Geenstijl

Gisteren was er weer eentje: een mediadebat, met Hele Belangrijke Mensen uit de media (Marcel Gelauff/NOS, Harm Taselaar/RTL, Philippe Remarque/VK, Adriaantje Vandermeersch/BKB), over de rol van de media en vooral over het belang van de rol van de media. Conclusie, voor de objectieve kijker thuis: Er is geen beroepsgroep in Nederland die zo hard navelstaart als de journalistiek. Nul zelfreflectie, wel een gezamenlijke vijand: het op het grote boze internet verenigde volk. Net als de hedendaagse politiek, is de journalistiek angstig voor dat volk, haar onderbuik en haar lekenopinie. Juist de beroepsgroep die als grootste verdediger van het vrije woord op de barricaden zou moeten staan, is door in marmer gehouwen moralisme en uit ijzer geslagen ethiek geen extensie van de vrijheid van meningsuiting meer. Het mag een toontje lager, het moet een brug of wat minder ver. 'De journalistiek' is in handen van een luie elite die in ontkenning van een diepe identiteitscrisis wild om zich heen slaat, maar leiderschapsloos is en overtuigingskracht mist. De burger is - door het internet - beter en breder geïnformeerd, actiever betrokken en vooral nieuwsgieriger naar het wel en wee van de samenleving dan de op lijfsbehoud gerichte journalistieke elite. Om met RTL Nieuws-hoofdredacteur Harm Taselaar te spreken: journalisten zijn lakse honden.

Vroeger kregen hoofdredacteuren zwarte tengels van de drukinkt. Vandaag krijgt Marcel Gelauff alleen nog blauwe vingers van het bloggen, als hij vanuit zijn ivoren toren neder daalt om aan het gepeupel te duiden waarom zijn Koninklijke NOS items over gestrande reizigers, sprookjeshuwelijken of zeezoogdieren zo prominent brengt. Steeds weer dezelfde kretologie passeert de revue: Nieuws 'voor mensen van 5 tot 115', nieuws over 'het gesprek van de dag' en nieuws waarover bij de onvermijdelijke 'koffieautomaat' wordt gesproken. Met een dédain alsof hij voor het volk uit loopt, maar in werkelijkheid hobbelt hij achteraan in de parade, met zijn reportages zonder nieuwswaarde over dingen die iedereen al weet: er reden geen treinen vandaag, sprookjeshuwelijken bestaan niet en zeezoogdieren spoelen wel eens aan. Hoe je het ook uitlegt, om acht uur 's avonds in beeld brengen dat er 's morgens amper treinen reden omdat het sneeuwt, en dat mensen daar last van hadden, is géén nieuws. Dat vertellen Twitter, Facebook en Instagram al de hele dag. Wel nieuws, maar nooit in beeld: hoe woordvoerders en de directie van de NS of politici met openbaar vervoer in hun portefeuille voor het oog van draaiende Journaalcamera's op een perron staan om zich te verexcuseren, waarbij de man/vrouw met de plopkap geen genoegen neemt met een bon voor gratis koffie en een zacht mompelend 'sorry voor de hinder, lieve reizigers', omdat hij antwoorden en oplossingen wil horen, en misschien een greintje erkenning van verantwoordelijkheid voor dit groteske falen. Maar nee, de kijker krijgt nietszeggende beelden van stilstaande treinen naast overvolle perrons, en een voiceover die zegt dat duizenden mensen last hadden van de vertragingen. Echt waar, Sherlock? Toneelvereniging Nog eentje. Bea's abdicatie. Haar aftreden is het nieuws, de speech duurde krap drie minuten, en dan is het voorbij. Maar vervolgens werd de complete telefoonklapper afgebeld om in alle programma's de tafels vol te krijgen met pratende hoofden die iets over Bea wilden zeggen. Het enige wat de kijker daar van leerde, is dat de NPO louter koningsgezinde ja-knikkers in de klapper heeft staan. Urenlang lof en warme woorden, geen kritiek op de starre, afstandelijke koningin of de overgesubdsidieerde toneelvereniging die De Oranjes heet. Idem in de kranten de volgende dag: specials, bijlagen en grote foto's zongen het hosanna van de monarchie. Het moest een volle dag duren voordat PowNews met een repo kwam die deed wat de rest van journalistiek liet afweten: kritische vragen stellen over Bea's koningschap, het aftreden en de toekomst van de monarchie. Zoals PowNews onlangs ook al de enige was die achter de daders van de kopschopperij in Eindhoven aan ging, in plaats van achter de boodschappers. Luie salonjournalistiek van een beroepsgroep die door vriendschappen en ideologische overeenkomsten door de bestuurlijke elite is ingekapseld, meer is het niet. Geen nieuws, maar kritiekloze, ingedutte semi-opinie zonder zelfkritiek. Lakse honden, dus. Hoeveel Wob-verzoeken naar aanbestedingstrajecten van falende Fyra-treinen of steekpenningen van Limburgse VVD'ers hadden Remarque, Vandermeersch en Gelauff kunnen tikken in de tijd dat ze zichzelf in een zaaltje op de borst stonden te kloppen over hun gevoel voor journalistieke ethiek en verdiepende moraal? Eigenschappen, die ze bij zichzelf steeds luidruchtiger prijzen als onderscheidende kenmerken omdat het internet, hun grote nemesis met dat ongetemde taalgebruik, die kwalificaties juist níet lijkt te bieden. Er komt geen enkel nieuws uit de krampachtige verdediging van de mooie moraal van je machtige medium. Zelfs onderzoeksjournalistiek overstijgt bijna nergens meer het niveau Alberto 'Hee kijk ik kan hier zomaar doorlopen met een vals pasje' Stegeman. Slechts stukjes à la Jeroen Trommelen in VK, waarbij de conclusies (Het Kapitaal is kwaadaardig) op voorhand al vast staat, maar waar de argumenten er nog even bij verzonnen moeten worden (talloze doden door gifschip!). Flirten Ga eens speuren, lakse honden. Graven. Wroeten. Woelen. Spelen. En kom eens van de warme schoot van de overheid af. Vriendschappelijke omgang, prima. Je laten aaien, fijn. Maar wacht niet tot je gevoed wordt, jaag op je eigen voer en bijt als het moet. Kijk - wederom - naar PowNews, die al jaren een flirterige relatie met Jeanine Hennis onderhouden, maar die net zo goed niet aflatend dóórvragen als de situatie er naar is, zoals tijdens de kabinetsformatie - met ontluisterende beelden tot gevolg: de zich keurig gedragende en slechts lastige vragen stellende Rutger Castricum wordt door beveiligingsmensen (!) op afstand gehouden om Hennis de gelegenheid te geven een gang in te vluchten - zonder antwoord te geven op de vragen. In een paar seconden wordt glashelder dat politiek Den Haag niet meer aan kritische vragen gewend is, en er zelfs niet mee om kan gaan. De journalistieke elite is te druk met boos zijn op het internet om kritisch te zijn op de politiek, laat staan op zichzelf. Gepreoccupeerd met debatjes in kleine zaaltjes die 'lijfsbehoud' schreeuwen en waar nota bene de woorden 'grachtengordel' en 'elitair' door debatleider Bas Heijne verboden zijn, maar waar nauwelijks zelfreflectie in het gesprek doorsijpelt. Zij zijn de opiniemakers, de opinieleiders, de nieuwsbepalers. Het ontembare internet, met haar meningen, opruiing en eigenrichting, dat zich niet laat kaderen door de voorspelbare kolommen van een elitaire krant of de nieuwsloze tweeminutenrepo's van een vooringenomen avondjournaal, zit alleen maar in de weg. Kringgesprekken Het internet is een publicatieplatform en een bron. Een kritisch medium en een nog kritischer consument. Het internet is 'the quick brown fox [that] jumps over the lazy dog'. Maar het internet is geen journalistiek. Journalistiek is vragen stellen, nieuwsgierig zijn, de drang om de waarheid boven water te krijgen, al dan niet gestaafd met wederhoor. In Nederland bijt (bijna) niemand nog door. Harm Taselaar, baas van de enige grote redactie in Nederland waar jonge honden nog 'Go get the bastards!' roepen en het nog lijken te menen ook, heeft gelijk. Journalisten zijn laks. En 'De Journalistiek' is een dode letter, die alleen in kleine kringgesprekken met intimi kunstmatig in leven gehouden wordt. Maar nieuws komt er niet meer uit, en kritische druk op de verantwoordelijkheden van beleidsmakers, bestuurders en bewindvoerders al helemaal niet. Het internet doet het zijne. De journalistiek niet het hare.