aparte categorie is 'vervuiling'? Welke incidenten zijn zo apart dat ze niet in een van de andere, toch vrij brede, categorieën passen? - GS
Conclusie:
Dit verslag geeft een algemeen beeld, maar geen sluitende, volledige antwoorden. Althans, niet als je de inhoud van het document afzet tegen het door GS ingediende Wob-verzoek, dat niet alleen om een meer specifieke uitsplitsing van incidenten vraagt, maar ook (en vooral) om kopie van de originele documenten en niet om een door ambtenaren opgestelde samenvatting daarvan. Daarom zet GeenStijl het Wob-verzoek verder door.
Hier nog een link naar de pdf van het originele, door V&J aangeleverde document.
Gemeenten waren ook allemaal ingelicht..

Morgenvroeg komen de COA incidentcijfers naar buiten. Gemeenten zijn geinstrueerd. Zie hier Soest: pic.twitter.com/TzInLyu0X8
— Bart Nijman (@BartNijman) January 29, 2016